مقابله با ترفندهای رژیم عراق در مطبوعات

ازسوی‌دیگر، رژیم بغداد برای کم‌رنگ کردن اقدامات انسان‌دوستانه ایران به‌ویژه در رابطه با آزادسازی اسیران بیمار عراقی به‌طور یک‌جانبه، دست به مانور تبلیغی تازه‌ای زده و با دعوت از خبرنگاران و تصویربردارانی از کشورهای هند، پاکستان، یونان، فرانسه، ایتالیا و... سعی كرد تا آنان را با اسرای نوجوان ایرانی مواجهه دهد و با القای این خط تبلیغی که مبنای ایران در جنگ با عراق، توسعه نفوذ ایده‌های مذهبی-انقلابی در منطقه است و برای دستیابی به این هدف، از به‌کارگرفتن دانش‌آموزان کم‌سن‌وسال نیز بهره می‌برد، افکار عمومی را علیه ایران بسیج کند. این خط تبلیغی می‌توانست عراق را در کانون توجه کشورهای غربی و عربی، به‌عنوان خط مقدم مقابله با صدور انقلاب اسلامی قرار دهد و از حمایت‌های سیاسی-تسلیحاتی آنان برخوردار سازد.

ترفند سیاسی - تبلیغی عراق در مطبوعات

ترفند سیاسی- تبلیغی رژیم بعث عراق که با انگیزه خدشه‌دار کردن دفاع ملی و مشروع مردم ایران به راه افتاده بود، بدون پاسخ نماند و ستاد تبلیغات جنگ دست به اقدام متقابلی زد و تلاش هوشمندانه‌ای را برای تنویر افکار عمومی در سطحی گسترده سامان داد که مطبوعات داخلی نقش مهمی را دراین‌رابطه برعهده داشتند. مطبوعات داخلی با اختصاص حجم و توانی فراوان، محورهای متنوعی را طراحی كردند و به اجرا درآوردند که رسانه‌ای کردن بدرفتاری عراقی‌ها با اسیران ایرانی و تأكید بر نقض مفاد کنوانسیون‌ ژنو در ارتباط با حقوق اسیران جنگی ازسوی رژیم بغداد ازجمله آنها بود.

  بی تفاوتی صلیب سرخ در مطبوعات

از دیگر محورهایی که مطبوعات داخلی درهمین‌زمینه و در این مقطع طراحی و به‌اجرا درآوردند، به پرسش گرفتن بی‌تفاوتی صلیب سرخ جهانی نسبت به رفتارهای مغایر با مقررات بین‌المللی دولت عراق با اسیران ایرانی بود. روزنامه اطلاعات دراین‌زمینه ضمن یادداشتی تأثیرگذار از این کمیته می‌خواهد تا گزارشی از دیدار افراد خود از اردوگاه های اسیران ایرانی در عراق منتشر کند و با سکوت جانبدارانه، از جنایات رژیم عراق حمایت نکند. ضمن این یادداشت برای اولین‌بار از اسرای ایرانی با لفظ آزادگان یاد می‌شود.

    در امتداد موج‌آفرینی مطبوعات داخلی، 500 نفر از خانواده اسرا در مقابل نمایندگی صلیب سرخ جهانی، متحصن و خواستار اقدام جدی این نهاد در راستای وظایف ذاتی خود می‌شوند. به‌موازات این حرکت، روزنامه کیهان گزارش تکان‌دهنده‌ای از اعمال شکنجه‌های بی‌رحمانه علیه اسرای ایرانی زندانی در عراق منتشر و ضمن آن فاش می‌سازد که ارتش عراق در جریان اشغال شهرهای مرزی، افراد معلول و ناتوانی را که موفق به فرار نشده‌اند، به‌عنوان اسیر جنگی با خود برده است.در چنین شرایطی، صلیب سرخ جهانی به‌دنبال سکوتی طولانی رسماً اعلام می‌کند عراق از نشان دادن اسرای ایرانی به کارگزاران صلیب سرخ خودداری می‌كند و تنها در یک زندان بغداد 74 اسیر غیرنظامی ایرانی نگه‌داری می‌شوند.

موضع گیری صلیب سرخ

موضع‌گیری صلیب سرخ جهانی در آن مقطع، زمینه مناسبی برای خروج جمهوری اسلامی ایران از بایکوت خبری ازسوی رسانه‌های فراگیر فراهم آورد و به مسئولان کشور فرصت داد تا بر دامنه فعالیت‌های اطلاع‌رسانی فرامرزی خود بیفزایند. در این مقطع ستاد تبلیغات جنگ مأموریت یافت تا خبرنگاران نشریات پُرمخاطب از چند کشور آسیایی و اروپایی را برای مشاهده وضعیت اسرای عراقی حاضر در اردوگاه های کشور و مقایسه وضعیت آنان با شرایط اسرای ایرانی زندانی در عراق دعوت كند. این اقدام ایران مؤثر واقع شد و در پی انعکاس گزارش‌های مثبتی از رفتار انسانی جمهوری اسلامی ایران با اسرای عراقی در برخی از نشریات خارجی، دولت عراق به انفعال و عکس‌العمل وادار می‌شود، تاآنجاکه در اقدامی بی‌سابقه و درعین‌حال ریاکارانه و به‌منظور نشان دادن چهره‌ای انسان‌دوستانه از خود برای اولین‌بار 100 نفر از آزادگان بیمار و معلول ایرانی را آزاد می‌کند.

    اما در بُعد سیاسی در واکنش به اظهارات نماینده صلیب سرخ جهانی، مبنی‌بر در اختیار داشتن اسرای غیرنظامی و پنهان کردن اسیران ایرانی ازسوی عراق، دولت بغداد از پذیرش نمایندگان هیئت کمیته صلیب سرخ جهانی برای بررسی وضعیت اسرای ایرانی خودداری کرد و در مانوری اقتدارطلبانه، با پشتوانه حمایتی قدرت‌های بزرگ، صلیب سرخ را وادار به تهیه گزارشی جدید و البته ناقص و یک‌جانبه كردند. با انتشار گزارش جدید صلیب سرخ ، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، طی نامه‌ای رسمی به دبیرکل سازمان ملل، خواهان تصحیح گزارش کمیته صلیب سرخ براساس واقعیات می‌شود.

پاسخ مطبوعات داخلی به موضع گیری صلیب سرخ

در این مقطع، مطبوعات داخلی یک‌بار دیگر به میدان آمدند و با طرح مطالبات برحق جمهوری اسلامی ایران، موج خبری مؤثری را در قبال اقدام یک‌جانبه صلیب سرخ جهانی به‌وجود آورند. هم‌زمان با این اقدامات و در راستای پیگیری و رسیدگی به شکایات خانواده اسرا و مفقودین، کمیته‌ای شکل می‌گیرد و شکایت خانواده‌ها را به‌صورت سند قابل پیگرد حقوقی، تسلیم نهادهای بین‌المللی می‌کند. دولت جمهوری اسلامی ایران هم با صدور بیانیه‌ای خطاب به هیئت اعزامی سازمان ملل به عراق، درخواست می‌كند تا ضمن مأموریت خود از وضعیت 20 هزار مفقودالأثر و 7800 اسیر ایرانی اطلاع روشنی کسب كند و ارائه دهد.دولت ایران به این اقدام بسنده نکرد و ازسوی معاون بین‌الملل وزارت امور خارجه، موارد سوءرفتار رژیم عراق با اسرای ایرانی را مستندسازی و بر درخواست ایران از هیئت سازمان ملل نیز تأكید مجدد كرد.

تقابل مطبوعات عراق

مطبوعات عراق در واکنش به فعل‌وانفعالات ایران، ضمن درج گزارش‌های متعدد از خدمات‌رسانی به اسرای ایرانی و ازجمله سوادآموزی به اسرای کم‌سن‌وسال، که با کنایه‌های تحقیرآمیز همراه است، به مقابله برمی‌خیزند. در پاسخ به این اقدام رسانه‌های عراقی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل در نشستی مطبوعاتی پیشنهاد مبادله اسرای کمتر از 16 سال و معلول را مطرح و ضمن آن آمادگی ایران را برای تحقق امور انسان‌دوستانه اعلام می‌كند. اگرچه بازتاب رسانه‌ای این نشست، تا حدودی فرصت تبلیغات را ازطرف عراقی گرفت، اما دولت عراق در اقدامی کودکانه و لجوجانه، با گرداندن اسرای ایرانی به‌اسارت‌درآمده در عملیات بدر در خیابان‌های بغداد، به‌شیوه‌ای غیراخلاقی به مانور قدرت متوسل می‌شود. مطبوعات عراقی هم از مراسم اسیرگردانی به‌تفصیل عکس و گزارش تهیه و منتشر می‌کنند. با بالاگرفتن موضوع آزادگان، رئیس‌جمهور وقت ایران وارد موضوع می‌شود و از عدم پیگیری سرنوشت اسرای غیرنظامی زندانی در عراق، ازسوی مجامع بین‌المللی به‌شدت انتقاد می‌كند. به‌دنبال موضع‌گیری صریح عالی‌ترین مقام سیاسی کشور، ستاد تبلیغات جنگ با هدف انعکاس هرچه بیشتر سخنان رئیس‌جمهور در رسانه‌های جهان، نشستی با حضور دیپلمات‌های خارجی مقیم تهران و خبرنگاران داخلی و خارجی برگزار می‌كند و به افشای ماهیت غیرانسانی رژیم بعث عراق در رفتار با اسرای ایرانی می‌پردازد. رژیم بعث عراق با هدف بی‌اثر کردن این اقدام ایران، بلافاصله 30 اسیر معلول ایرانی را به همراه هیاهوی تبلیغاتی در رسانه‌های داخلی و همسو آزاد می‌كند و از رسیدن 2000 نامه خانواده‌های اسرای ایرانی به مقصد خبر می‌دهد.

در کش‌وقوس رقابت برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی جهان میان مطبوعات ایران و عراق، به ابتکار نخست‌وزیر وقت، کانونی فراملی جهت پیگیری مسائل انسانی اسرا و انجام اقدامات لازم برای کاستن از آلام اسیران ایرانی با حضور خانواده اسرا و مفقودین تشکیل می‌شود تا به‌عنوان نهادی غیردولتی پیگیر مطالبات خانواده‌های آنان باشد.

 گزارش گاردین

در این مقطع، گزارش گاردین از اردوگاه اسرای رزمندگان ایرانی در عراق در زمره معدود مطالب انعکاس‌یافته در نشریات غربی است که با لحنی ملایم، به بخشی از حقایق در ارتباط با زندگی اردوگاهی اسرای ایرانی می‌پردازد و در شرایطی که اغلب رسانه‌های غربی تحت‌تأثیر فضاسازی‌های رسانه‌ای دولت عراق و سایر دشمنان ایران قرار دارند، سعی دارد بی‌طرف باشد. بعید نیست آزادی 29 اسیر معلول و بیمار ایرانی که بلافاصله بعد از انتشار گزارش روزنامه گاردین به‌طور یک‌جانبه ازسوی عراق صورت گرفت، بازتاب آن باشد.

اقدامات خانواده های اسرا و مفقودین ایرانی

درهرحال، در نتیجه مراجعات خانواده های اسرا و مفقودین ایرانی و درخواست پیگیری و رسیدگی ازسوی صلیب سرخ جهانی و به‌موازات آن، اقدامات مؤثر هلال احمر و دیپلماسی کشور، در کنار تلاش رسانه‌های داخلی، سرانجام کمیته صلیب سرخ طی گزارشی تصریح می‌كند عراق کنوانسیون ژنو در مورد نحوه رفتار با اسرای جنگی را نقض کرده است. دولت ایران در واكنش به این بیانیه و برای نشان دادن حسن نیت، بلافاصله اقدام به آزادی گروهی از اسیران عراقی كرد و هم‌زمان از صلیب سرخ جهانی خواستار پیگیری موضوع اختفای اسرای ایرانی و عدم استرداد اسرای غیرنظامی ازسوی طرف عراقی شد. درهمین‌ایام، دولت عراق نیز متقابلاً در حرکتی نمایشی 55 اسیر ایرانی را آزاد کرددر پی این تحولات، ایران مناسبات تازه‌ای را براساس حسن‌ظن و تعامل با صلیب سرخ جهانی پی افکند که نخستین بازتاب آن بازگشایی دفتر صلیب سرخ در تهران پس از یک دوره روابط توأم با تنش و سردی بود.

اقدامات دولت ایران

دکتر دستجردی، دبیرکل وقت جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، هم با استقبال از فضای جدید، خواستار مبادله کلیه اسرای معلول و مسن ایران و عراق به‌طور یک‌جا و با وساطت صلیب سرخ شد. درهمین‌ارتباط، طرحی ازسوی دبیر شورای‌عالی دفاع تهیه و برای این کار ارائه شد. دولت وقت نیز به‌موازات پیگیری‌های جدی و مستمر موضوعات مرتبط با اسرای ایرانی در چارچوب مناسبات دیپلماتیک، در پاییز 1366 با تقدیم طرح جامعی به مجلس شورای اسلامی، زمینه رفع مشکلات مادی و رسیدگی به امور رفاهی خانواده‌های آزادگان و مفقودین در کنار سایر ایثارگران را تقدیم مجلس كرد تا خدمات‌رسانی به این بخش از جامعه ایثار نیز به‌نحوی اصولی انجام شود

نیز نگاه کنید به

• اسارت، اسرا و آزادگان در مطبوعات
• صلیب سرخ
• خانواده

کتابشناسی

اسماعیل علوی یگانه