خاکریز پنهان

کتاب فرهنگ اصطلاحات اسرای ایرانی با عنوان خاکریز پنهان

کتابی دربردارنده فرهنگ اصطلاحات و تعابیر اسرای ایرانی در عراق.

معرفی

این فرهنگ الفبایی با همكاری 74 تن از آزادگان و زیر نظر عباسعلی وكیلی، رئیس وقت ستاد رسیدگی به امور آزادگان تدوین شده است. گروه تحقیق و نویسندگان شامل افراد زیر است: مسعود ده‌نمكی، جعفر مزیدیها، محمد قاسم‌خانی، رضا كاكا، علی‌اكبر آینه‌وند و ایرج هاتفی. اثر 398 مدخل از موضوعات اسارت را دربر می‌گیرد. واژگان این مجموعه گاه معنای كنایی، رمزی و استعاری دارند و گاه با توجه به موقعیتی كه اسرا در آن قرار گرفته‌اند، به‌كار رفته‌اند.

 مداخل موضوعی کتاب

در مقدمه اثر ذیل معرفی آن آمده است: «... در آن، گوشه‌ای از حماسه مقاومت و ایثار آزادمردان جبهه اسلام در اسارتگاه‌های مخوف عراق روایت شده است».حیطه موضوعی و مداخل این فرهنگ، موارد متنوع زندگی آزادگان در اسارت را دربر می‌گیرد كه عبارت‌انداز:

صلیب سرخ: آب از نو می‌آید، هوا صلیبیه، اسرای صلیبی.

غذا و تغذیه: آب و علف، ارزاق، بیجی، تمّن، چلو درخت، حلوای اسارتی، حلوای سیاسی، خرما شكلاتی، خورشت وحشت، سركه اسارتی، سیّاره الرزاق، سید سمون (نان‌آقا)، شوربا، شیرینی اسارتی، صمّون، ماء زمزم.

تنبیه و شكنجه: آدم‌كش، آزمایشگاه، آش داغ، آفتاب‌پرست، آهنی، اتاق پذیرایی، اتاق مرگ، اسرای سفارشی، اطویی، حمایه (جنایه)، پذیرایی، تونل وحشت، جمعه سیاه، چلوكابل، حلقه ارادت، حوض خونین، داروی خارش، دسر، دكتر كابلی، دیوار مرگ، زاویه اردوگاه، ستون مرگ، شكنجه فرعی، شكنجه اصلی، ضابط برقی، عبدالجن، غروب عاشورا، كبابخانه، كوچه مرگ، كیسه وحشت، مجسمه یخی، حوض خونین.

اردوگاه‌ها و مكان‌ها: آزادگاه، آسایشگاه، دجّالین، اردوگاه اطفال، اردوگاه بیابانی، اردوگاه تبلیغاتی، اردوگاه مرگ، ساعت آسایشگاه، بین‌القفصین، تبعیدگاه، حسینیه، سه‌راه سرگردان، قاطع، قاعه، قبرستان گمنام، قتلگاه، قرارگاه، قفس، قلعه‌ای‌ها، كمپ شورشی‌ها، مرافق، مردابگاه، مطبخ، مكتبه،

جاسوسی عراقی‌ها: آژ- یخ، آسمان ابری است، آفتابه را آب كنید، آنتن، ارتش قلی، استخبارات، بادكنك، بی‌سیم، خوش ولد، ستون پنجم، سرویس اساسی، سفید، سه سه، سیم‌خاردار، قرمز.

باغبانی: فلاح، آفت عراقی.

عزاداری: واكسن ضدّعزاداری، خادم، خادم‌الحسین.

لباس: ابره، بطانیه، بنطلون، جواریب، چهل تكه، خیّاطه، دشداشه، فانیل (زیرپیراهن)؛ كلاه ضدسینوزیت، لباس بیلرسوت.(←پوشاك).

اسباب حمام و دستشویی: ابریق، اشمیش، الحمامات الجدیده، بالش شیشه‌ای، غسل نرمشی.

آمار: ابوزاویه، پنج‌پنج،‌ سرها پایین.

صدام: ابولی، البخیل صدام، پالاندوز قادسیه، سیفون، گراز، قلی، عبدلی، قاطرنا (به‌جای قائدنا)، هوشنگ‌خان.

بیماری و بهداشت: اسیر نیست، اشعه، انجمن شپش‌گیری، جراحی عراقی، جرب‌خانه، جشن گال، حبّه، حلّاق، حمام اسرایی، ردهه (محل استراحت بیمار)، ساطور جراحی، سردخانه، سلاخ‌خانه، صابون تایدی، صیدلیّه، كمیته بهداشت، مرده‌شورخانه (به‌جای حمام)، مشت حواله‌ای (برای بی‌هوشی)، مكینه حلّاقه (ماشین اصلاح)؛ ویزیت ‌زندان، یوم‌التیغ (دوشنبه و جمعه كه به تراشیدن سر و صورت با تیغ اختصاص داشت)، یوم‌التنظیف (جمعه).( ←بهداشت و درمان)

نماز: امام جماعت، امام جماعت پنهان، امام جماعت كبود، باغ ملكوت، بت‌پرست، بیت‌الاحزان، پالگدكن، پیشنماز، شعرخوانی، صد حال به این حال‌ها، مهرسازان، فلك جماعت، مهرسایی، نماز زیر پتو، نماز سیاسی، نماز ممنوع.

امام خمینی: پدربزرگ، بابابزرگ، برق رفت خمینی (به‌جای شعار «مرگ بر...»)، رحمت خمینی، عبدالله.

بازی و سرگرمی: بازی جوراب، تئاتر اردوگاهی، ترازوی اردوگاه، توپ پتویی، تیم تعاونی چهار، جعبه جادو، حدیقه، خداحافظ اسارت، سبزه آرمی،‌ سفره هفت‌سین، كارت دعوت،‌ مسابقات كشتی، مهمانی آسایشگاهی، نمایش آسایشگاهی، نمایش اردوگاهی.

ناسزا: بی‌شرفی، خشتمال، صدام خالیه، قندره.

شخصیت‌های ایرانی: پدر اسرا (حجه‌الاسلام ابوترابی‌فرد)، حبیب‌بن مظاهر (اسرای مسن)، دایی اكبر (آیت‌الله هاشمی رفسنجانی)، عمو علی (آیت‌الله خامنه‌ای)، شیخ بغدادی (شیخ علی تهرانی)، علی‌اصغر اردوگاه (اسرای كم‌سن‌وسال).

اسامی رایج نگهبانان بعثی: خنذیر، رضاشاه ملعون (ضدشورش)، زردسبیل، ژاپنی، سرگرد صابونی، سروان غوله، سروان گردن‌شكسته، سفّاك، سید لوله، شغال زرد (عز-‌كچل)، شكارچی، شلغم (جندی‌الناس)، جندی شلیل، شیرو، طارق ذلیل، عقیل سیاه، علی كابلی، علی كافر، علی امریكایی، فرعون، كریم مورچه‌خوار، گوجه، لفته سیاه، محسن كوچولو، محمد امشی، محمد مسمار، محمد موجی، محمّد قصاب، مزاحم، ابلیس، ابن‌ملجم، احمد مقوّا، ازمار، بستنی‌فروش، بشكه، پسردایی، پلنگ صورتی، پلیكان جهنم، تاكسی برگشتی، جاسم چركی، جاسم چوپان، جندی امریكایی، جندی چوپان، حرس مهربان، حسن چوپان، جندی خمیس (خبیث). آشپزی: راننده‌ اسكاچ،‌ سكّین، قاتل مرغان.

مدیریت: سیّدالرئیس،‌ رئیس‌جمهور،‌ شورا، مسئول تداركات، مسئول حانوت، مسئول دارو، مسئول دعا، مسئول روحیه، مسئول فحشا و منكرات (مأمور عراقی پخش ترانه از بلندگوها).(← مدیریت و رهبری )

مطبوعات: زورنامه، سانسورچی، سفره‌نویس، مركّب اسارتی.

رادیو: سفره‌ حضرت عباس،‌ سفره ‌رحمت، شیطان ناطق (رادیو عراق)، قوطی.

جاسوسی: ضدالدین (به‌جای عزالدین، افسر اطلاعات عراق)، گاو صندوق، گروه سم‌پاشی، گروه ضدخرابكاری، گیوه.

 ازنظر بسامدی موضوعاتی مانند شكنجه و جاسوسی، تعداد بیشتری از مداخل را به خود اختصاص داده‌اند كه نشان از اهمیت آنهاست. مداخل شخصیت‌های عراقی بیشتر با الفاظ منفی تعریف شده‌اند و به ستمكاران تاریخ تشبیه شده‌اند كه صدام در رأس آنها قرار دارد. در مداخل اردوگاه، بهداشت و تغذیه نوعی انتقاد از وضع موجود روایت می‌شود. تعریف‌نگاری در این فرهنگ به‌گونه‌ای است كه تعاریف كوتاه و موجزند و معمولاً از 10 سطر تجاوز نمی‌كنند. ارجاع به مداخل دیگر نیز در این اثر دیده می‌شود و 34 مدخل از كلّ مداخل، ارجاعی است. بخش ضمائم فرهنگ، درجات نظامی ارتش عراق و معادل آنها، پركاربردترین اصطلاحات اسرا و تصاویر كوپن‌های خرید و معادل ریالی آنها را دربر می‌گیرد.

   جوایز

این كتاب در سومین دوره كتاب سال دفاع مقدس مورد تقدیر قرار گرفته است.

کتاب‌شناسی

اصغر اسمعیلی