ارتباطات: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی آزادگان
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''فرايند انتقال اطلاعات از اسيري به اسير ديگر به‌کمک صدا، علامت يا رفتار قابل رؤيت و ترکيبي از اينها.'''
'''فرایند انتقال اطلاعات از اسیری به اسیر دیگر به‌کمک صدا، علامت یا رفتار قابل رؤیت و ترکیبی از اینها.'''


وجود ارتباطات بين اسراي ايراني در زندان‌‌هاي عراق در طي سال‌‌هاي 1359-1369 از بحث‌‌هاي علمي خوبي است که کمتر موردتوجه تحقيقات علمي بوده است.ارتباطات فرايند انتقال اطلاعات است به‌واسطة فرستندة پيام ازطريق رسانه به گيرندة پيام که مخاطب ناميده مي‌‌شود؛ اما در تعريفي ديگر، انتقال مفاهيم از شخصي به شخصي ديگر، براساس تجربه و فرهنگ خاص است<ref name=":0">گيل، ديويد و بريجت ادمز (1384). الفباي ارتباطات. ترجمة رامين کريميان و ديگران. تهران: نژده،ص.68.</ref> <ref>فرهنگي، علي‌اکبر (1374). ارتباطات انساني، تهران: خدمات فرهنگي رسا،ص.20.</ref> .در تعاريف ارتباطات، آنچه به‌نظر مي‌‌رسد ارتباط ازطريق نمادهايي برقرار مي‌‌شود که در ارتباطات با يکديگر قرار دارد<ref>Lundberg (G.A.), SChrag (c.c.) Larsen (o.n), sociology, New York: Harper & Barother, p.360..</ref> .در جريان فرايند ارتباطات اجتماعي، بين انسان‌‌ها چهار جزء وجود دارد: فرستندة پيام، محتوي يا پيام، گيرندة پيام (مخاطب) و وسيلة پيام <ref name=":0" /> <ref>معتمدنژاد، کاظم (1365). وسايل ارتباط جمعي. ج 1. تهران: دانشکدة علوم اجتماعي دانشگاه تهران،ص.36.</ref>.
وجود ارتباطات بین اسرای ایرانی در زندان‌‌های عراق در طی سال‌‌های 1359-1369 از بحث‌‌های علمی خوبی است که کمتر موردتوجه تحقیقات علمی بوده است.ارتباطات فرایند انتقال اطلاعات است به‌واسطه فرستنده پیام ازطریق رسانه به گیرنده پیام که مخاطب نامیده می‌‌شود؛ اما در تعریفی دیگر، انتقال مفاهیم از شخصی به شخصی دیگر، براساس تجربه و فرهنگ خاص است<ref name=":0">گيل، ديويد و بريجت ادمز (1384). الفباي ارتباطات. ترجمة رامين کريميان و ديگران. تهران: نژده،ص.68.</ref> <ref>فرهنگي، علي‌اکبر (1374). ارتباطات انساني، تهران: خدمات فرهنگي رسا،ص.20.</ref> .در تعاریف ارتباطات، آنچه به‌نظر می‌‌رسد ارتباط ازطریق نمادهایی برقرار می‌‌شود که در ارتباطات با یکدیگر قرار دارد<ref>Lundberg (G.A.), SChrag (c.c.) Larsen (o.n), sociology, New York: Harper & Barother, p.360..</ref> .در جریان فرایند ارتباطات اجتماعی، بین انسان‌‌ها چهار جزء وجود دارد: فرستنده پیام، محتوی یا پیام، گیرنده پیام (مخاطب) و وسیله پیام <ref name=":0" /> <ref>معتمدنژاد، کاظم (1365). وسايل ارتباط جمعي. ج 1. تهران: دانشکدة علوم اجتماعي دانشگاه تهران،ص.36.</ref>.


    ازآنجاكه ارتباطات اجتماعي دربرگيرندة همة روابط بين انسان‌‌ها است، پيچيدگي فراواني دارد و ازاين‌لحاظ داراي انواع گوناگوني است: براساس وسيلة برقراري ارتباطات به کلامي، غيرکلامي، بصري (مانند استفاده از نقاشي، عکس و فيلم) و ارتباطات الکترونيکي (مانند تلويزيون، راديو، تلفن، رايانامه) تقسيم شده است<ref>www.healthy people.gov "use communication strategically to improve health".</ref> ، اما براساس طبقه‌‌بندي منابع جديدتر، ارتباطات برمبناي محيط اجتماعي يا چهارچوب شکل، زمان و مکان و روابط اجتماعي بين انسان‌‌ها شکل مي‌‌گيرد<ref name=":0" />، كه شامل اين ارتباطات است: الف) ارتباطات درون‌فردي، که اطلاعات و مبادلات ارتباطات ذهني است؛ ب) ارتباطات ميان‌‌فردي که خود شامل ارتباطات کلامي و غيرکلامي، با استفاده از نشانه‌‌ها و نمايه است، و ارتباطات چهره‌به‌چهره و رودررو است. در تقسيم‌‌بندي ارتباطات اجتماعي ميان انسان‌‌ها گفتار، نوشتار، موسيقي، نقاشي و نظاير اينها از ابزارهاي ارتباطات محسوب مي‌‌شوند؛ ج) ارتباطات گروهي نوعي از ارتباطات اجتماعي است که در آن گروه‌‌هاي مختلف اجتماعي، ميان افراد گروه و ميان گروه‌‌هاي مختلف برقرار است؛ د) ارتباطات جمعي نوعي از ارتباطات اجتماعي ميان انسان‌‌ها است که فرد با انسان‌‌هاي ديگر، از رسانه‌‌هاي جمعي مانند روزنامه و تلويزيون برقرار مي‌‌کند؛ و) ارتباطات بهداشتي؛ اين نوع ارتباطات براي مطالعه و استفاده از راهبردهاي ارتباطات براي آگاهي و اثرگذاردن بر تصميم‌‌هاي فردي و اجتماعي است؛ و سرانجام، ذ) ارتباطات مبتني‌بر فناوري‌‌هاي جديد. اين نوع از ارتباطات شکل تازه‌‌اي از ارتباطات اجتماعي ميان انسان‌‌ها است که اساس آن بر ابزارهاي نوين و الکترونيکي شکل گرفته که در مناطق پيشرفته اهميت ويژه‌‌اي دارد.
    ازآنجاكه ارتباطات اجتماعی دربرگیرنده همه روابط بین انسان‌‌ها است، پیچیدگی فراوانی دارد و ازاین‌لحاظ دارای انواع گوناگونی است: براساس وسیله برقراری ارتباطات به کلامی، غیرکلامی، بصری (مانند استفاده از نقاشی، عکس و فیلم) و ارتباطات الکترونیکی (مانند تلویزیون، رادیو، تلفن، رایانامه) تقسیم شده است<ref>www.healthy people.gov "use communication strategically to improve health".</ref> ، اما براساس طبقه‌‌بندی منابع جدیدتر، ارتباطات برمبنای محیط اجتماعی یا چهارچوب شکل، زمان و مکان و روابط اجتماعی بین انسان‌‌ها شکل می‌‌گیرد<ref name=":0" />، كه شامل این ارتباطات است: الف) ارتباطات درون‌فردی، که اطلاعات و مبادلات ارتباطات ذهنی است؛ ب) ارتباطات میان‌‌فردی که خود شامل ارتباطات کلامی و غیرکلامی، با استفاده از نشانه‌‌ها و نمایه است، و ارتباطات چهره‌به‌چهره و رودررو است. در تقسیم‌‌بندی ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها گفتار، نوشتار، موسیقی، نقاشی و نظایر اینها از ابزارهای ارتباطات محسوب می‌‌شوند؛ ج) ارتباطات گروهی نوعی از ارتباطات اجتماعی است که در آن گروه‌‌های مختلف اجتماعی، میان افراد گروه و میان گروه‌‌های مختلف برقرار است؛ د) ارتباطات جمعی نوعی از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که فرد با انسان‌‌های دیگر، از رسانه‌‌های جمعی مانند روزنامه و تلویزیون برقرار می‌‌کند؛ و) ارتباطات بهداشتی؛ این نوع ارتباطات برای مطالعه و استفاده از راهبردهای ارتباطات برای آگاهی و اثرگذاردن بر تصمیم‌‌های فردی و اجتماعی است؛ و سرانجام، ذ) ارتباطات مبتنی‌بر فناوری‌‌های جدید. این نوع از ارتباطات شکل تازه‌‌ای از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که اساس آن بر ابزارهای نوین و الکترونیکی شکل گرفته که در مناطق پیشرفته اهمیت ویژه‌‌ای دارد.


    ارتباطات بين اسراي ايراني در اردوگاه‌هاي عراق، عمدتاً ارتباطات ميان‌فردي (کلامي و غيرکلامي) و بيشتر ازطريق صدا و گاه نيز نوشتار بوده است. در ارتباطات ازطريق صدا، نسبت به طريق‌‌هاي ديگر مانند نشانه و نماد، امتيازهاي ويژه‌‌اي وجود داشت که در آن فرستندة پيام به‌طور دقيق مشخص نبود و زندانبانان نمي‌‌توانستند پيام‌دهنده را مشخص کنند مگر ازطريق جاسوساني که گمارده بودند؛ همچنين با تغيير زير يا بم و همراه با تغيير چهره امکان پديد آمدن رمزهاي خاصي در ميان اسرا فراهم مي‌‌شد. علاوه‌براين، در شرايطي با توجه به کمبود امکانات مانند دسترس نبودن خودکار و يا کاغذ، صدا از اهميت خاصي در ارتباطات بين اسرا برخوردار بود<ref>ثبات، نفيسه (1389). موصل. تهران: روايت فتح،ص.10-11.</ref>، ولي در مواردي نيز در ارتباطات بين اسرا، براي انتقال مفاهيم ازطريق ارتباطات غيرکلامي، با استفاده از نماد و نشانه نيز استفاده مي‌‌شد؛ مثلاً در سال‌روز تولّد با هديه فرستادن براي يکديگر، با هم ارتباط برقرار مي‌‌کردند و ازاين‌طريق تبريک خودشان را اظهار مي‌‌داشتند <ref name=":1">آباد، معصومه (1391). من زنده‌‌ام. چ ششم. تهران: بروج،ص.244.</ref>.
    ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق، عمدتاً ارتباطات میان‌فردی (کلامی و غیرکلامی) و بیشتر ازطریق صدا و گاه نیز نوشتار بوده است. در ارتباطات ازطریق صدا، نسبت به طریق‌‌های دیگر مانند نشانه و نماد، امتیازهای ویژه‌‌ای وجود داشت که در آن فرستنده پیام به‌طور دقیق مشخص نبود و زندانبانان نمی‌‌توانستند پیام‌دهنده را مشخص کنند مگر ازطریق جاسوسانی که گمارده بودند؛ همچنین با تغییر زیر یا بم و همراه با تغییر چهره امکان پدید آمدن رمزهای خاصی در میان اسرا فراهم می‌‌شد. علاوه‌براین، در شرایطی با توجه به کمبود امکانات مانند دسترس نبودن خودکار و یا کاغذ، صدا از اهمیت خاصی در ارتباطات بین اسرا برخوردار بود<ref>ثبات، نفيسه (1389). موصل. تهران: روايت فتح،ص.10-11.</ref>، ولی در مواردی نیز در ارتباطات بین اسرا، برای انتقال مفاهیم ازطریق ارتباطات غیرکلامی، با استفاده از نماد و نشانه نیز استفاده می‌‌شد؛ مثلاً در سال‌روز تولّد با هدیه فرستادن برای یکدیگر، با هم ارتباط برقرار می‌‌کردند و ازاین‌طریق تبریک خودشان را اظهار می‌‌داشتند <ref name=":1">آباد، معصومه (1391). من زنده‌‌ام. چ ششم. تهران: بروج،ص.244.</ref>.


    ديوارنويسي نوع ديگر ارتباطات بين اسرا به‌صورت ميان‌فردي بود<ref name=":1" /> .در اين نوع از ارتباطات، حرف ‌‌زدن و يا سخن گفتن ميان چند اسير، که مباحثه (گفتمان) مي‌‌شد، مهم‌ترين نوع روابط بود که در آن نقش فرستندة و گيرندة پيام جابه‌جا مي‌‌شد و هيچ‌گاه گيرنده و فرستنده ثابت نبود و نقش آنها جابه‌جا مي‌‌شد<ref name=":1" /> . گاهي نيز اين ارتباطات با حالت و اداهاي خاصي (مثل تعجب يا خشم‌آلود و با داد زدن) منتقل مي‌‌شد.<ref name=":1" /> نوشتن اطلاعات نوع ديگر ارتباطات بين اسراي ايراني در اردوگاه‌هاي عراق بود. اين نوع از ارتباطات در ميان اسيراني که سال‌‌هاي طولاني در زندان بودند، کاربرد بيشتري داشت. در اين روش اسرا با نوشتن مشخصات خود روي ديوار، به اسراي جديد اطلاع مي‌‌دادند <ref name=":1" />.  
    دیوارنویسی نوع دیگر ارتباطات بین اسرا به‌صورت میان‌فردی بود<ref name=":1" /> .در این نوع از ارتباطات، حرف ‌‌زدن و یا سخن گفتن میان چند اسیر، که مباحثه (گفتمان) می‌‌شد، مهم‌ترین نوع روابط بود که در آن نقش فرستنده و گیرنده پیام جابه‌جا می‌‌شد و هیچ‌گاه گیرنده و فرستنده ثابت نبود و نقش آنها جابه‌جا می‌‌شد<ref name=":1" /> . گاهی نیز این ارتباطات با حالت و اداهای خاصی (مثل تعجب یا خشم‌آلود و با داد زدن) منتقل می‌‌شد.<ref name=":1" /> نوشتن اطلاعات نوع دیگر ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق بود. این نوع از ارتباطات در میان اسیرانی که سال‌‌های طولانی در زندان بودند، کاربرد بیشتری داشت. در این روش اسرا با نوشتن مشخصات خود روی دیوار، به اسرای جدید اطلاع می‌‌دادند <ref name=":1" />.  


    نوع ديگر ارتباطات ميان‌فردي بين اسرا به‌کار بردن اصطلاح و ضرب‌‌المثل بود؛ براي نمونه‌‌ زماني‌که اسيري به زندان آورده مي‌‌شد، براي اينکه متوجه بشوند ايراني است يا زنداني سياسي عراقي، با به‌کار بردن ضرب‌‌المثل ايراني، به زنداني جديد اطلاع مي‌‌دادند که در اين زندان اسراي ايراني هستند <ref name=":1" />. کارسازترين نوع ارتباطات بين اسرا صحبت کردن بود. در اين نوع از ارتباط، گاهي اسرا با مجاب کردن عراقي‌‌ها براي برقراري ارتباط با افراد ديگر، به سلول‌‌هاي آنها مي‌‌رفتند. نمونة بارز اين نوع از ارتباطات مربوط به سيد علي‌اکبر ابوترابي‌فرد، آزاده معروف جنگ تحميلي عراق عليه ايران، است<ref name=":2">رحمانيان، عبدالمجيد (1383). منشور پاکي و خدمتگزاري (پيام‌‌ها و سخنان راهگشاي حجت‌‌الاسلام والمسلمين سيد علي‌اکبر ابوترابي‌‌فرد در اسارتگاه‌‌هاي عراقي). تهران: پيام آزادگان،ص.26-27.</ref>. گاه نيز ازطريق گوش کردن از ديوار بود. اين نوع از ارتباطات، که شايد از سخت‌‌ترين نوع ارتباطات ميان اسرا بود، بايستي ساعت‌‌هاي متمادي گوش به ديوار مي‌‌گذاشتند تا از سلول همجوار اطلاعاتي به‌‌دست مي‌‌آوردند؛ سپس با اندک اطلاعات به‌‌دست‌آمده بين خودشان تفسير مي‌‌کردند و سپس براساس قاعده مورس در تلگراف، از ريتم ضرب با سلول همجوار خود ارتباط برقرار مي‌‌کردند و از احوال يکديگر اطلاعاتي به‌‌دست مي‌‌آوردند<ref name=":1" /> . خواندن و نوشتن شکل ديگري از ارتباطات بود که بين اسرا کاربرد داشت. در اين نوع از ارتباط، اطلاعات به‌صورت مخفي و جاسازي‌شده به طريق جاسازي زير سيني غذا و ميان سبزي يا نان، بين اسرا تبادل مي‌‌شد <ref name=":1" />.  
    نوع دیگر ارتباطات میان‌فردی بین اسرا به‌کار بردن اصطلاح و ضرب‌‌المثل بود؛ برای نمونه‌‌ زمانی‌که اسیری به زندان آورده می‌‌شد، برای اینکه متوجه بشوند ایرانی است یا زندانی سیاسی عراقی، با به‌کار بردن ضرب‌‌المثل ایرانی، به زندانی جدید اطلاع می‌‌دادند که در این زندان اسرای ایرانی هستند <ref name=":1" />. کارسازترین نوع ارتباطات بین اسرا صحبت کردن بود. در این نوع از ارتباط، گاهی اسرا با مجاب کردن عراقی‌‌ها برای برقراری ارتباط با افراد دیگر، به سلول‌‌های آنها می‌‌رفتند. نمونه بارز این نوع از ارتباطات مربوط به سید علی‌اکبر ابوترابی‌فرد( ←[[ابوترابی فرد ،سید علی اکبر]] )، آزاده معروف [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]]، است<ref name=":2">رحمانيان، عبدالمجيد (1383). منشور پاکي و خدمتگزاري (پيام‌‌ها و سخنان راهگشاي حجت‌‌الاسلام والمسلمين سيد علي‌اکبر ابوترابي‌‌فرد در اسارتگاه‌‌هاي عراقي). تهران: پيام آزادگان،ص.26-27.</ref>. گاه نیز ازطریق گوش کردن از دیوار بود. این نوع از ارتباطات، که شاید از سخت‌‌ترین نوع ارتباطات میان اسرا بود، بایستی ساعت‌‌های متمادی گوش به دیوار می‌‌گذاشتند تا از سلول همجوار اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند؛ سپس با اندک اطلاعات به‌‌دست‌آمده بین خودشان تفسیر می‌‌کردند و سپس براساس قاعده مورس در تلگراف، از ریتم ضرب با سلول همجوار خود ارتباط برقرار می‌‌کردند و از احوال یکدیگر اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند<ref name=":1" /> . خواندن و نوشتن شکل دیگری از ارتباطات بود که بین اسرا کاربرد داشت. در این نوع از ارتباط، اطلاعات به‌صورت مخفی و جاسازی‌شده به طریق جاسازی زیر سینی غذا و میان سبزی یا نان، بین اسرا تبادل می‌‌شد <ref name=":1" />.  


    از انواع ديگر ارتباطات مي‌‌توان به ارتباط مستقيم و چهره‌به‌چهره اشاره کرد. در اين ارتباط، علاوه‌براينکه اسرا در درون يک سلول با هم ارتباط داشتند، گاهي نيز بدون واسطه با اسراي سلول ديگر ارتباط مستقيم برقرار مي‌‌کردند. اين نوع ارتباطات، عمدتاً ازطريق پرت کردن يک کلمه فارسي يا با خواندن دعاهاي خاصِ بعد از نماز با صداي بلند بود؛ طوري‌که ديگر اسرايي که براي بازجويي مي‌‌آوردند، به زندان پيام ارسال مي‌‌کردند و از اين‌طريق ايراني بودن خودشان را به اسير در حال بازجويي مي‌‌دادند<ref name=":1" /> .در اين روش گاه نيز با خواندن دعا يا نوحه كلماتي كه پيام مشخصي داشت به اسراي ديگر منتقل مي‌كردند؛ مثلاً با صداي بلند با شعرخواني اطلاعات را به هم مي‌رساندند.شکل ديگري از ارتباطات، که ميان اسرا رواج داشت، استفاده از سخنراني و خطابه بود. در اين روش يک فرد با بيان سخنراني دربارة موضوعات مختلف، اطلاعات را به روشي خاص به مستمعين اطلاع مي‌‌داد. از نمونه‌هاي بارز و شاخص افراد در اين نوع از ارتباطات مي‌‌توان به علي‌اکبر ابوترابي‌فرد اشاره کرد <ref name=":2" />.   
    از انواع دیگر ارتباطات می‌‌توان به ارتباط مستقیم و چهره‌به‌چهره اشاره کرد. در این ارتباط، علاوه‌براینکه اسرا در درون یک سلول با هم ارتباط داشتند، گاهی نیز بدون واسطه با اسرای سلول دیگر ارتباط مستقیم برقرار می‌‌کردند. این نوع ارتباطات، عمدتاً ازطریق پرت کردن یک کلمه فارسی یا با خواندن دعاهای خاصِ بعد از نماز با صدای بلند بود؛ طوری‌که دیگر اسرایی که برای بازجویی می‌‌آوردند، به زندان پیام ارسال می‌‌کردند و از این‌طریق ایرانی بودن خودشان را به اسیر در حال بازجویی می‌‌دادند<ref name=":1" /> .در این روش گاه نیز با خواندن دعا یا نوحه كلماتی كه پیام مشخصی داشت به اسرای دیگر منتقل می‌كردند؛ مثلاً با صدای بلند با شعرخوانی اطلاعات را به هم می‌رساندند.شکل دیگری از ارتباطات، که میان اسرا رواج داشت، استفاده از سخنرانی و خطابه بود. در این روش یک فرد با بیان سخنرانی درباره موضوعات مختلف، اطلاعات را به روشی خاص به مستمعین اطلاع می‌‌داد. از نمونه‌های بارز و شاخص افراد در این نوع از ارتباطات می‌‌توان به علی‌اکبر ابوترابی‌فرد( ←[[ابوترابی فرد ،سید علی اکبر]] )اشاره کرد <ref name=":2" />.   


    نوع ديگري از ارتباط ميان اسراي ايراني در درمانگاه يا بيمارستان صورت مي‌گرفت. درصورتي‌كه امكان درمان بيمار در درمانگاه ميسر نبود، او را به بيمارستان شهر، و در صورت وضعيت حادّ بيمار، او را به بيمارستان الرشيد بغداد منتقل مي‌كردند. اينجا بستري فراهم مي‌شد تا بيماراني از اردوگاه‌هاي مختلف با يكديگر برخورد كنند و هنگام معاينه توسط پزشك يا توزيع غذا به‌وسيله ارتباط كلامي يا نامه يكديگر را از اخبار اردوگاه خود باخبر سازند.  
    نوع دیگری از ارتباط میان اسرای ایرانی در درمانگاه یا بیمارستان صورت می‌گرفت. درصورتی‌كه امكان درمان بیمار در درمانگاه میسر نبود، او را به بیمارستان شهر، و در صورت وضعیت حادّ بیمار، او را به بیمارستان الرشید بغداد منتقل می‌كردند. اینجا بستری فراهم می‌شد تا بیمارانی از اردوگاه‌های مختلف با یكدیگر برخورد كنند و هنگام معاینه توسط پزشك یا توزیع غذا به‌وسیله ارتباط كلامی یا نامه یكدیگر را از اخبار [[اردوگاه]] خود باخبر سازند.  


نيز نگاه كنيد به [[رسانه و خبر]]
نیز نگاه كنید به [[رسانه و خبر]]


=== '''كتاب‌شناسي''' ===
=== '''كتاب‌شناسی''' ===
<references />
<references />


=== برای مطالعه بیشتر ===
=== برای مطالعه بیشتر ===
جمالي، حميده (1384). «ارتباط». دانشنامه ايران، ج 2، زيرنظر کاظم موسوي بجنوردي، تهران: مرکز دايره‌‌المعارف بزرگ اسلامي.
جمالی، حمیده (1384). «ارتباط». دانشنامه ایران، ج 2، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایره‌‌المعارف بزرگ اسلامی.


ساروخاني، باقر (1373). جامعه‌‌شناسي ارتباطات. تهران: اطلاعات
ساروخانی، باقر (1373). جامعه‌‌شناسی ارتباطات. تهران: اطلاعات


'''نویسنده مقاله :علي ذبيحي علي‌‌تپه'''
'''نویسنده مقاله :علی ذبیحی علی‌‌تپه'''

نسخهٔ ‏۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۵۲

فرایند انتقال اطلاعات از اسیری به اسیر دیگر به‌کمک صدا، علامت یا رفتار قابل رؤیت و ترکیبی از اینها.

وجود ارتباطات بین اسرای ایرانی در زندان‌‌های عراق در طی سال‌‌های 1359-1369 از بحث‌‌های علمی خوبی است که کمتر موردتوجه تحقیقات علمی بوده است.ارتباطات فرایند انتقال اطلاعات است به‌واسطه فرستنده پیام ازطریق رسانه به گیرنده پیام که مخاطب نامیده می‌‌شود؛ اما در تعریفی دیگر، انتقال مفاهیم از شخصی به شخصی دیگر، براساس تجربه و فرهنگ خاص است[۱] [۲] .در تعاریف ارتباطات، آنچه به‌نظر می‌‌رسد ارتباط ازطریق نمادهایی برقرار می‌‌شود که در ارتباطات با یکدیگر قرار دارد[۳] .در جریان فرایند ارتباطات اجتماعی، بین انسان‌‌ها چهار جزء وجود دارد: فرستنده پیام، محتوی یا پیام، گیرنده پیام (مخاطب) و وسیله پیام [۱] [۴].

    ازآنجاكه ارتباطات اجتماعی دربرگیرنده همه روابط بین انسان‌‌ها است، پیچیدگی فراوانی دارد و ازاین‌لحاظ دارای انواع گوناگونی است: براساس وسیله برقراری ارتباطات به کلامی، غیرکلامی، بصری (مانند استفاده از نقاشی، عکس و فیلم) و ارتباطات الکترونیکی (مانند تلویزیون، رادیو، تلفن، رایانامه) تقسیم شده است[۵] ، اما براساس طبقه‌‌بندی منابع جدیدتر، ارتباطات برمبنای محیط اجتماعی یا چهارچوب شکل، زمان و مکان و روابط اجتماعی بین انسان‌‌ها شکل می‌‌گیرد[۱]، كه شامل این ارتباطات است: الف) ارتباطات درون‌فردی، که اطلاعات و مبادلات ارتباطات ذهنی است؛ ب) ارتباطات میان‌‌فردی که خود شامل ارتباطات کلامی و غیرکلامی، با استفاده از نشانه‌‌ها و نمایه است، و ارتباطات چهره‌به‌چهره و رودررو است. در تقسیم‌‌بندی ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها گفتار، نوشتار، موسیقی، نقاشی و نظایر اینها از ابزارهای ارتباطات محسوب می‌‌شوند؛ ج) ارتباطات گروهی نوعی از ارتباطات اجتماعی است که در آن گروه‌‌های مختلف اجتماعی، میان افراد گروه و میان گروه‌‌های مختلف برقرار است؛ د) ارتباطات جمعی نوعی از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که فرد با انسان‌‌های دیگر، از رسانه‌‌های جمعی مانند روزنامه و تلویزیون برقرار می‌‌کند؛ و) ارتباطات بهداشتی؛ این نوع ارتباطات برای مطالعه و استفاده از راهبردهای ارتباطات برای آگاهی و اثرگذاردن بر تصمیم‌‌های فردی و اجتماعی است؛ و سرانجام، ذ) ارتباطات مبتنی‌بر فناوری‌‌های جدید. این نوع از ارتباطات شکل تازه‌‌ای از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که اساس آن بر ابزارهای نوین و الکترونیکی شکل گرفته که در مناطق پیشرفته اهمیت ویژه‌‌ای دارد.

    ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق، عمدتاً ارتباطات میان‌فردی (کلامی و غیرکلامی) و بیشتر ازطریق صدا و گاه نیز نوشتار بوده است. در ارتباطات ازطریق صدا، نسبت به طریق‌‌های دیگر مانند نشانه و نماد، امتیازهای ویژه‌‌ای وجود داشت که در آن فرستنده پیام به‌طور دقیق مشخص نبود و زندانبانان نمی‌‌توانستند پیام‌دهنده را مشخص کنند مگر ازطریق جاسوسانی که گمارده بودند؛ همچنین با تغییر زیر یا بم و همراه با تغییر چهره امکان پدید آمدن رمزهای خاصی در میان اسرا فراهم می‌‌شد. علاوه‌براین، در شرایطی با توجه به کمبود امکانات مانند دسترس نبودن خودکار و یا کاغذ، صدا از اهمیت خاصی در ارتباطات بین اسرا برخوردار بود[۶]، ولی در مواردی نیز در ارتباطات بین اسرا، برای انتقال مفاهیم ازطریق ارتباطات غیرکلامی، با استفاده از نماد و نشانه نیز استفاده می‌‌شد؛ مثلاً در سال‌روز تولّد با هدیه فرستادن برای یکدیگر، با هم ارتباط برقرار می‌‌کردند و ازاین‌طریق تبریک خودشان را اظهار می‌‌داشتند [۷].

    دیوارنویسی نوع دیگر ارتباطات بین اسرا به‌صورت میان‌فردی بود[۷] .در این نوع از ارتباطات، حرف ‌‌زدن و یا سخن گفتن میان چند اسیر، که مباحثه (گفتمان) می‌‌شد، مهم‌ترین نوع روابط بود که در آن نقش فرستنده و گیرنده پیام جابه‌جا می‌‌شد و هیچ‌گاه گیرنده و فرستنده ثابت نبود و نقش آنها جابه‌جا می‌‌شد[۷] . گاهی نیز این ارتباطات با حالت و اداهای خاصی (مثل تعجب یا خشم‌آلود و با داد زدن) منتقل می‌‌شد.[۷] نوشتن اطلاعات نوع دیگر ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق بود. این نوع از ارتباطات در میان اسیرانی که سال‌‌های طولانی در زندان بودند، کاربرد بیشتری داشت. در این روش اسرا با نوشتن مشخصات خود روی دیوار، به اسرای جدید اطلاع می‌‌دادند [۷].

    نوع دیگر ارتباطات میان‌فردی بین اسرا به‌کار بردن اصطلاح و ضرب‌‌المثل بود؛ برای نمونه‌‌ زمانی‌که اسیری به زندان آورده می‌‌شد، برای اینکه متوجه بشوند ایرانی است یا زندانی سیاسی عراقی، با به‌کار بردن ضرب‌‌المثل ایرانی، به زندانی جدید اطلاع می‌‌دادند که در این زندان اسرای ایرانی هستند [۷]. کارسازترین نوع ارتباطات بین اسرا صحبت کردن بود. در این نوع از ارتباط، گاهی اسرا با مجاب کردن عراقی‌‌ها برای برقراری ارتباط با افراد دیگر، به سلول‌‌های آنها می‌‌رفتند. نمونه بارز این نوع از ارتباطات مربوط به سید علی‌اکبر ابوترابی‌فرد( ←ابوترابی فرد ،سید علی اکبر )، آزاده معروف جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، است[۸]. گاه نیز ازطریق گوش کردن از دیوار بود. این نوع از ارتباطات، که شاید از سخت‌‌ترین نوع ارتباطات میان اسرا بود، بایستی ساعت‌‌های متمادی گوش به دیوار می‌‌گذاشتند تا از سلول همجوار اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند؛ سپس با اندک اطلاعات به‌‌دست‌آمده بین خودشان تفسیر می‌‌کردند و سپس براساس قاعده مورس در تلگراف، از ریتم ضرب با سلول همجوار خود ارتباط برقرار می‌‌کردند و از احوال یکدیگر اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند[۷] . خواندن و نوشتن شکل دیگری از ارتباطات بود که بین اسرا کاربرد داشت. در این نوع از ارتباط، اطلاعات به‌صورت مخفی و جاسازی‌شده به طریق جاسازی زیر سینی غذا و میان سبزی یا نان، بین اسرا تبادل می‌‌شد [۷].

    از انواع دیگر ارتباطات می‌‌توان به ارتباط مستقیم و چهره‌به‌چهره اشاره کرد. در این ارتباط، علاوه‌براینکه اسرا در درون یک سلول با هم ارتباط داشتند، گاهی نیز بدون واسطه با اسرای سلول دیگر ارتباط مستقیم برقرار می‌‌کردند. این نوع ارتباطات، عمدتاً ازطریق پرت کردن یک کلمه فارسی یا با خواندن دعاهای خاصِ بعد از نماز با صدای بلند بود؛ طوری‌که دیگر اسرایی که برای بازجویی می‌‌آوردند، به زندان پیام ارسال می‌‌کردند و از این‌طریق ایرانی بودن خودشان را به اسیر در حال بازجویی می‌‌دادند[۷] .در این روش گاه نیز با خواندن دعا یا نوحه كلماتی كه پیام مشخصی داشت به اسرای دیگر منتقل می‌كردند؛ مثلاً با صدای بلند با شعرخوانی اطلاعات را به هم می‌رساندند.شکل دیگری از ارتباطات، که میان اسرا رواج داشت، استفاده از سخنرانی و خطابه بود. در این روش یک فرد با بیان سخنرانی درباره موضوعات مختلف، اطلاعات را به روشی خاص به مستمعین اطلاع می‌‌داد. از نمونه‌های بارز و شاخص افراد در این نوع از ارتباطات می‌‌توان به علی‌اکبر ابوترابی‌فرد( ←ابوترابی فرد ،سید علی اکبر )اشاره کرد [۸].

    نوع دیگری از ارتباط میان اسرای ایرانی در درمانگاه یا بیمارستان صورت می‌گرفت. درصورتی‌كه امكان درمان بیمار در درمانگاه میسر نبود، او را به بیمارستان شهر، و در صورت وضعیت حادّ بیمار، او را به بیمارستان الرشید بغداد منتقل می‌كردند. اینجا بستری فراهم می‌شد تا بیمارانی از اردوگاه‌های مختلف با یكدیگر برخورد كنند و هنگام معاینه توسط پزشك یا توزیع غذا به‌وسیله ارتباط كلامی یا نامه یكدیگر را از اخبار اردوگاه خود باخبر سازند.

نیز نگاه كنید به رسانه و خبر

كتاب‌شناسی

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ گيل، ديويد و بريجت ادمز (1384). الفباي ارتباطات. ترجمة رامين کريميان و ديگران. تهران: نژده،ص.68.
  2. ↑ فرهنگي، علي‌اکبر (1374). ارتباطات انساني، تهران: خدمات فرهنگي رسا،ص.20.
  3. ↑ Lundberg (G.A.), SChrag (c.c.) Larsen (o.n), sociology, New York: Harper & Barother, p.360..
  4. ↑ معتمدنژاد، کاظم (1365). وسايل ارتباط جمعي. ج 1. تهران: دانشکدة علوم اجتماعي دانشگاه تهران،ص.36.
  5. ↑ www.healthy people.gov "use communication strategically to improve health".
  6. ↑ ثبات، نفيسه (1389). موصل. تهران: روايت فتح،ص.10-11.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ ۷٫۴ ۷٫۵ ۷٫۶ ۷٫۷ ۷٫۸ آباد، معصومه (1391). من زنده‌‌ام. چ ششم. تهران: بروج،ص.244.
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ رحمانيان، عبدالمجيد (1383). منشور پاکي و خدمتگزاري (پيام‌‌ها و سخنان راهگشاي حجت‌‌الاسلام والمسلمين سيد علي‌اکبر ابوترابي‌‌فرد در اسارتگاه‌‌هاي عراقي). تهران: پيام آزادگان،ص.26-27.

برای مطالعه بیشتر

جمالی، حمیده (1384). «ارتباط». دانشنامه ایران، ج 2، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایره‌‌المعارف بزرگ اسلامی.

ساروخانی، باقر (1373). جامعه‌‌شناسی ارتباطات. تهران: اطلاعات

نویسنده مقاله :علی ذبیحی علی‌‌تپه

برگرفته از «https://fa.wikiazadegan.com/index.php?title=ارتباطات&oldid=1098»