نمایش مبدأ برای نگاهی به تاریخچه و عملکرد کمیته بین المللی صلیب‌سرخ درجنگ‌ها

'''جنگ به‌عنوان واقعیتی انکارناپذیر و بلایی خانمان‌سوز از گذشته میان ملت‌ها معمول و همزاد انسان بوده و این امر با گذر زمان شکل و شمایلی جدید به خود گرفته است'''.

اثرات جنگ در ابعاد مختلف خود نیز واقعیت اجتناب‌ناپذیر دیگری است که موضوع مباحث مختلف است. تأثیر جنگ بر اقتصاد و [[امنیت]] سرمایه‌گذاری، فعالیت‌های شغلی، تخریب کارخانه‌ها، معادن، پالایشگاه‌ها، اثرات ناشی از جنگ بر اجتماع مردمی، زیست ساکنان سرزمین، بافت طبقاتی، زندگی غیرنظامیان، [[آموزش]] و پرورش، زنان و کودکان، اثرات مرتبط با امور فرهنگی، هنری و مذهبی افراد جامعه و به‌طورکلی فقر، گرسنگی، ویرانی شهرها و روستاها، هرج‌ومرج، نقض حقوق و آزادی‌ها، قتل و کشتار، هتک حرمت و حیثیت ذاتی انسان، شکنجه، تجزیه خانواده‌ها، آوارگی، اسارت و بازداشت، کار اجباری، سربازگیری، جنایت جنگی و... تنها گوشه‌هایی از این فاجعه و تفکر ناسالم آدمی جهت ادامه بقاست. به‌منظور مقابله با تنازع جهت بقا، تا حد زیادی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ به‌عنوان یک مؤسسه خصوصی سوئیسی ایده تلطیف آثار جنگ را عینیت بخشیده است، زیرا به گفته مسئولانش این نهاد همواره درصدد ایجاد موازنه و آشتی میان مفهوم "ضرورت نظامی" و "کرامت ذاتی انسان" است و از شیوه‌های مختلفی به اعمال این تعادل که هدف حقوق بشردوستانه نیز است، کمک می‌کند. کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] واقعیات جامعه بین‌المللی را با آرمان‌گرایی فرد تلفیق می‌کند و همواره نوع‌دوستی را بر عدالت برتر می‌داند. درواقع می‌توان گفت که وقوع انواع مخاصمات مسلحانه، رقابت تسلیحاتی دولت‌ها، نقض قواعد و مقررات حقوق بین‌الملل و وجود ساختار افقی دولت‌ها از یک طرف و حفظ کرامت انسانی و احترام به حقوق بنیادین فردی و جمعی ازطرف‌دیگر، نقطه تلاقی دو طرز تفکر متفاوت مذکور است.<ref>مروت، مجتبي، نقش کميتة بين‌المللي صليب‌سرخ در حمايت از قربانيان جنگي، فصل‌نامة پژوهش حقوق، شمارة 13، ص 330.</ref>

== تاریخچه تشکیل کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ==
در سال 1859م. (1238ش) سپاهیان فرانسه و اتریش در سولفورینو، محلی در شمال ایتالیا، به نبرد سختی پرداختند که در مدت کوتاهی شش‌هزار نفر کشته و سی‌وشش‌هزار نفر مجروح برجای گذاشت. مجروحان در صحنه نبرد در حال جان باختن بودند و کسی به کمک آنان نمی‌آمد. صحنه رقت‌انگیزی به‌وجود آمده بود. در این حال، یک بازرگان جوان سوئیسی به نام هانری دونان اندکی پس‌از نبرد به منطقه جنگ وارد شد و خسارات و تلفات جنگ را مشاهده کرد. این صحنه‌ها او را تحت‌تأثیر قرار دارد. وی به کمک افراد محلی یک حرکت امدادی اولیه را برای نجات مجروحان صحنه جنگ سازمان‌دهی کرد. هانری دونان در بازگشت به کشورش با الهام از مشاهدات خود در نبرد سولفورینو کتاب ''خاطرات سولفورینو'' را منتشر کرد. او در این کتاب پس‌از شرح تألمات و سختی‌های صحنه جنگ، برای کاهش تلفات و آلام قربانیان دو پیشنهاد ارائه کرد:

اول، تأسیس یک جمعیت امدادی داوطلب در هر کشور که در زمان صلح آموزش دیده باشند، تا در زمان جنگ خدمات درمانی ارائه کنند. 

دوم، دولت‌های جهان در یک کنگره اجتماع کرده و یک اصل بین‌المللی تخلف‌ناپذیر، که ازطریق یک قرارداد ضمانت اجرایی می‌یابد را تصویب کنند تا مبانی حقوقی حمایت از بیمارستان‌های نظامی و کارکنان درمانی تهیه شود. بعداز انتشار این کتاب، نخستین پاسخ به ندای بشردوستانه هانری دونان از زادگاه خود، ژنو، داده شد. روز هفتم فوریه 1863م. (1242ش.) انجمن فواید عامه شهر ژنو به درخواست رئیس خود، گوستاو موانیه، از هانری دونان دعوت کرد که درباره پیشنهادش مطالعه و گفت‌وگو شود. آنان در ادامه همان جلسه، روز نهم فوریه 1863م. (1242ش) ضمن یک مشاوره طولانی توافق کردند که جمعیتی را تشکیل دهند و نام آن را ''کمیته دائمی بین‌المللی برای کمک به مجروحان جنگ'' بگذارند. همین کمیته بود که بعدها رسماً به ''کمیته بین المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]''<ref>International committee of the red crossانگلیسی و comite international de la croix-rouge  فرانسوی.</ref> تغییر نام یافت. ضمناً کمیته تصمیم گرفت که در روز 26 اکتبر همان سال یک کنفرانس بین‌المللی با حضور نمایندگان کشورهایی که دعوت هانری دونان را پذیرفته بودند، تشکیل شود. روز موعود، کنگره باشکوهی با شرکت 36 نماینده از 16 کشور اروپایی در ژنو برپا شد. همچنین موافقت شد که در هر کشوری یک کمیته ملی نظیر کمیته مستقر در ژنو تشکل شود. تاکنون در بیش‌از [194] کشور جهان جمعیت هلال‌احمر و کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] تأسیس شده است که [اغلب] جمعیت به رسمیت شناخته شده و عضو فدراسیون هستند و بقیه در حال طی مراحل قانونی می‌باشند.<ref>نهضت بين‌المللي کميتة بين‌المللي صليب‌سرخ و هلال‌احمر (ويژة مربيان)، تهران: ادارة آموزش و پژوهشي سازمان جوانان جمعيت هلال‌احمر، چاپ دوم، 1382، ص10-9. </ref> کنوانسیون ژنو امتیازها و اختیارهای بسیاری را برای کمیته در نظر گرفت و به‌طورکلی کمیته نظارت بر عملکرد طرف‌های مخاصمه از حیث رعایت حقوق بین‌الملل بشردوستانه را بر عهده دارد. مواد 9 و 10 و 11 مشترک چهار کنوانسیون، کمیته را هم‌پایه بلکه جانشین دولت‌ها در انجام تکلیف تضمین رعایت حقوق بشردوستانه قرار می‌دهد. مواد 126 کنوانسیون سوم و 143 کنوانسیون چهارم، کمیته را از حق ورود به کلیه اماکن اقامت اسیران جنگی و اشخاص محروم از آزادی و صحبت آزادانه و بدون حضور شاهد با آنان بهره‌مند می‌گردانند.<ref>داعي، علي، نقض حقوق اسيران جنگي ايراني و مسئوليت بين المللي دولت عراق، تهران: انتشارات پيام آزادگان، 1387، صص103-102.</ref>

== اهداف و سیاست‌های کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ==
کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] که در سال 1863 میلادی (1342 ه.ش) توسط هانری دونان و چند تن از یارانش تأسیس شد، سازمانی مستقل، غیردولتی، خصوصی و ازنظر سیاسی ایدئولوژی و مذهبی بی‌طرف و شعار آن "نیکوکاری در زمان جنگ" می‌باشد. کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] به‌منظور رسیدن به اهداف انسان‌دوستانه خود در زمینه‌هایی چون امدادرسانی، جست‌وجوی مفقودین، حمایت از اسرای جنگی و غیرنظامیان بازداشتی و کمک به آنها، ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی، جلب احترام به حقوق بشردوستانه و نشر و توسعه این حقوق تلاش می‌کند. 

این کمیته فعالیت‌های بشردوستانه توسط نهضت را در شرایط دشواری و درگیری‌ها هماهنگ کرده و هدایت می‌کند و می‌کوشد تا با ارتقا و قدرت بخشیدن به قوانین و اصول بشردوستانه از رنج انسان‌ها جلوگیری کند. کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] پایه نهضت بین‌المللی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر می‌باشد.<ref>نهضت بین‌المللی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر (ویژه مربیان)، تهران: اداره آموزش و پژوهشی سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر، چاپ دوم، 1382، ص 13.</ref>

کمیته دارای اساسنامه خاص خود بوده و علامت مشخصه آن کمیته بین‌المللی، صلیبی سرخ روی زمینه سفید است. 

کمیته دارای حداکثر بیست‌وپنج عضو است که برمبنای اساسنامه همگی سوئیسی هستند. موجودیت و نقش این کمیته در قراردادهای ژنو و در مصوبات کنفرانس‌های بین‌المللی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر و نیز اکثر مجامع بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است'''.''' 

== اصول اساسی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ==
'''اصول حاکم بر فعالیت‌های کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]'''

لازم به توضیح نیست که راز موفقیت هر نهاد ملی و یا بین‌المللی در اصول حاکم بر فعالیت‌های آن نهفته است. کمیته نیز از این قاعده مستثنی نیست و آنچه موجب موفقیت این نهاد در یاری رساندن به قربانیان جنگ شده است، اصول حاکم بر فعالیت‌های آن است که در بیستمین کنفرانس بین‌المللی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در اکتبر 1965م. (1344ش.) در وین به شرح ذیل تدوین شده است.

'''الف) بشریت:''' ارائه کمک و کاهش درد و رنج انسان‌ها بدون تبعیض در هر گوشه جهان به‌منظور حفظ جان و سلامت آنان و تضمین احترام به بشریت و ارتقای دوستی و همکاری و صلح دائمی بین مردم جهان. 

'''ب) عدم تبعیض:''' از دیدگاه کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]، قومیت، نژاد، اعتقادات سیاسی و یا مذهبی افراد هیچ نقشی در ارائه خدمات این نهاد نداشته و عامل مؤثر در فوریت آن ناشی‌از اضطرار مربوط به هر مورد خاص است. 

'''پ) بی‌طرفی:''' از آنجا که کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] هیچ‌گونه اقتداری نسبت به طرف‌های مخاصمه ندارد، یکی از مهم‌ترین اصولی که می‌تواند به تداوم فعالیت‌های این نهاد کمک کند‌، اصل بی‌طرفی است. بر این اساس و به‌منظور تداوم اعتماد طرف‌های مخاصمه به این نهاد، این کمیته از جانبداری از هریک از طرف‌های مخاصمه پرهیز خواهد کرد و هرگز خود را درگیر اختلاف‌های سیاسی، نژادی، مذهبی و اعتقادی آنان نخواهد کرد.<ref>Piter jean, “ the fundamental priciples of the red cross and peace” geneve: hunry dunant institute, 1984, p7.</ref>

'''ت)''' '''استقلال:''' کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]، سازمانی مستقل است. جوامع هلال‌احمر و کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] نیز گرچه تابع قوانین دولت متبوع خود هستند، ولی باید این اصل را رعایت کرده و به اصول کمیته متعهد باقی بمانند. 

'''ث) خدمات داوطلبانه''': کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] سازمانی است که کمک‌های خود را به‌صورت داوطلبانه ارائه می‌دهد و هیج قصد و غرض دیگری را دنبال نمی‌کند.

'''ج) یگانگی:''' هر کشور تنها می‌تواند دارای یک جمعیت کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] یا هلال‌احمر باشد که دسترسی به آن برای همگان آزاد است و تنها در قلمرو همان کشور فعالیت خواهد کرد.

'''چ) جهان‌شمولی:''' کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] یک نهاد جهان‌شمول است که تمام جوامع کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر در آن جایگاهی برابر داشته و در کمک به یکدیگر از مسئولیت مشترک برخوردارند.<ref>ibid,23-28.</ref>

== وظایف کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ==
وظایفی که در اساسنامه نهضت بین‌المللی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر و با الهام از اساسنامه کمیته برای آن تعیین شده، شامل موارد زیر است:

1-    حفظ و نشر اصول اساسنامه نهضت که عبارت‌اند از: انسانیت، بی‌غرضی، بی‌طرفی، نداشتن وابستگی، خدمات داوطلبی، یگانگی و جهان‌شمولی.

2-    به رسمیت شناختن هر جمعیت ملی (کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] یا هلال‌احمر) جدیدالتأسیس که عملاً شرایط به رسمیت شناخته شدن را دارا می‌باشد و همچنین اعلام این موضوع به سایر جمعیت‌های ملی. 

3-     بر عهده گرفتن وظایفی که قراردادهای ژنو برای کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در نظر گر فته است از قبیل بازدید از اماکن نگهداری [[اسرا]] و غیرنظامیان بازداشتی و همچنین حمل و توزیع کمک‌های امدادی بین آنها و ساکنان مناطق اشغالی و سایر آسیب‌دیدگان، تلاش به‌‌ منظور اجرای دقیق حقوق بشردوستانه بین‌المللی که در درگیری‌های مسلحانه لازم‌الاجرا می‌باشد توسط طرف‌های درگیر و همچنین دریافت و مطلع شدن از هرگونه شکایت در مورد نقض حقوق مذکور.

4-    اقدام در همه اوقات به‌عنوان یک مؤسسه بی‌طرف که فعالیت‌های بشردوستانه خود را به‌طور اخص در زمان درگیری‌های مسلحانه بین‌المللی و سایر درگیری‌های مسلحانه یا زدوخوردهای داخلی انجام می‌دهد. به منظور حمایت از آسیب‌دیدگان نظامی و غیرنظامی درگیری‌ها و آشوب‌ها و تبعات آن و یاری رساندن به آسیب‌دیدگان مذکور در صورت نیاز به همکاری و هماهنگی جمعیت‌های ملی و فدراسیون بین‌المللی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر.

5-    تأمین جریان عملیات آژانس مرکزی جست‌وجوی مفقودین طبق مفاد کنوانسیون‌های ژنو

6-    کمک در زمینه آموزش کارکنان درمانی و تهیه وسایل پزشکی (به هنگام بروز درگیری‌های مسلحانه) با همکاری جمعیت‌های ملی، خدمات درمانی نظامی و غیرنظامی و مسئولان مربوط. 

7-    تلاش در جهت تفهیم و نشر حقوق بین‌المللی بشردوستانه که در درگیری‌های مسلحانه لازم‌الاجرا می‌باشد و فراهم نمودن مقدمات توسعه آن. 

8-    اجرای مأموریت‌هایی که از سوی کنفرانس بین‌المللی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر به کمیته محول می‌شود.<ref>نهضت بین‌المللی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر (ویژه مربیان)، تهران: اداره آموزش و پژوهشی سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر، چاپ دوم، 1382، ص15-14.</ref>

== تشکیلات کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ==
کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] بر مبنای اساسنامه خود دارای تشکیلات خاصی به شرح زیر است: 

'''مجمع عمومی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]:''' رکن عالی سیاست‌گذاری، نظارت و تصمیم‌گیری کمیته بوده که حدود هشت بار در سال تشکیل جلسه می‌دهد. اعضای مجمع همان اعضای کمیته (حداکثر 25 نفر) و رئیس و نایب‌رئیس مجمع درواقع همان رئیس و نایب‌رئیس کمیته می‌باشد. 

'''شورای اجرایی:''' مسئول جریان کلی امور کمیته بوده و نظارت مستقیم بر اداره آن دارد. شورا متشکل از حداکثر هفت نفر از اعضای کمیته به انتخاب مجمع عمومی بوده و هفته‌ای یک بار تشکیل جلسه می‌دهد. رئیس کمیته (رئیس مجمع) ریاست شورای اجرایی را بر عهده دارد. 

'''هیئت مدیره''': مسئول اداره کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] براساس تصمیمات و توصیه‌های مجمع عمومی، شورای اجرایی و رئیس کمیته می‌باشد. هیئت مدیره کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] از مدیر عملیات و مدیرعامل که هم‌زمان مسئولیت مدیریت امور عمومی و مدیریت امور اداری را نیز دارد، تشکیل شده است. مدیریت عملیات که درواقع قلب کمیته و مهم‌ترین قسمت آن می‌باشد، از دو بخش عملیات وآژانس مرکزی جست‌وجو تشکیل شده است. در هر دو بخش به هر درگیری یا کشور درگیر یک میز خاص در مرکز کمیته اختصاص داده شده است. نمایندگی‌های کمیته در سراسر جهان زیر نظر این مدیریت فعالیت می‌کنند. مدیریت اداری کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] شامل امور اداری، مالی، کارکنان، آموزش و کامپیوتر بوده، درحالی‌که مدیریت عمومی شامل بخش‌های اصول و قوانین (امور حقوقی، جمعیت‌های ملی و آرشیو) و اطلاعات و امور رسانه‌ها (نشر و همکاری، انتشارات، سمعی و بصری و روابط عمومی) می‌باشد.<ref>نهضت بین‌المللی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر (ویژه مربیان)، تهران: اداره آموزش و پژوهشی سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر، چاپ دوم، 1382، ص 16.</ref>

== بررسی عملکرد کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ==
با نگاهی تحلیلی به سوابق و شواهد تاریخی و با جمع‌بندی فصول مشترک عملکرد کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]، در مقاطع زمانی و مکانی مختلف، می‌توان بیان داشت که این نهاد هم‌زمان در دو وضعیت خاص یعنی عرصه دیپلماتیک و صحنه نبرد نقش خود را ایفا نموده است:

'''1)عملکرد کمیته در عرصه دیپلماتیک:''' پس‌از تشکیل کمیته در سال 1863 م. (1242ش) پیشنهاد تشکیل، هماهنگی، ارتقا و اتحاد جمعیت‌های امدادی در داخل هر کشور برای کمک به مجروحان و همچنین تصویب کنوانسیونی جهت بهبود وضعیت ایشان مطرح گردید. با این اهداف اولین کنفرانس بین‌‌المللی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌‎سرخ]] به همت کمیته در سال 1867م. (1246ش) در پاریس برگزار شد. این بدعت و نوآوری، با کنفرانس برلین 1869م. (1248ش) در خصوص تأسیس دفتر امداد و اطلاعات برای اسیران جنگی و متعاقباً کنفرانس‌های ژنو 1884م. (1263ش)، وین 1897م. (1276)، صلح لاهه، سن‌پترزبورگ و لندن ادامه یافت و تثبیت شد. پس‌از آن، کنفرانس واشنگتن حول محور کمک به زندانیان جنگی و کنفرانس ژنو 1921م. (1300ش) درخصوص نقش کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در جنگ داخلی منجر به گسترش مداخله کمیته گردیدند. این نشست‌ها که به ابتکار و مشارکت فعال کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] برگزار شدند، در وهله اول مُهر تأییدی بر ادامه فعالیت‌های منظم و عملكرد میانجی‌گرانه آن درخلال سال‌های آغازین فعالیتش بودند. در مرحله دوم فصل جدیدی را در نهضت ایجاد نمودند كه طی آن مقررات نهضت [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر با اصول و موازین حقوق بشردوستانه بین‌المللی منطبق و به‌تدریج نظام حقوقی حاكم بر کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ترسیم شد.<ref name=":0">مروت، مجتبی، نقش کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در حمایت از قربانیان جنگی، فصل‌[[نامه]] پژوهش حقوق، شماره 13، ص 332.</ref>

ازنظر تاریخی كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در زمان صلح در تهیه و تنظیم پیش‌نویس كنفرانس‌های دیپلماتیك، نشر و ترویج حقوق بشردوستانه و اصلاح مقررات موجود یكه‌تاز نهضت به شمار می‌آمد. سرانجام مواردی كه کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] نگرانی خود را نسبت به آنها در عرصه‌های دیپلماتیك فوق‌الذكر نشان داده بود، در حوزه‌های ذیل توسعه یافت: 

'''محور اول''': دامنه وضعیت‌هایی كه كمیته بین‌‎المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] احساس می‌كرد صلاحیت مداخله را دارد، گسترش و از جنگ‌های بین‌المللی به جنگ‌های داخلی تعمیم یافت. به‌طور مثال كمیته در جنگ داخلی اسپانیا (9- 1936م./1318-1315ش) بیشترین سطح مداخله را در مخاصمات غیربین‌المللی داشت، درعین‌حال كمبود قوانین و عدم ارائه خدمات به تمامی زندانیان ازجمله چالش‌های جدی کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در این نبرد بوده است. سعی در آزاد كردن پزشكان و پرستاران، بازدید از 82 محل بازداشت كه حدود نه‌هزار زندانی در آنجا نگهداری می‌شدند، تبادل مكاتبات شامل بیش‌از نودهزار پیام خانوادگی، ردیابی مفقودین، ارسال مرسوله‌های امدادی و حمایت از غیرنظامیان در برابر بمباران ازجمله دستاوردهای كمیته در دوره بین دو جنگ جهانی در عرصهه مخاصمات داخلی است.<ref name=":0" />

'''محور دوم''': توسعه قابل‌ملاحظه در ارتباط با اشخاص استفاده‌كننده از خدمات كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] است. به عبارت دقیق‌تر، ابتدا مجروحان و بیماران در جنگ زمینی و در وهله بعد مصدومان جنگ دریایی و پس‌از آن افراد محروم از آزادی و اسیران جنگی مورد نظر و توجه کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] قرار گرفتند كه حمایت از این اقشار در مواجهه با جنگ جهانی اول ملموس و عینی بود. با وقوع جنگ‌های شدیدتر بالاخص جنگ جهانی دوم، حمایت از جمعیت غیرنظامی، اموال و اهداف غیرنظامی، توسط كمیته دنبال شد. این امر از آن حكایت دارد كه كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در جست‌وجوی حمایت از تمامی طیف‌های قربانیان جنگی بوده، نه قشر خاصی از آنها. لازم به ذكر است كه كارنامه کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در دوران اولیه شكل‌گیری به‌علت فقر منابع مالی، كمبود مبانی حقوقی، فقدان معاهدات بشردوستانه الزام‌آور، عدم وجود مكانیسم یكسان درخصوص هریك از قربانیان به‌طور مجزا، عدم شناسایی و تثبیت نداشتن موقعیت آن، تمركز در محدوده جغرافیایی خاص، به‌ویژه قاره اروپا،كمیته را با نقائص و چالش‌هایی مواجه نمود.<ref>مروت، مجتبی، نقش کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در حمایت از قربانیان جنگی، فصل‌نامه پژوهش حقوق، شماره 13، ص 333.</ref>

'''2) صحنه نبرد؛ عملكرد كمیته''' '''بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در مراحل زمانی مختلف در منطقه جنگی'''

در مرحله طفولیت کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] تنها به بُعد دیپلماتیك محدود و مقید نبود، بلكه خط مشی‌های خود را از وضعیت عینی و واقعیت‌های موجود درمحل مخاصمات اخذ می‌نمود. عملكرد كمیته در عرصه نبرد، از بدو تأسیس تا ابتدای جنگ جهانی اول، از یك رفتار مبتنی بر آزمون و خطا تكرار رویه و اندكی تزلزل حكایت دارد. محور این رفتارها موارد ذیل می‌باشد:

'''الف)''' كمك به ارتقا اعمال كنوانسیون ژنو جهت كمك به مجروحان، ازطریق آگاهی دادن به متخاصمین؛

'''ب)''' امدادرسانی به مجروحان، بیماران و زندانیان جنگی؛

'''پ)''' كمك در پذیرش بی‌طرفی وضعیت كاركنان پزشكی و سعی در ایجاد اتحاد میان کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] نوپا؛

'''ت)''' تأسیس آژانس‌های امداد بین‌المللی به‌عنوان بازوهای اجرایی كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] مانند آژانس باسل، تریست، بلگراد و صلیب‌سبز كه عمدتاً به امر جمع‌آوری مرسولات، اعزام نیرو، ارسال پتو، لباس و نامه، انتشار لیست زندانیان و ردیابی سربازان مفقودالاثر مشغول بودند؛ 

'''ث)''' جمع‌آوری اطلاعات برای شناسایی هویت افراد؛

'''ج)''' تشكیل جمعیت امدادی در هر كشور؛

'''چ)''' بررسی نیازها توسط نمایندگان كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در منطقه نبرد.<ref>Bugnion, Francois, (2003), The International Committee of Red Cross and the protection of war victims, Macmillan publishers limited, first pub, p36.</ref>

ازجمله چالش‌ها و نقاط ضعف كمیته در این دوره وجود موارد متعدد سوءاستفاده از مقررات و نشان‌های حمایتی، عدم وجود سیاست مشخص برای پرداختن به شكایت‌های نقض مقررات، وضعیت مبهم سربازان مجروح كه به دست دشمن افتاده بودند و وضعیت مبهم سایر قربانیان بود. در این دوره كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] گاهی رفتار تدافعی به خود می‌گرفت و گاهی پیشروی قابل‌ملاحظه‌ای در جهت توسعه اقداماتش داشته است.<ref>ibid,37.</ref>

كارنامه فعالیت‌های كمیته و نهضت بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر در جنگ جهانی اول دگرگونی ریشه‌ای دارد، زیرا جنگ بر تمامی قلمرو كاری آنها، تأثیر داشت. این دوره یكی از مهم‌ترین دوران‎های توسعه کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] به شمار می‌آید. می‌توان محورهای توسعه و چالش‎های کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] را در این بازه زمانی در موارد زیر خلاصه نمود:

'''الف) چارچوب حقوقی:''' هنگام بروز جنگ جهانی اول تنها سه سند مهم یعنی كنوانسیون ژنو 1864م. (1243ش.) و كنوانسیون‌های 18 اكتبر 1907م. (1286ش) درخصوص انطباق اصول كنوانسیون ژنو با جنگ دریایی و احترام به قواعد و عرف‌های جنگ زمینی وجود داشت كه این مقررات برای اهداف و اقدامات كمیته بسیار ناكافی بودند؛

'''ب) حمایت از زندانیان جنگی:''' مصداق این حمایت تبادل لیست اسامی اسیران، ایجاد كارت‌های راهنما، انجام تحقیقات در مورد شرایط حاكم، ردیابی افراد مفقودالاثر، ارسال اسناد رسمی و نامه‌ها و بسته و پول است. ( به‌طور نمونه، آژانس بین‌المللی زندانیان جنگی كه توسط كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در این جنگ ایجاد گردید، ازطریق كارت‌‎های راهنما بیش‌از یك میلیون مورد اطلاعات را درخصوص خانواده‌های زندانیان رهبری نمود.)؛

'''پ) بازدید از زندانیان اردوگاه‌ها توسط نمایندگان كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]:''' این بازدیدها با هدف بحث و تبادل نظر با دولت‌های متخاصم جهت ارتقای شرایط زندانیان و بهبود وضعیت آنها و همچنین تهیه گزارش‌های عینی از وضعیت ایشان و گاهی انتشار آنها برای دولت‌ها و خانواده‌های زندانیان صورت پذیرفت.<ref>ibid,97.</ref>

'''ت) عملیات امدادی:''' كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] به دو نوع محموله امدادی توجه نشان می‌داد: بسته‌های شخصی كه برای زندانیان معینی ارسال می‌شود و مرسوله‌های جمعی و گروهی. ایجاد بهداری‌ها، ساخت محل برای اطعام نیازمندان، تشكیل خانه‌های مجهز برای كودكان، ضدعفونی اماكن، بهبود مراكز بهداری و... گوشه‌هایی از این عملیات امدادی است كه پرجلوه‌ترین آنها عملیات مارس 1919م. (1298ش.) تا ژوئن 1921م. (1300ش.) جهت كمك به زندانیان جنگی در سیبری و سازماندهی بازگشت آنها بوده است.<ref>ibid,127.</ref>

'''ث)''' بازگشت زندانیان به میهن در طول جنگ و پس‌از اتمام جنگ. 

'''ج)''' تفسیر مقررات حقوق بشردوستانه و ارائه اصول راهنما جهت استفاده متخاصمین.

'''چ) نقض حقوق بشردوستانه:''' با وجود سكوت مقررات حاكم، كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] درصورت دریافت شكایت صرفاً آن را به طرف مقابل می‌فرستاد و خواستار تحقیق می‌شد و سپس پاسخ را به دولت شكایت‌كننده ارسال می‌نمود. هرچند وسعت جنگ دامنه فعالیت‌های کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] را در این دوران افزایش داد، لیكن كمیته به‌علت نوپا بودن در آن شرایط زمانی آمادگی مقابله با چنین جنگ عالم‌گیری را نداشت، بنابراین شكست‌هایی را برای آن رقم زد.<ref>Bossier, Pierre,(1985), History of the ICRC: from Solferino to Tsushima, Henry Dunant,institute,Geneva,p 80.</ref>

== عملکرد کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در دوره بین دو جنگ جهانی ==
در دوره بین دو جنگ جهانی، کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] با تجاربی كه به دست آورده بود محور تلاش‌های خود را بر ممنوعیت جنگ شیمیایی و باكتریولوژی، ایجاد محدودیت در بمباران‌ها با ایجاد بیمارستان‌ها و مناطق امن و مكان‌های خاص، حمایت از كاركنان پزشكی هوایی، اصلاح كنوانسیون لاهه برای انطباق اصول كنوانسیون ژنو با جنگ دریایی و برطرف كردن نقاط ضعف مقررات حاكم بنیان نهاد. عمده این فعالیت‌ها در عرصه دیپلماتیك بودند، اما در طول جنگ جهانی دوم حوزه‌های راهبردی كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و اقدامات حمایتی آن به‌طور وسیعی گسترش یافت. اهم این حوزه‌ها عبارت بودند از: حمایت از سربازان مجروح و بیمار جنگ‌های زمینی و دریایی، زندانیان جنگی، غیرنظامیان تحت اقتدار دشمن، جمعیت غیرنظامی و اقدامات امدادی. (صدور 36 میلیون كارت هویت، دریافت 51 میلیون پیام و ارسال 61 میلیون نامه، 170/11زندانیان، حمل و نقل 470,000 تن مرسولات امدادی برای زندانیان جنگی و غیرنظامیان بازداشت‌شده، ارسال 90 میلیون بسته شخصی و توزیع آنها، سطح اقدامات امدادی كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] را در سرتاسر دنیا گستراند كه سازمان‌یافتگی آنها قابل ملاحظه است. همچنین نمایندگان كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] بیش‌از 16 میلیون كیلومتر را ازطریق دریا، هوا، ریل و جاده تحت پوشش قرار دادند. در این اثنا 11 نفر از پرسنل آن نیز كشته شدند. به‌علاوه در سال 1945م. (1324ش) كارمندان ستاد فرماندهی در ژنو 3921 نفر بودند كه 2585 نفر از آنان توسط آژانس مركزی برای زندانیان جنگی استخدام شده بودند.<ref><sup>[1]</sup>- Report of the ICRC on its activities during the Second World War: September 1, 1939-June 30, 1947, 1948, Vol. I, pp.70-84</ref>

در مخاصمات غیربین‌المللی نیز كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] سعی بر انجام اقدامات بی‌طرفانه داشت، به‌ویژه پس‌از جنگ داخلی اسپانیا در سال 1936م. (1315ش.)، دخالت خود را در این حوزه توسعه بیشتری داد. نظر به وجود رضایت طرف‌های درگیر، نیروی محرك این توسعه ابتكارات بشردوستانه كمیته بود، اما درمجموع در مقایسه با دستاوردهای وی در مخاصمات بین‌المللی، ناكامی‌ها و شكست‌ها در جنگ‌های داخلی، مشهودتر و ملموس می‌باشد. سرانجام تلاش‌ها و تجارب كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]، جامعه جهانی را به‌سمت تصویب ماده 3 مشترك در كنوانسیون‌های چهارگانه ژنو و پروتكل دوم الحاقی 1977م. (1356ش) سوق داد.<ref>مروت، مجتبی، نقش کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در حمایت از قربانیان جنگی، فصل‌نامه پژوهش حقوق، شماره 13، ص 335.</ref>

== قواعد حقوق بشردوستانه کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ==
نظام حقوقی قابل اعمال بر كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] از گستردگی و تنوع خاصی برخوردار است. كنوانسیون‌های بین‌المللی در زمینه حقوق بین‌الملل بشر؛ اصول كلی حقوقی و معاهدات حقوق بشردوستانه، به‌خصوص معاهدات ژنو 1949م. (1328ش) و پروتكل‌های 1977م. (1356ش.)؛ حقوق بین‌الملل عرفی قابل‌اعمال بر مخاصمات مسلحانه؛ قوانین کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]، موافقت‌نامه‌های خاص، قراردادهای مقر، مقررات حقوق داخلی كشور سوئیس كه اختیاراتی به كمیته اعطا می‌كنند، قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد یا شورای امنیت در ارتباط با قربانیان، قطعنامه‌ها و تصمیمات ارگان‌های بین‌المللی، اسناد مربوط به حمل‌ونقل، ارتباطات، مالیات و پست، رژیم حقوقی حاكم بر كمیته را تبیین می‌نمایند. درعین‌حال در گذشته و امروز، یكی از مهم‌ترین چالش‌های رودرروی كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در زمان هر جنگ یا نزاعی، خلأ مقررات و كمبود قوانین جهت فعالیت‌هایش می‌باشد. 

گردآوری قواعد عرفی موجود و تلفیق آنها با تجارب گذشته و درهم‌آمیختن چاشنی ابتكارات بشردوستانه، امر تدوین قواعد حقوق بشردوستانه را توسط كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ممكن ساخته است. ترتیب دادن كنفرانس‌های دیپلماتیك و شرکت فعالانه در هنجارسازی یا اصلاح قواعد موجود، نمونه بارز این خلاقیت می‌باشد. زمینه‌های تدوین و توسعه مقررات حقوق بشردوستانه را با محوریت كمیته، بعداز جنگ دوم جهانی، علاوه بر نظامیان مجروح در جنگ زمینی و دریایی و اسرای جنگی می‌توان در موارد ذیل جست‌وجو نمود:

'''1)''' '''حمایت از افراد غیرنظامی در طول دوران مخاصمات''': در حقوق بشردوستانه، این حمایت به سه طریق تدوین شده است كه در اینجا اقدامات كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] را دراین‌خصوص بررسی می‌نماییم.

'''الف) حمایت از غیرنظامیان در برابر رفتار خودسرانه دشمن:''' در این مورد طرح كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در زمینه حمایت از جمعیت غیرنظامی به پانزدهمین كنفرانس كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در شهر توكیو ارائه شد. لیکن پس‌از امضا قابلیت اجرا پیدا نكرد و اقدامات بعدی آن در جهت تصویب پیش‌نویس توكیو با جنگ جهانی دوم مواجه شد. با تصویب معاهدات ژنو 1949 كه كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در تهیه پیش‌نویس و تصویب آنها فعالانه شركت نمود، حمایت عام نسبت به تمامی افراد مدون گردید. همچنین حمایت خاص نسبت به برخی طبقات مانند زنان<ref>ازجمله مواد 27 عهدنامة چهارم و 76 پروتكل اول درخصوص حمايت در برابر هرگونه لطمه به حيثيت، هتك حرمت و تجاوز و ممنوعيت مجازات اعدام براي زنان باردار.</ref>، كودكان<ref>مانند مواد 14، 17، 23، 24، 38، 50، 51 و 68 در عهدنامة چهارم، شامل حمايت‌هايي از قبيل ايجاد مناطق امن، انتقال و تخلية غيرنظاميان، عبور آزادانة محموله‌ها، حمايت از كودكان بي‌سرپرست، شناسايي و تعيين هويت، وضعيت كودكان در سرزمين‌هاي اشغالي و... . مواد 77 و 78 پروتكل اول مبني‌بر احترام، ممنوعيت هتك حرمت، مراقبت و كمك، شرايط انتقال، تعليم و تربيت.</ref>، خبرنگاران<ref>ر.ك: مواد 13 عهدنامه‌هاي لاهه و رفتار مطابق با اسير جنگي، بند الف مادة 4 عهدنامة سوم و صدور كارت شناسايي مخصوص، مادة 79 پروتكل اول و غيرنظامي دانستن آنها.</ref>، پناهندگان، آوارگان و افراد فاقد تابعیت<ref>ر.ك: مواد 44 ، 45 و 70 عهدنامة چهارم و مادة 13 پروتكل اول.</ref>، به عمل آمد. این امر وضعیت حقوقی كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] را به‌هنگام امدادرسانی تثبیت نمود و مبنای حقوقی لازم را برای اقدامات بعدی آن فراهم ساخت.<ref>مروت، مجتبي، نقش کميتة بين‌المللي صليب‌سرخ در حمايت از قربانيان جنگي، فصل‌نامة پژوهش حقوق، شمارة 13، ص 338.</ref>[[صلیب سرخ]]

'''ب) حمایت از جمعیت غیرنظامی در برابر اثرات مخاصمه''': تلاش كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در تدوین ''اصل تفکیک'' و ''اصل تناسب'' پس‌از تصویب عهدنامه‌های ژنو به گسترش مصادیق آنها در پروتكل‌ها انجامید. مثلاً حمایت‌های مقرر برای اموال و مراكز فرهنگی، مراكز حیاتی برای زیست مردم غیرنظامی، محیط‌زیست طبیعی، استحكامات و تأسیسات بسیار خطرناك، مقررات مربوط به اقدامات احتیاطی (مواد 57 و 58 پروتكل اول 1977 ) مناطق غیرنظامی و شهرهای بی‌دفاع یا باز (مواد 59 و 60 پروتكل اول)، دفاع غیرنظامی، كمك‌رسانی به نفع سكنه غیرنظامی و ممنوعیت اقدامات تلافی‌جویانه علیه افراد، جمعیت، مراكز غیرنظامی<ref>براي مطالعة بيشتر رجوع كنيد به قسمت چهارم بخش اول، مواد 48 به بعد پروتكل اول 1977 درخصوص حمايت كلي در برابر اثرات مخاصمه.</ref>، همگی در راستای حمایت از جمعیت غیرنظامی در برابر آثار مخاصمه بسط و گسترش یافتند.

'''پ) تدوین و توسعه مقررات مرتبط با مخاصمات مسلحانه غیربین‌المللی:''' تهیه و ارائه پیش‌نویس ماده 3 مشترك و پروتكل دوم توسط كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و كمك به تصویب آن، ابزاری انعطاف‌پذیر و بهترین پاسخ حقوق بین‌الملل به مخاصمات داخلی و مساعدت به ایفای نقش كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] است، بدون اینكه وضعیت حقوقی متخاصمان را به رسمیت بشناسد.

'''2) محدودیت و ممنوعیت استفاده از برخی سلاح‌ها:''' ارائه راهكارهای عملی كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در كنفرانس دیپلماتیك مربوط به كنوانسیون منع استفاده، ذخیره‌سازی، تولید و انتقال مین‌های زمینی ضدنفر<ref>convention on the prohibition of Anti personal mines</ref> كه در سال 1997 م. (1376ش.) در اتاوای كانادا به تصویب رسید ناشی از تجارب كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] از آثار عینی تخریبی مین‌های ضدنفر است. همچنین آثار ناشی از سلاح‌های میكروبی و شیمیایی بر قربانیان جنگی، همواره در اطلاعیه‌ها و گزارش‌های كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] مورد توجه قرار گرفته است. به نظر می‌رسد موضع كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در برخورد با موضوع كنترل تسلیحات و ممنوعیت استفاده از برخی از سلاح‌های كشتارجمعی منفعل باشد، زیرا در این خصوص بیشتر اقدامات خود را در عرصه دیپلماتیك انجام می‌دهد نه در صحنه مخاصمه. به‌علاوه در اكثر موارد نقش ارشادكنندگی خود را در این زمینه تقویت نموده و به توصیه به متخاصمان، اكتفا نموده است.

درخصوص تفسیر نیز باید بیان داشت كه شركت فعالانه كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در كارهای مقدماتی كنفرانس‌های دیپلماتیك، روند مذاكرات در تصویب اسناد و استفاده از تجارب وی در زمینه اجرای قواعد، او را به بهترین مرجعی تبدیل نموده است تا مكرراً دست به تبیین حدود، مرزها و دامنه شمول قواعد و اصول حقوق بشردوستانه و تطبیق آنها بپردازد. تفاسیر كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] چندجانبه است كه امكان دارد شكل صریح یا ضمنی به خود بگیرند. تفسیر صریح، به‌ویژه در یادداشت‌ها و ارائه نقطه‌نظرات كمیته به كنفرانس‌های دیپلماتیك یا كنفرانس‌های بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر صورت پذیرفته است و تفسیر ضمنی را می‌توان از خلال رفتارش دریافت. به‌طور مثال، تفاسیر كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در جنگ جهانی دوم درخصوص استفاده از نشان مورد تأیید و سپس تدوین آن در معاهدات چهارگانه ژنو 1949م. (1328ش) گردید.<ref>ر.ك: پاراگراف اول مادة 42 كنوانسيون اول و مادة 44 كنوانسيون دوم ژنو 1949.</ref>

علاوه بر این، نظریات تفسیری كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] از مفاد معاهدات ژنو و پروتكل‌ها در چندین مجلد چاپ گردیده و همواره مورد توجه مقامات كشوری و لشگری مشاوران حقوقی و دانشگاهیان می‌باشد:

'''3) ارتقای حقوق بشردوستانه:''' در بردارنده فعالیت‌هایی است كه در جهت فرهنگ‌سازی و تثبیت آن در میان ملت‌ها به كار گرفته می‌شود و می‌توان آن را به كلیه اعمالی اطلاق نمود كه كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در راستای انجام وظایف بشردوستانه برای بالا بردن منزلت و جایگاه حقوق بشردوستانه بین‌المللی انجام می‌دهد. كمیته در این خصوص سطح مخاطبان و قواعد موضوعه را در نظر می‌گیرد و آن را ازطریق افزایش آگاهی از قوانین و برگزاری برنامه‌های آموزشی وآگاهی‌دهنده برای گروه‌های گوناگون بهبود می‌بخشد.<ref>د. روور، خدمت و حمايت: حقوق بشر و حقوق بشردوستانه در عملكرد حرفه‌اي پليس، مترجم: كتايون حسيني‌نژاد، تهران، سرسم، چ اول، 1383، ص 12. </ref>

گروه‌های هدف كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]]، نیروهای مسلح و پلیس، جوانان و دانشگاهیان می‎‌باشند. به‌طور نمونه در سال 2005 م. (1384ش.) در مكزیك و هایئتی، كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] به امر آموزش حقوق بشردوستانه در تمرین‌های نظامی و تشریح وظایف پلیس اقدام نموده است. انتشار كتب و مقالات راهنما مانند كتاب ''خدمت و حمایت''، ''حقوق جنگ:'' راهنمایی برای سربازان حرفه‌ای، مین‌های ضدنفر، پلیس و نیروهای امنیتی، كمك‌های اولیه، رفتار در جنگ؛ قوانین رفتار در جنگ و پلیس و نیروهای امنیتی برای این گروه قابل ذكر است.<ref>Promotion international humanitarian law by ICRC: /2005/Mexico.</ref>

'''4) پیشگیری از وقوع مخاصمات''' 

از نظر كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] پیشگیری به مجموعه ابزارها و فعالیت‌هایی كه هدفشان مقابله با حوادث مضر یا محدود كردن عواقب ناخوشایند آن است،<ref>A set of measures and activities intended to p revent harmful evens or to limit their adverse consequences</ref> اطلاق می‌شود. نظر كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] دراین‌خصوص این است كه اولاً باید از وقوع حوادث مضر جلوگیری كرد، ثانیاً در صورت وقوع دامنه آن را محدود كرد، ثالثاً در جهت حفظ و نگهداری حداقل آثار مضر گام برداشت. قبل‌از بروز نزاع، نقش كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] معطوف به برگزاری كارگاه‌های آموزشی، دوره‎های تحصیلی، ترتیب دادن سمینار و نمایشگاه و صدور گزارش است.<ref>Kosirrik, René, 1997, some questions and answers regarding the ICRC and Preventive action, Official statement,p 2.</ref> در خلال مخاصمات، اقدامات پیشگیرانه كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] ناظر به تغییر و اصلاح رفتار غلط متخاصمان است. از نظر كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] قربانیان باید شیوه‌های زنده ماندن و دریافت كمك برای آینده خود را بدانند. دراین‌خصوص كمیته برای خود تیم‌های سازماندهی‌شده‌ای مانند تیم پرستاران، كاركنان پزشكی، كارشناسان لجستیكی و تجهیزات پزشكی تعبیه نموده است. اتحاد خانوادگی براساس مدل كمك-پشتیبانی، بازپروری قربانیان و تعامل با فدراسیون جمعیت‌های ملی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] و هلال‌احمر ازجمله اصول موردتوجه كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] برای اقدامات پیشگیرانه پس‌از مخاصمه می‌باشد. مثلاً در جنگ‌های سومالی، موزامبیك اروپای شرقی، كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] به این امور توجه خاصی داشت و برطرف كردن نیازهای اساسی و حیاتی قربانیان جزو اولویت‌های كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] قرار گرفت. 

'''5) نشر و ترویج:''' قبل و بعداز وقوع مخاصمه و حتی در حین آن، كمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در راستای ایفای وظایف بشردوستانه خود، اقدام به نشر و ترویج حقوق بشردوستانه می‌‌کند. از مهم‌ترین این ابزارها رسانه‌های ارتباط‌جمعی، رادیو، تلویزیون، روزنامه، اینترنت، بروشورها، كتاب‌ها و مجلات، متون ترجمه‌شده، استفاده از خبرنگاران و آموزش عمومی است. به نظر می‌رسد كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] دراین‌خصوص سیاست یکنواخت و یکسانی ندارد. 

'''6) نظارت بر حسن اجرای حقوق بشردوستانه'''

علاوه‌بر اقدامات در مرحله هنجارسازی، كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] به‌عنوان یك ركن نظارتی بر اعمال مقررات بشردوستانه توسط طرفین تخاصم كنترل دارد و به شیوه‌های گوناگون تاكنون این نقش را ایفا نموده است. اصولاً كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] نمی‌تواند درخصوص رفتار متخاصمان قضاوت كند چراكه یك مرجع قضایی نیست، لیكن به‌طور كلی اصول راهنمایی درخصوص اعمال بی‌طرفانه و موارد نقض را در مجله كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در آوریل 1981 بیان كرده است. اصولاً كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] افشاسازی را با تحقق شرایط ذیل عملی نموده است:

الف) نقض به‌صورت عمده و مكرر باشد؛

ب) اقدامات محرمانه منجر به پایان دادن به موارد نقض فاحش، مثمرثمر نباشد؛

ج) افشاسازی به نفع افراد و جمعیت‌هایی باشد كه مورد حملات یا تهدیدات هستند؛

د) نمایندگان كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] شاهد نقض بوده یا ادعای نقض مقررات از منابع موثق و قابل‌اعتماد گزارش شده باشد.<ref>Extract from irrc,1981, p.76-83لازم به ذکر است که كميته در مخاصمات بسياري اقدام به انتشار اين‌گونه اسناد نموده است؛ جنگ ايران و عراق، جنگ 33 روزة لبنان و جنايات اخير اسرائيل در غزه نمونه‌هايي از اين موارد مي‌باشند. ر.ك.: گزارش‌هاي كميته در سال‌هاي 1984 و 2006 و 2007 و 2009. </ref>

كمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ|صلیب‌سرخ]] در موارد گوناگون موضوع محرمانه‌بودن مراودات خود را با متخاصمین به‌عنوان یك ابزار كلیدی جهت ادامه فعالیت خود برشمرده است و از آن به‌عنوان ابزار اعتمادسازی و وسیله ارتباطی مؤثر جهت انجام تغییرات یاد می‌كند و در مقابل، افشاسازی را بر ضد منافع قربانی و آن را باعث توقف حمایت و امداد تلقی می‌نماید، چراكه دولت مربوطه هر آن ممكن است از ادامه فعالیت‌هایش ممانعت به عمل آورد.<ref>مروت، مجتبی، نقش کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در حمایت از قربانیان جنگی، فصل‌نامه پژوهش حقوق، شماره 13، ص 342.</ref>

== نیز نگاه کنید به ==

* [[صلیب سرخ]]
* [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]]

== کتابشناسی ==
<references />

== منبع ==
علاماتی، غلامرضا، علی منوچهری (1398). اسناد تبادل اسرا ([[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]] (1367-1359))، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس با همکاری مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام‌حسین (علیه‌الاسلام)

'''مجید شاه‌حسینی'''
[[رده:صلیب سرخ]]
[[رده:جنگ تحميلي عراق عليه ايران]]