خادمان اسرا: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۰۱

اسرایی كه فداكارانه به هم‌بندهای خود خدمت می كردند.

مقدمه

فداکاری و ایثار دو واژه شناخته‌شده و مورد تأیید برای همه اقشار مردم چه باسواد و بی‌سواد، چه فقیر و غنی، و چه مسئول و غیرمسئول است. مردم ایران، زمانی‌که میهن را در خطر دیدند، از جان و مال خود گذشتند و با هدف حفظ آرمان‌ها و نجات میهن در جبهه‌ها جنگیدند. آنها از ابتدا احتمال شهادت، اسارت و جانبازی را به جان خریدند و با همه توان علیه دشمن جنگیدند و از میهن دفاع کردند. خط مقدمِ جبهه صحنه‌ای آشکار و بی‌بدیل از ایثار و فداكاری بود. رزمندگانی كه به دست دشمن اسیر شدند، خیلی زود دانستند که در جبهه اسارت نیز باید بجنگند و ایثار و فداکاری کنند؛ در این جبهه دیگر حقِ استفاده از سلاح و مهمات را نداشتند و باید از جان خود برای سربلندی کشور مایه می‌گذاشتند و در این راه، چه روزها که به‌جای دیگری گرسنه ماندند، کتک خوردند، کار کردند و شکنجه شدند. از نخستین لحظات اسارت تا انتقال به اردوگاه همه اسرا را اعم‌از سالم و مجروح مورد ضرب‌وشتم عراقی ها قرار می‌گرفتند، اما در میانشان افرادی حضور داشتند كه خود را سپر مجروحینی قرار میدادند که وضعیت جسمانی وخیمی داشتند.

در طول دوران اسارت نیز عده‌ای از اسرا برای اینکه این ایام بر هموطنانشان آسان‌تر سپری شود، فداکاری‌های بسیاری از خودشان نشان دادند و راه خدمت به اسرا را پیشه کردند. اسرا برای این افراد زحمتكش تعبیر «ثواب‌جمع‌كن‌ها» را به‌كار میبردند.خادمان در اردوگاه‌ها تنها از یك قشر خاص نبودند؛ از بسیجی و سپاهی و ارتشی تا روحانی و غیرروحانی در تلاش بودند تا به هم‌نوع خود یاری رسانند.

خدمات

خدمات خادمان را میتوان به بخش‌های زیر تقسیم کرد:

الف. خدمات ایثارگری، مانند تحمل تنبیه و شکنجه به‌خاطر دیگر اسرایی كه نمیتوانستند شكنجه‌ها و تنبیهات را تحمل كنند. انجام برخی از کارها، مجازات سنگینی نظیر اعدام داشت، اما این باعث ترس اسرای فداکار نمی‌شد و داوطلبانه این کارها را به‌عهده می‌گرفتند. نگه‌داری بسیاری از وسایلِ ممنوع، منجر به ضرب‌وشتم شدید و رفتن به زندان می‌شد. مداد، مغزی خودکار، کاغذ، المنت و غیره باعث می‌شد که فرد به مدت طولانی، گاهی تا یک ماه، به زندان فرستاده شود. اما مخفی کردن رادیو، بعد از شکنجه، حكم سنگینی داشت و شاید منجر به اعدام هم میشد. بااین‌حال اسرایی بودند که داوطلبانه این وسایل را در گوشه‌وکنار آسایشگاه پنهان می‌کردند. خبرها را به هر نوعی حتی با خوابیدن زیر پتو و نوشتن خبرهای رادیو این خطر را به جان می‌خریدند تا بقیه اسرا هم از اخبار ایران مطلع شوند^[۱].

ب. خدمات خطرپذیر، مانند نگهبانی كه برخی از اسرا انجام میدادند تا بقیه بتوانند در كمال آرامش برنامه‌های فرهنگی، مذهبی و ورزشی خود را برگزار كنند. برگزاری برنامه‌های سخنرانی، آموزش احكام، عزاداری و مخصوصاً برگزاری نماز جماعت در فضایی که به‌شدت ازطرف نیروهای عراقی کنترل می‌شد، عواقب سختی داشت. قطع جیره غذایی، کمترین مجازات بود. در برخی موارد حتی منجر به شهادت افرادی میشد که بانی این برنامه بودند. عده‌ای از اسرا وظیفه نگهبانی را برعهده میگرفتند تا این قبیل برنامه‌ها با خطر كمتری برگزار شود.

پ. خدمات رفاهی، مانند آشپزی، رخت‌شویی، نظافت آسایشگاه برای اسیران دیگر. برخی هم داوطلبانه کارهایی همچون كار پرستارها در بیمارستان برای دیگران انجام می‌دادند که انجامش برای دیگر اسرا مخصوصاً جوانان دشوار بود؛ مثل شستن ظرف‌های خلط بیماران و افراد مسن؛ شستن ظرف‌های غذا و لباس آنها؛ حمام بردن، گوش پاک کردن، وصله کردن لباس‌های آنها. عده‌ای نظافت آسایشگاه و توالت و فاضلاب آب‌های مصرفی، که عراقی‌ها غالباً در انجام این امور کوتاهی می‌کردند، و پر کردن سطل‌های آب در کنار توالت ها را به‌عهده می‌گرفتند تا افرادی که شرایط بدتری دارند، بیشتر استراحت کنند. در این کار، حتی دکترها و اسرای تحصیل‌کرده داوطلبانه مشارکت داشتند^[۲]. اسرای سالمندی که به کشاورزی آشنا بودند، به درخواست خود، در باغچه‌های اردوگاه کارِ کشت سبزی و گوجه و... را انجام می‌دادند^[۱].

عده‌ای برای درست کردن تنور و انجام کارهای آشپزخانه، داوطلب می‌شدند و همه امور را از پختِ غذا تا توزیع آن به‌عهده می‌گرفتند. شستن ظروف آسایشگاه (قصعه) و نظافت آشپزخانه داوطلبانه بود. بعضی‌ها نذر می‌کردند و برای ادای نذرشان ظرف غذای همۀ اسرا یا لباس بیماران و سالمندان را می‌شستند. سال‌های اول اسارت، داوطلبینی که برای آوردن غذا به آشپزخانه می‌رفتند، با اینکه می‌دانستند در رفت‌وبرگشت با ضربات کابل روبه‌رو می‌شوند، ولی به‌خاطر بقیه اسرا این سختی را تحمل می‌کردند تا بقیه گرسنه نمانند. كار عده‌ای از خادمان کشیک دادن از شب تا صبح در آسایشگاه بود تا از گروهی که به دست نیروهای عراقی مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته و زخمی شده بودند، مراقبت کنند، پتویی از روی اسیری بیمار کنار نرود که مبادا سرما بخورند و کسی برای نماز صبح خواب نماند.

ت. خدمات آموزشی و علمی، مانند برگزاری كلاس‌های آموزش قرآن، نهج‌البلاغه، آموزش زبان و غیره. با ورود کتاب‌های آموزشی ازجمله کتاب‌های آموزش زبان‌های خارجی انگلیسی، عربی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیایی و اسپانیایی، علاقه‌مندان به افراد مسلط به آن زبان مراجعه و با جدیت تمام، آموزش را شروع میکردند^[۲].(← آموزش)

ث. خدمات بهداشتی و پزشكی، كه برخی افراد كه در زمینه بهداشت و درمان آموزش دیده بودند، در قبال اسرای مجروح، معلول یا بیمار انجام میدادند. عده‌ای كه در امور بهداشتی، علم و آگاهی داشتند، گروه بهداشت تشکیل می‌دادند و به شناسایی بیماران، کمک به آنها و سالم‌سازی محیط اردوگاه می‌پرداختند. باتوجه به محدویت دارو و امکانات پزشکی، از آنها مراقبت و پرستاری و از هر طریقی، حداقل دارو را برای اسرا تأمین می‌کردند^[۳].(←بهداشت و درمان)

ج. خدمات فرهنگی- هنری، مانند استنساخ از قرآن، نهج‌البلاغه، مفاتیح و... بر روی كاغذ و توزیع میان اسرا برای حفظ یا روخوانی؛ برگزاری مسابقات و برنامه‌های سرگرمی؛ برپایی آیین‌های ملّی و مذهبی، اجرای تئاتر و سرود، به‌منظور ایجاد نشاط و شادابی در بین اسرا.

چ. خدمات مادی، مانند كمك مالی به دیگران یا حتی كار برای عراقیها در ازای دریافت پول و كمك مالی به سایر اسیرانی كه نمیتوانستند كار كنند.

ح. خدمات ورزشی، مانند برگزاری مسابقات ورزشی، آموزش ورزش‌های مختلف و ایجاد زمینه برای انجام فعالیت‌های ورزشی. ورزش‌های رزمی، ممنوع بود. اگر مربی شناسایی می‌شد، به دردسر میافتاد، اما مربی‌ها داوطلبانه و با شهامت به تعلیم اسرای علاقه‌مند می‌پرداختند.(←ورزش)

کتاب‌شناسی

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ خاجی‌، علی (۱۳۹۱). شرح قفص. تهران: پیام آزادگان،ص. 171.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ سالمی‌نژاد، عبدالرضا (۱۳۸۶). شهردار اردوگاه، چ ۲. تهران: پیام آزادگان،ص.78.
↑ عطایی، سیامک (۱۳۸۸). سفر به شهر آزادی. تهران: پیام آزادگان،ص.125-126.

برای مطالعه بیشتر

حسینی‌پور، سید ناصر (۱۳۹۳). پایی که جا ماند. تهران: سوره مهر.

خجسته، امیر (۱۳۸۸). آن سوی فرات. تهران: شاهد.

کاشانی‌زاده، پروین (۱۳۹۵). من علیرضا متولد اپاتان، چ ۳. تهران: پیام آزادگان.

وکیلی، عباسعلی و فلاحتی، عباس (۱۳۷۴).

نوروزی، فرامرزی (1392). خاکریز پنهان. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.

پروین کاشانی‌زاده

[:0-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ خاجی‌، علی (۱۳۹۱). شرح قفص. تهران: پیام آزادگان،ص. 171.

[:1-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ سالمی‌نژاد، عبدالرضا (۱۳۸۶). شهردار اردوگاه، چ ۲. تهران: پیام آزادگان،ص.78.

[3] عطایی، سیامک (۱۳۸۸). سفر به شهر آزادی. تهران: پیام آزادگان،ص.125-126.

[۱]

[۲]

[۳]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''اسرايي كه فداكارانه به هم‌بندهاي خود خدمت مي‌كردند.'''
+'''اسرایی كه فداكارانه به هم‌بندهای خود خدمت می كردند.'''
 === مقدمه ===
-فداکاری و ایثار دو واژة شناخته‌شده و مورد تأييد برای همة اقشار مردم چه باسواد و بی‌سواد، چه فقیر و غنی، و چه مسئول و غیرمسئول است. مردم ایران، زمانی‌که میهن را در خطر دیدند، از جان و مال خود گذشتند و با هدف حفظ آرمان‌ها و نجات میهن در جبهه‌ها جنگیدند. آنها از ابتدا احتمال شهادت، اسارت و جانبازی را به جان خریدند و با همة توان علیه دشمن جنگیدند و از میهن دفاع کردند. خط مقدمِ جبهه صحنه‌ای آشکار و بی‌بدیل از ایثار و فداكاري بود. رزمندگاني كه به دست دشمن اسیر شدند، خيلي زود دانستند که در جبهة اسارت نيز باید بجنگند و ایثار و فداکاری کنند؛ در اين جبهه ديگر حقِ استفاده از سلاح و مهمات را نداشتند و باید از جان خود برای سربلندی کشور مایه می‌گذاشتند و در اين راه، چه روزها که به‌جای دیگری گرسنه ماندند، کتک خوردند، کار کردند و شکنجه شدند.
+فداکاری و ایثار دو واژه شناخته‌شده و مورد تأیید برای همه اقشار مردم چه باسواد و بی‌سواد، چه فقیر و غنی، و چه مسئول و غیرمسئول است. مردم ایران، زمانی‌که میهن را در خطر دیدند، از جان و مال خود گذشتند و با هدف حفظ آرمان‌ها و نجات میهن در جبهه‌ها جنگیدند. آنها از ابتدا احتمال شهادت، اسارت و جانبازی را به جان خریدند و با همه توان علیه دشمن جنگیدند و از میهن دفاع کردند. خط مقدمِ جبهه صحنه‌ای آشکار و بی‌بدیل از ایثار و فداكاری بود. رزمندگانی كه به دست دشمن اسیر شدند، خیلی زود دانستند که در جبهه اسارت نیز باید بجنگند و ایثار و فداکاری کنند؛ در این جبهه دیگر حقِ استفاده از سلاح و مهمات را نداشتند و باید از جان خود برای سربلندی کشور مایه می‌گذاشتند و در این راه، چه روزها که به‌جای دیگری گرسنه ماندند، کتک خوردند، کار کردند و شکنجه شدند.
-    از نخستين لحظات اسارت تا انتقال به اردوگاه همة اسرا را اعم‌از سالم و مجروح مورد ضرب‌وشتم عراقي‌ها قرار می‌گرفتند، اما در ميانشان افرادي حضور داشتند كه خود را سپر مجروحینی قرار مي‌دادند که وضعیت جسمانی وخیمی داشتند.
+    از نخستین لحظات اسارت تا انتقال به [[اردوگاه]] همه اسرا را اعم‌از سالم و مجروح مورد ضرب‌وشتم عراقی ها قرار می‌گرفتند، اما در میانشان افرادی حضور داشتند كه خود را سپر مجروحینی قرار میدادند که وضعیت جسمانی وخیمی داشتند.
-    در طول دوران اسارت نيز عده‌ای از اسرا برای اینکه این ایام بر هموطنانشان آسان‌تر سپری شود، فداکاری‌های بسیاری از خودشان نشان دادند و راه خدمت به اسرا را پیشه کردند. اسرا براي اين افراد زحمتكش تعبير «ثواب‌جمع‌كن‌ها» را به‌كار مي‌بردند.خادمان در اردوگاه‌ها تنها از يك قشر خاص نبودند؛ از بسيجي و سپاهي و ارتشي تا روحاني و غيرروحاني در تلاش بودند تا به هم‌نوع خود ياري رسانند.
+    در طول دوران اسارت نیز عده‌ای از اسرا برای اینکه این ایام بر هموطنانشان آسان‌تر سپری شود، فداکاری‌های بسیاری از خودشان نشان دادند و راه خدمت به اسرا را پیشه کردند. اسرا برای این افراد زحمتكش تعبیر «ثواب‌جمع‌كن‌ها» را به‌كار میبردند.خادمان در اردوگاه‌ها تنها از یك قشر خاص نبودند؛ از بسیجی و سپاهی و ارتشی تا روحانی و غیرروحانی در تلاش بودند تا به هم‌نوع خود یاری رسانند.
 ===     خدمات ===
-خدمات خادمان را مي‌توان به بخش‌های زیر تقسیم کرد:
+خدمات خادمان را میتوان به بخش‌های زیر تقسیم کرد:
-'''الف. خدمات ايثارگري'''، مانند تحمل [[تنبیه و شکنجه]] به‌خاطر ديگر اسرايي كه نمي‌توانستند شكنجه‌ها و تنبيهات را تحمل كنند. انجام برخی از کارها، مجازات سنگینی نظیر اعدام داشت، اما این باعث ترس اسرای فداکار نمی‌شد و داوطلبانه این کارها را به‌عهده می‌گرفتند. نگه‌داري بسیاری از وسایلِ ممنوع، منجر به ضرب‌وشتم شدید و رفتن به زندان می‌شد. مداد، مغزی خودکار، کاغذ، المنت و غیره باعث می‌شد که فرد به مدت طولانی، گاهی تا یک ماه، به زندان فرستاده شود. اما مخفی کردن رادیو، بعد از شکنجه، حكم سنگيني داشت و شايد منجر به اعدام هم مي‌شد. بااین‌حال اسرایی بودند که داوطلبانه این وسایل را در گوشه‌وکنار آسایشگاه پنهان می‌کردند. خبرها را به هر نوعی حتی با خوابیدن زیر پتو و نوشتن خبرهای رادیو این خطر را به جان می‌خریدند تا بقیة اسرا هم از اخبار ایران مطلع شوند<ref>خاجی‌، علی (۱۳۹۱). شرح قفص. تهران: پیام آزادگان،ص. 171.</ref>.
+'''الف. خدمات ایثارگری'''، مانند تحمل [[تنبیه و شکنجه]] به‌خاطر دیگر اسرایی كه نمیتوانستند شكنجه‌ها و تنبیهات را تحمل كنند. انجام برخی از کارها، مجازات سنگینی نظیر اعدام داشت، اما این باعث ترس اسرای فداکار نمی‌شد و داوطلبانه این کارها را به‌عهده می‌گرفتند. نگه‌داری بسیاری از وسایلِ ممنوع، منجر به ضرب‌وشتم شدید و رفتن به زندان می‌شد. مداد، مغزی خودکار، کاغذ، المنت و غیره باعث می‌شد که فرد به مدت طولانی، گاهی تا یک ماه، به زندان فرستاده شود. اما مخفی کردن رادیو، بعد از شکنجه، حكم سنگینی داشت و شاید منجر به اعدام هم میشد. بااین‌حال اسرایی بودند که داوطلبانه این وسایل را در گوشه‌وکنار آسایشگاه پنهان می‌کردند. خبرها را به هر نوعی حتی با خوابیدن زیر پتو و نوشتن خبرهای [[رادیو]] این خطر را به جان می‌خریدند تا بقیه اسرا هم از اخبار ایران مطلع شوند<ref name=":0">خاجی‌، علی (۱۳۹۱). شرح قفص. تهران: پیام آزادگان،ص. 171.</ref>.
-'''ب. خدمات خطرپذير'''، مانند نگهباني كه برخي از اسرا انجام مي‌دادند تا بقيه بتوانند در كمال آرامش برنامه‌هاي فرهنگي، مذهبي و ورزشي خود را برگزار كنند. برگزاری برنامه‌هاي سخنراني، آموزش احكام، عزاداري و مخصوصاً برگزاری [[نماز]] جماعت در فضایی که به‌شدت ازطرف نیروهای عراقی کنترل می‌شد، عواقب سختی داشت. قطع جیرة غذایی، کمترین مجازات بود. در برخی موارد حتی منجر به شهادت افرادی مي‌شد که بانی این برنامه بودند. عده‌اي از اسرا وظيفة نگهباني را برعهده مي‌گرفتند تا اين قبيل برنامه‌ها با خطر كمتري برگزار شود.
+'''ب. خدمات خطرپذیر'''، مانند نگهبانی كه برخی از اسرا انجام میدادند تا بقیه بتوانند در كمال آرامش برنامه‌های فرهنگی، مذهبی و ورزشی خود را برگزار كنند. برگزاری برنامه‌های سخنرانی، [[آموزش]] احكام، عزاداری و مخصوصاً برگزاری [[نماز]] جماعت در فضایی که به‌شدت ازطرف نیروهای عراقی کنترل می‌شد، عواقب سختی داشت. قطع جیره غذایی، کمترین مجازات بود. در برخی موارد حتی منجر به شهادت افرادی میشد که بانی این برنامه بودند. عده‌ای از اسرا وظیفه نگهبانی را برعهده میگرفتند تا این قبیل برنامه‌ها با خطر كمتری برگزار شود.
-'''پ. خدمات رفاهي'''، مانند آشپزي، رخت‌شويي، نظافت آسايشگاه براي اسيران ديگر. برخی هم داوطلبانه کارهایی همچون كار پرستارها در [[بيمارستان]] برای دیگران انجام می‌دادند که انجامش برای ديگر اسرا مخصوصاً جوانان دشوار بود؛ مثل شستن ظرف‌های خلط بیماران و افراد مسن؛ شستن ظرف‌های غذا و لباس آنها؛ حمام بردن، گوش پاک کردن، وصله کردن لباس‌های آنها. عده‌اي نظافت آسایشگاه و توالت و فاضلاب آب‌های مصرفی، که عراقی‌ها غالباً در انجام این امور کوتاهی می‌کردند، و پر کردن سطل‌های [[آب]] در کنار توالت‌ها را به‌عهده می‌گرفتند تا افرادی که شرایط بدتری دارند، بیشتر استراحت کنند. در این کار، حتی دکترها و اسرای تحصیل‌کرده داوطلبانه مشارکت داشتند<ref>سالمی‌نژاد، عبدالرضا (۱۳۸۶). شهردار اردوگاه، چ ۲. تهران: پیام آزادگان،ص.78.</ref>. اسرای سالمندی که به کشاورزی آشنا بودند، به درخواست خود، در باغچه‌های اردوگاه کارِ کشت سبزی و گوجه و... را انجام می‌دادند<ref>خاجی‌، علی (۱۳۹۱). شرح قفص. تهران: پیام آزادگان،ص.131.</ref>.
+'''پ. خدمات رفاهی'''، مانند آشپزی، رخت‌شویی، نظافت آسایشگاه برای اسیران دیگر. برخی هم داوطلبانه کارهایی همچون كار پرستارها در [[بیمارستان]] برای دیگران انجام می‌دادند که انجامش برای دیگر اسرا مخصوصاً جوانان دشوار بود؛ مثل شستن ظرف‌های خلط بیماران و افراد مسن؛ شستن ظرف‌های غذا و لباس آنها؛ حمام بردن، گوش پاک کردن، وصله کردن لباس‌های آنها. عده‌ای نظافت آسایشگاه و [[توالت]] و فاضلاب آب‌های مصرفی، که عراقی‌ها غالباً در انجام این امور کوتاهی می‌کردند، و پر کردن سطل‌های [[آب]] در کنار [[توالت]] ها را به‌عهده می‌گرفتند تا افرادی که شرایط بدتری دارند، بیشتر استراحت کنند. در این کار، حتی دکترها و اسرای تحصیل‌کرده داوطلبانه مشارکت داشتند<ref name=":1">سالمی‌نژاد، عبدالرضا (۱۳۸۶). شهردار اردوگاه، چ ۲. تهران: پیام آزادگان،ص.78.</ref>. اسرای سالمندی که به کشاورزی آشنا بودند، به درخواست خود، در باغچه‌های [[اردوگاه]] کارِ کشت سبزی و گوجه و... را انجام می‌دادند<ref name=":0" />.
-    عده‌ای برای درست کردن تنور و انجام کارهای آشپزخانه، داوطلب می‌شدند و همة امور را از پختِ غذا تا توزیع آن به‌عهده می‌گرفتند. شستن ظروف آسايشگاه (قصعه) و نظافت آشپزخانه داوطلبانه بود. بعضی‌ها نذر می‌کردند و برای ادای نذرشان ظرف غذای همۀ اسرا یا لباس بیماران و سالمندان را می‌شستند. سال‌های اول اسارت، داوطلبینی که برای آوردن غذا به آشپزخانه می‌رفتند، با اینکه می‌دانستند در رفت‌وبرگشت با ضربات کابل روبه‌رو می‌شوند، ولی به‌خاطر بقیة اسرا این سختی را تحمل می‌کردند تا بقیه گرسنه نمانند. كار عده‌ای از خادمان کشیک دادن از شب تا صبح در آسایشگاه بود تا از گروهی که به دست نیروهای عراقی مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته و زخمی شده بودند، مراقبت کنند، پتویی از روی اسيري بیمار کنار نرود که مبادا سرما بخورند و کسی برای نماز صبح خواب نماند.
+    عده‌ای برای درست کردن تنور و انجام کارهای آشپزخانه، داوطلب می‌شدند و همه امور را از پختِ غذا تا توزیع آن به‌عهده می‌گرفتند. شستن ظروف آسایشگاه (قصعه) و نظافت آشپزخانه داوطلبانه بود. بعضی‌ها نذر می‌کردند و برای ادای نذرشان ظرف غذای همۀ اسرا یا لباس بیماران و سالمندان را می‌شستند. سال‌های اول اسارت، داوطلبینی که برای آوردن غذا به آشپزخانه می‌رفتند، با اینکه می‌دانستند در رفت‌وبرگشت با ضربات کابل روبه‌رو می‌شوند، ولی به‌خاطر بقیه اسرا این سختی را تحمل می‌کردند تا بقیه گرسنه نمانند. كار عده‌ای از خادمان کشیک دادن از شب تا صبح در آسایشگاه بود تا از گروهی که به دست نیروهای عراقی مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته و زخمی شده بودند، مراقبت کنند، پتویی از روی اسیری بیمار کنار نرود که مبادا سرما بخورند و کسی برای نماز صبح خواب نماند.
-'''ت. خدمات آموزشي و علمي'''، مانند برگزاري كلاس‌هاي آموزش قرآن، نهج‌البلاغه، آموزش زبان و غيره. با ورود کتاب‌های آموزشی ازجمله کتاب‌های آموزش زبان‌های خارجی انگلیسی، عربی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیایی و اسپانیايی، علاقه‌مندان به افراد مسلط به آن زبان مراجعه و با جدیت تمام، آموزش را شروع مي‌کردند<ref>سالمی‌نژاد، عبدالرضا (۱۳۸۶). شهردار اردوگاه، چ ۲. تهران: پیام آزادگان،ص.102.</ref>.
+'''ت. خدمات آموزشی و علمی'''، مانند برگزاری كلاس‌های آموزش قرآن، نهج‌البلاغه، آموزش زبان و غیره. با ورود کتاب‌های آموزشی ازجمله کتاب‌های آموزش زبان‌های خارجی انگلیسی، عربی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیایی و اسپانیایی، علاقه‌مندان به افراد مسلط به آن زبان مراجعه و با جدیت تمام، [[آموزش]] را شروع میکردند<ref name=":1" />.(← [[آموزش]])
-ث. '''خدمات بهداشتي و پزشكي'''، كه برخي افراد كه در زمينة بهداشت و درمان آموزش ديده بودند، در قبال اسراي مجروح، معلول يا بيمار انجام مي‌دادند. عده‌ای كه در امور بهداشتی، علم و آگاهی داشتند، گروه بهداشت تشکیل می‌دادند و به شناسایی بیماران، کمک به آنها و سالم‌سازی محیط اردوگاه می‌پرداختند. باتوجه به محدویت دارو و امکانات پزشکی، از آنها مراقبت و پرستاری و از هر طریقی، حداقل دارو را برای اسرا تأمين می‌کردند<ref>عطایی، سیامک (۱۳۸۸). سفر به شهر آزادی. تهران: پیام آزادگان،ص.125-126.</ref>.
+ث. '''خدمات بهداشتی و پزشكی'''، كه برخی افراد كه در زمینه بهداشت و درمان آموزش دیده بودند، در قبال اسرای مجروح، معلول یا بیمار انجام میدادند. عده‌ای كه در امور بهداشتی، علم و آگاهی داشتند، گروه بهداشت تشکیل می‌دادند و به شناسایی بیماران، کمک به آنها و سالم‌سازی محیط [[اردوگاه]] می‌پرداختند. باتوجه به محدویت دارو و امکانات پزشکی، از آنها مراقبت و پرستاری و از هر طریقی، حداقل دارو را برای اسرا تأمین می‌کردند<ref>عطایی، سیامک (۱۳۸۸). سفر به شهر آزادی. تهران: پیام آزادگان،ص.125-126.</ref>.(←[[بهداشت و درمان]])
-'''ج. خدمات فرهنگي- هنري،''' مانند [[استنساخ]] از قرآن، نهج‌البلاغه، مفاتيح و... بر روي كاغذ و توزيع ميان اسرا براي حفظ يا روخواني؛ برگزاري مسابقات و برنامه‌هاي سرگرمي؛ برپايي آيين‌هاي ملّي و مذهبي، اجراي تئاتر و سرود، به‌منظور ايجاد نشاط و شادابي در بين اسرا.
+'''ج. خدمات فرهنگی- هنری،''' مانند [[استنساخ]] از قرآن، نهج‌البلاغه، مفاتیح و... بر روی كاغذ و توزیع میان اسرا برای حفظ یا روخوانی؛ برگزاری مسابقات و برنامه‌های سرگرمی؛ برپایی آیین‌های ملّی و مذهبی، اجرای تئاتر و سرود، به‌منظور ایجاد نشاط و شادابی در بین اسرا.
-'''چ. خدمات مادي،''' مانند كمك مالي به ديگران يا حتي كار براي عراقي‌ها در ازاي دريافت پول و كمك مالي به ساير اسيراني كه نمي‌توانستند كار كنند.
+'''چ. خدمات مادی،''' مانند كمك مالی به دیگران یا حتی كار برای عراقیها در ازای دریافت پول و كمك مالی به سایر اسیرانی كه نمیتوانستند كار كنند.
-'''ح. خدمات ورزشي'''، مانند برگزاري مسابقات ورزشي، [[آموزش]] ورزش‌هاي مختلف و ايجاد زمينه براي انجام فعاليت‌هاي ورزشي. ورزش‌های رزمی، ممنوع بود. اگر مربی شناسایی می‌شد، به دردسر مي‌افتاد، اما مربی‌ها داوطلبانه و با شهامت به تعلیم اسراي علاقه‌مند می‌پرداختند.
+'''ح. خدمات ورزشی'''، مانند برگزاری مسابقات ورزشی، [[آموزش]] ورزش‌های مختلف و ایجاد زمینه برای انجام فعالیت‌های ورزشی. ورزش‌های رزمی، ممنوع بود. اگر مربی شناسایی می‌شد، به دردسر میافتاد، اما مربی‌ها داوطلبانه و با شهامت به تعلیم اسرای علاقه‌مند می‌پرداختند.(←[[ورزش]])
 ===  '''کتاب‌شناسی''' ===
@@ خط ۴۲: / خط ۴۲: @@
 نوروزی، فرامرزی (1392). خاکریز پنهان. تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.
-'''نویسنده مقاله :پروین کاشانی‌زاده'''
+'''پروین کاشانی‌زاده'''