روانپزشکی در دوران اسارت

مقدمه

یکی از مباحث مهم در حیطه سلامت اسرای جنگی وضعیت بهداشت روانی این افراد است. شرایط سخت اسارت و انواع شکنجه‌های جسمی و روانی بدون شک تأثیر منفی بر سلامت این افراد داشته است. متأسفانه مطالعه و بررسی قابل قبولی در این زمینه صورت نگرفته است. بررسی معدود پژوهش‌های انجام‌شده در کشور از نیاز و توجه مسئولان امر به این موضوع دارد.

استرس بعد از ضربه

«استرس پس از ضربه» از شایع‌ترین پیامدهای اسارت است که می‌تواند بیماری‌های خاصی را به دنبال داشته باشد. نکته بسیار مهمی که اینجا موضوعیت پیدا می‌کند و در دو دهه گذشته مورد توجه کارشناسان این حوزه در جهان قرار گرفته است، آسیب‌پذیری اعضای خانواده اسرا از وضعیت سلامت آنان است و دراین‌میان کودکان و فرزندان آنها بیشترین آسیب را از این ناحیه متحمل می‌شوند.

اقدامات عراقی ها

اقدامات زیاد دیگری نیز ازسوی عراقی‌ها صورت می‌گرفت که می‌توانست به‌طرق مختلف سلامت اسرای ایرانی را به خطر بیندازد:

- اصلاح اجباری صورت دو مرتبه در هفته انجام می‌گرفت؛ در سال اول اسارت، معمولاً تیغ به اندازه کافی در دسترس نبود و برای هر چند نفر فقط یک تیغ اختصاص داده می‌شد. این عمل می‌توانست منشأ انتقال بیماری باشد.

- برخی سال‌ها عراقی‌ها اقدام به تزریق واکسن به اسرا می‌کردند. تزریق این واکسن باعث تب، کسالت و ضعف شدید می‌شد؛ به‌گونه‌ای‌که اکثر افراد به مدت سه چهار روز قادر به انجام فعالیت‌ها و کارهای روزمره خود نبودند. متأسفانه این تزریق دو سه روز قبل از عاشورا انجام می‌گرفت و باعث می‌شد تا حداکثر عوارض آن در روزهای تاسوعا و عاشورا تظاهر کند؛ بدین‌جهت در خاطرات اسرا عموماً از این واکسیناسیون به‌عنوان آمپول ضدعاشورا نام برده شود. شایان ذکر است که در این واکسیناسیون از یک سرنگ برای تزریق به ده دوازده نفر استفاده می‌شد.

   عدم توجه به سلامت عمومی اسرا

بررسی معدودی در این زمینه انجام شده است، اما آنچه همین بررسی‌های محدود نشان می‌دهد آن است که سلامت عمومی اسرا چندان مناسب نیست و شرایط سخت اسارت آثار نامطلوبی بر ابعاد مختلف زندگی این افراد داشته است. شاید ذکر این جمله از سربازان عراقی، که اسرای ایرانی به‌دفعات در خاطراتشان بیان كرده‌اند، بر آنچه بیان شد صحّه می‌گذارد: «ما تا اندازه‌ای به شما (اسرای ایرانی) رسیدگی می‌کنیم که هنگام تبادل اسرا، یک فرد را به‌عنوان اسیر زنده تحویل ایران دهیم.» نکته دیگری که جای بسی تأمل دارد شرکت و مباشرت پزشکان عراقی در شکنجه اسرای ایرانی است. برخی از این افراد در درمان اسرا ضربات کابل و زندان انفرادی را نسخه می‌کردند. کشیدن دندان‌های سالم، به‌جای دندان خراب، شکستن دندان‌ها و درمان غلط نیز از دیگر اقدامات آنها بود. البته در‌این‌میان بودند پزشکانی که به دور از مسائل دیگر به طبابت می‌پرداختند و هر آنچه که می‌توانستند برای اسرا انجام می‌دادند، هر چند این افراد در اقلیت بودند.

( نیز نگاه کنید به بهداشت و درمان ؛ بیماری‌های روحی‌روانی)