مقابله مطبوعات ایران و عراق با یکدیگر

مقدمه

سال 1373 را به تعبیری می‌توان سال جنگ رسانه‌ای میان مطبوعات ایران و عراق نامید. در این سال، دولتمردان دو کشور یکدیگر را متهم می‌کردند که با مسئولیت‌ناشناسی، نسبت به تعیین تکلیف اسرا و مفقودین بی‌توجهی نشان می‌دهند. بالطبع مطبوعات هر دو کشور، خاستگاه طرح این‌گونه اظهارات یا پاسخ بدان‌ها بودند. دولت عراق با سیاسی کردن موضوعی انسانی، سعی در بهره‌برداری تبلیغاتی داشت تا رفتار غیرانسانی خود نسبت به اسرای ایرانی را به حاشیه ببرد. عراق مدعی بود ایران 20000 اسیر عراقی را پنهان کرده و آزاد نمی‌کند. حال آنکه ایران مدعی بود بعد از هر عملیات، به مأموران صلیب سرخ جهانی اجازه ثبت‌نام از کلیه اسرای عراقی را داده است و هیچ گزارشی مبنی‌بر مفقودالاثر شدن حتی یک اسیر عراقی وجود ندارد. طرف عراقی هم هیچ‌گاه نتوانست فهرستی کامل از رقم ادعایی را به صلیب سرخ جهانی ارائه کند. گفتنی است از جمع اسرای عراقی، 7634 نفر پناهنده شده بودند که در مصاحبه تک‌به‌تک با مأموران صلیب سرخ ، تمایل خود را برای ماندن در ایران ابراز داشته بودند و حاضر به بازگشت نبودند. درمقابل، ایران فهرستی کامل از نام و مشخصات 30000 اسیر ثبت‌نام‌نشده و مفقودالاثر ایرانی را به همراه مستندات حضور تعداد زیادی از آنان را در عراق تقدیم صلیب سرخ جهانی کرده بود. اسناد ایران متکی به اظهارات افرادی همچون سعدون حمادی، وزیر مشاور در امور خارجه وقت عراق، در گفت‌وگو با رادیو بصره بود كه به حضور بیش از 50000 اسیر ایرانی در اردوگاه‌های عراق صراحت داشت؛ همچنین از صدا و تصویر 1181 اسیر ایرانی، که از رادیوتلویزیون دولتی عراق پخش شده و یا مصاحبه و عکس‌هایشان در مطبوعات عراقی منتشر شده بود، نسخه‌ای در اختیار صلیب سرخ قرار داشت، حال آنکه طرف عراقی فقط پاسخ‌گوی 33 نفرشان بود؛ همچنین 67 اسیر نیز بعد از پایان جنگ به‌دست ارتش عراق در خاک کشورمان به اسارت گرفته شده بودند كه با وجود مصاحبه نمایندگان صلیب سرخ جهانی با تک‌تک آنان، دولت عراق منکر حضور چنین افرادی در عراق بود.

   نتیجه

در پایان 1373 با وجود همکاری‌های صادقانه ایران با صلیب سرخ جهانی و شفاف‌سازی مستمر درباره وضعیت اسرای عراقی و بالعکس، عدم همکاری و پنهان‌سازی طرف عراقی، شورای امنیت سازمان ملل با استناد به گزارش رئیس سازمان کنفرانس اسلامی، که تحت‌تأثیر مطبوعات عراقی- عربی تهیه شده و ازطریق صلیب سرخ در اختیار شورا قرار گرفته بود، ایران و عراق را مشترکاً به‌سبب ممانعت از پیشرفت طرح‌های انسان‌دوستانه و رفتار مغایر با اهداف قطعنامه محکوم كرد. استناد شورای امنیت در محکوم کردن ایران، برای به‌کار بردن لفظ «یک اسیر در مقابل یک اسیر» ازسوی محمدعلی نظران، رئیس سابق کمیسیون اسرا، بود. حال آنکه ایشان یک سال قبل فوت شده و امیر سرتیپ عبدالله نجفی به‌جای ایشان، ریاست کمیسیون اسرا را برعهده داشت. همکاری صلیب سرخ در صدور بیانیه شورای امنیت موجب شد تا ایران بار دیگر برای مدتی، ارتباط خود با صلیب سرخ را قطع و از پذیرفتن نمایندگان آن در ایران خودداری کند و ترجیح دهد تا ادامه مذاکرات را به‌صورت دوجانبه پیش ببرد. در پی این تصمیم، هیئتی به ریاست سرتیپ عبدالله نجفی عازم بغداد شد تا به مذاکره با طرف عراقی بپردازد. در نتیجه این مذاکرات، طرفین توافق کردند در قالب چهار کمیته مستقل «امور اسرای باقی‌مانده»، «پناهندگان»، «جست‌وجوی اجساد»، و «مسائل مرزی» مذاکرات را دنبال کنند.

( نیز نگاه کنید به اسارت، اسرا و آزادگان در مطبوعات)

برای مطالعه بیشتر

درویشی، فرهاد (1390). جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها. چ هفتم. تهران: مرکز مطالعات وتحقیقات جنگ.

ده‌نمکی، مسعود (1384). فرهنگ‌نامه اسارت 2 اسارت و آزادگان در جراید. تهران: آسمان دانش.