اداره امور اسرا و مفقودین
اداره امور اسرا و مفقودین
با شروع جنگ تحمیلی و اسارت و مفقودیت تعداد زیادی از رزمندگان و شهروندان مرزنشین، جمعیت هلال احمر ایران با وجود غیرمترقبه بودن جنگ و نداشتن تجربه لازم، اقدام به راه‌اندازی تشكیلاتی تحت نام اداره اسرا و مفقودین می‌کند. تأسیس این اداره، گامی مؤثر در سازمان‌دهی وضع اسرا بود؛ زیرا این سازمان می‌توانست اطلاعاتی درباره اسرا در کشور مقابل به‌دست دهد. بهجت افراز در 1363 به دستور دكتر وحیددستجردی، رئیس وقت هلال احمر، برای ریاست اداره اسرا و مفقودین هلال احمر انتخاب می‌شود و از ابتدای 1363 تا پایان 1380 در این اداره خدمت می‌كند. بهجت افراز همچون مادری مهربان و نگران، سال‌های سال با غم و شادی خانواده اسرا همراهی می‌کند و بی‌دلیل نبود که سید آزادگان، حجت الاسلام سید علی اکبر ابوترابی فرد او را «ام‌الاسرای»[۱] ایران نامید. گوشه‌ای از توجهات این بانوی ارجمند بدین شرح آمده است: «به هنگام تنظیم آیین‌نامه ستاد آزادگان وقتی به این بند رسیدیم که به‌ازای هر یک‌سال اسارت، یک سال خدمت دولتی برای اسرا محسوب شود، من به این بند اعتراض کردم و گفتم: یک سال خدمت و یک سال سابقه برای کسی صحیح است که روزی هشت ساعت در اداره کار می‌کند، پنج‌شنبه و جمعه هم تعطیل است و سالی یک ماه مرخصی دارد. شب‌ها هم در کنار خانواده‌اش، در کمال آرامش و آسایش خوابیده است و حقوق خود را هم دریافت می‌کند. ولی اسرا در شبانه‌روز 24 ساعت در اسارت هستند؛ حقوق ندارند؛ مرخصی سالانه و ماهانه ندارند. حالا اگر هر یك سال را سه برابر حساب نمی‌کنید، حداقل دو برابر حساب کنید. همه پیشنهاد مرا تأیید کردند و قرار شد هر یك سال اسارت، دو سال خدمت دولتی محسوب شود و الحمدلله در مجلس هم مورد تأیید قرار گرفت.» [۲]
شرح وظایف اداره اسرا و مفقودین
1. رسیدگی به امور مفقودین ایرانی: آمار مفقودین این اداره شامل آمار مفقودین نیروهای مختلف می‌شد، همچنین افراد غیرنظامی مرزنشین که در اوایل جنگ به دست عمّال رژیم بعث، به داخل خاک عراق منتقل شده‌اند.
2. رسیدگی به وضعیت اسرای ایرانی: بررسی و رسیدگی به مسائل و مشکلات مربوط به اسرا، مندرج در نامه‌های آنان وانعکاس این مسائل و مشکلات درخصوص بقیه مفقودین، به کمیته صلیب سرخ در طول جنگ و دو سال بعد از آن، چون هنوز برخی اسرا در اردوگاه‌های عراق حضور داشتند. در این بازه زمانی حدود 6 میلیون نامه بین اسرا و خانواده‌ها در دو کشور مبادله شد.
3. رسیدگی به وضعیت امور اسرا و مفقودین شهید ایرانی: دریافت گواهی فوت و علت آن و نشانی محل دفن از کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و پس از انجام اقداماتی تحویل به خانواده شهدا.
4. اسرای آزادشده: برگزاری مراسم بازگشت و پیوستن آزادگان به خانواده‌های صبورشان و ایجاد هماهنگی در برنامه استقبال و تحویل اسرا به خانواده‌ها و اعزام به منازل خویش.
5. جست‌وجوی مفقودین بین‌المللی: در جهت به هم پیوستن افراد خانواده‌های ازهم‌دورافتاده ازطریق هلال احمر و صلیب سرخ.
6. درنهایت، جواب‌گویی و خدمات‌دهی به خانواده‌های مفقودین جنگی و غیرجنگی و پالایش کلیه اطلاعات و بررسی و رفع نواقص و تکمیل پرونده‌های آنان.