کمیته ویژه سازمان ملل و اسیران جنگی
کمیته ویژه سازمان ملل در مورد وضعیت اسیران ایرانی و عراقی
بعد از حادثه اردوگاه اسیران عراقی در گرگان در مورخ هجدهم مهر 1363 (10 اكتبر1984)، دولت عراق در سوم آبان 1363 (25 اكتبر1984) از خاویر پرز دکوئیار دبیركل وقت سازمان ملل متحد تقاضای تحقیق در این مورد را كرد و جمهوری اسلامی ایران نیز ضمن پذیرش تحقیق، آن را منوط به تحقیق متقابل از اردوگاه‌های اسیران ایرانی در عراق نمود. دبیركل هیئتی را مركب از حقوق‌دانان بین‌المللی و کارشناسان امر تعیین كرده و این هیئت در فاصله روزهای 21 تا 27 دی‌ماه 1363 (11 تا 17 ژانویه 1985) از عراق و از 28 دی‌ماه تا پنجم بهمن 1363 (18 تا 25 ژانویه 1985) از ایران دیدن كرد و گزارش خود را در بیستم بهمن‌ماه 1363 (9 فوریه 1985) به دبیركل سازمان ملل ارائه داد و گزارش مزبور با مشخصات زیر منتشر شد[۱]:
در پاراگراف 115 گزارش 22 فوریه 1985 این هیئت آمده است: «ما طی بازدیدهای خود از اردوگاه‌های اسرای جنگی در عراق، نمونه‌های فراوانی را مبنی‌بر اعمال خشونت جسمانی و بدرفتاری در اردوگاه‌ها مشاهده كرده و شنیده‌ایم. این خشونت‌ها عمدتاً به زندانبانان نسبت داده می‌شد. تناوب و نیز مشابهت این ادعاها ما را به این نتیجه می‌رساند كه خشونت و بی‌رحمی محافظین در اكثر اردوگاه‌های اسرای جنگی در عراق امری معمول است»[۲]. هیئت مزبور همچنین در بندهای 58 تا 62 گزارش خود علت بروز درگیری مورخ 26 ژوئیه 1985 اردوگاه شماره 1 موصل را، كه منجر به كشته شدن دو تن از اسرا و زخمی شدن تعدادی دیگر شد، ناشی از ازدحام بیش از حد اسیران در آسایشگاه‌ها، بدرفتاری با آنها و نیز محبوس كردن آنها در راهرو‌ها به‌عنوان تنبیه دسته‌جمعی ذكر كرده است[۳]. درباره حادثه اردوگاه شماره 2 موصل نیز، كه آن هم منجر به شهادت 4 نفر و زخمی شدن تعدادی از اسیران گردید، هیئت سازمان ملل در پاراگراف 62 گزارش خود چنین شرح می‌دهد: «حادثه در اردوگاه شماره 2 موصل زمانی به وقوع پیوست كه تمامی اسرا بدون غذا و آب در آسایشگاه‌های خود محبوس بودند.» گزارش این هیئت در بخش نتیجه‌گیری نهایی نیز، در پارگراف 271 وجود شكنجه و تنبیه‌های جسمانی در اردوگاه‌های اسیران ایرانی در عراق را مورد تأكید قرار می‌دهد و در بند ب پاراگراف 293 بخش نهایی گزارش، آورده است: «تنبیه بدنی و هر نوع بدرفتاری جسمانی و همچنین اجرای تنبیه‌های دسته‌جمعی باید ممنوع شود. و اقداماتی باید اتخاذ شود تا از به‌كارگیری گسترده زور توسط نگهبانان اردوگاهی جلوگیری به‌عمل آید.» [۴](←تنبیه و شکنجه).