جنگ تحمیلی عراق علیه ایران(مرحله دوم)

مقدمه

نیروهای مسلح ایران، که حالا دشمن را در موضع انفعال می‌دیدند، با چهار راهبرد به دنبال تنبیه متجاوز در داخل خاک عراق بودند:

1. دور کردن عراق از مرزهای ایران و تأمین مناطق غرب کشور.

2. قطع راه ارتباطی شمال-جنوب عراق، تصرف بصره و قطع ارتباط عراق با خلیج‌فارس.

3. تصرف شهرهای نفت‌خیز و مهم شمال عراق مانند کرکوک و سلیمانیه.

4. حرکت به‌سوی بغداد و سرنگونی رژیم صدام‌حسین.

اما به نتیجه نرسیدنِ عملیات‌های بزرگی همچون رمضان (22/4/61) در شرق بصره، والفجر مقدماتی (17/11/61) در فکّه، والفجر یک (21/1/62) در شمال فکه، خیبر (3/12/62) در هورالهویزه، بدر (20/12/63) در هورالهویزه، استراتژیست‌های نظامی ایران را دچار اختلاف کرد. در این بین، برخی خواستار ادامه جنگ تا سقوط صدام‌حسین بودند، اما عده‌ای دیگر اعتقاد داشتند که پس از یک پیروزی بزرگ و اشغال یک منطقه حساس از خاک عراق، بایستی به جنگ پایان داد. این شکست‌ها، البته باعث مشکل دیگری هم شد و آن، بروز اختلاف میان فرماندهان ارتش و سپاه پاسداران بود؛ به‌گونه‌ای‌که مقرر شد هریک جداگانه، به طراحی و اجرای عملیات بپردازد.

بهمن 1364

در بهمن 1364، نیروهای مسلح ایران طی عملیات والفجر 8 بندر راهبردی فاو عراق را تصرف کردند و به‌این‌ترتیب، عراق از تنها ساحلش در خلیج فارس محروم گشت، اما حاضر به تسلیم نشد.

دی 1365

یک‌سال بعد (دی 65) در جریان عملیات کربلای 5، منطقه شلمچه در خاک عراق با هدف تهدید شهر بصره مورد حمله ایران قرار گرفت که پیروزی کامل را به ‌همراه نداشت. طراحان نظامی ایران، که به‌علت آگاهی عراق از همه راهکارهای عملیاتی موجود و فقدان زمینه برای غافلگیری دشمن، ادامه عملیات‌ در جنوب را دشوار و پرهزینه قلمداد می‌کردند، متوجه شمال غرب کشور شدند تا هم شانس خود را برای تصرف اهداف مهم در آن منطقه آزموده و هم بخشی از قوای دشمن را به جبهه شمال بکشانند.

ابتدای 1366 تا آخر فروردین 1367

براین‌اساس، از ابتدای 1366 تا آخر فروردین 1367، عملیات‌های بزرگی مانند کربلای 10 (25/1/66) در منطقه عمومی ماووت عراق، بیت‌المقدس 2 (25/10/66) در ماووت، والفجر 10 (24/12/66) در حلبچه عراق به اجرا درآمد. اما این عملیات‌ها علی‌رغم تصرف چند شهر کردنشین عراق، به‌دلیل استفاده گسترده عراق از بمب‌های شیمیایی نتیجه مطلوب و تأثیرگذاری به‌جا نگذاشت. در این شرایط هرچند جنگ در جغرافیای عراق دنبال می‌شد، اما عراق با توسعه نبرد به خلیج‌فارس و شهرهای ایران، آسیب‌پذیری ایران در جنگ را به‌شدت افزایش داده بود.

نیز نگاه کنید به جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

کتابشناسی

مصطفی رحیمی