سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی نظامی که به‌منظور حراست از انقلاب اسلامی ایران و دستاوردهای آن، به‌دستور رسمی امام خمینی در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش تأسیس شد.
سپاه پاسداران در ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ش با دستور امام خمینی در سه نیروی زمینی، هوایی و دریایی گسترش یافت و سپس در سال ۱۳۶۹ش به‌فرمان سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران دو نیروی دیگر با نام‌های نیروی قدس و سازمان مقاومت بسیج به آن اضافه گردید و در مجموع به پنج نیرو گسترش یافت. سپاه پاسداران علاوه بر فعالیت‌های نظامی، در عرصه‌هایی مانند اطلاعات، سازندگی و عمرانی و عرصه‌های فرهنگی نیز به فعالیت می‌پردازد.
مطابق اصل ۱۱۰ قانون اساسی عزل و نصب و قبول استعفای فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اختیارات و وظایف رهبری محسوب می‌شود. فرماندهی کل سپاه پاسداران هم‌اکنون (۱۴۰۰ش) به‌عهده حسین سلامی است. او در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم سید علی خامنه‌ای به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد.
دولت آمریکا در ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش با انتشار بیانیه‌ای، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به‌ویژه سپاه قدس را به‌طور رسمی در فهرست گروه‌های تروریستی خارجی اعلام کرد. شورای عالی امنیت ملی ایران در اقدامی متقابل رژیم ایالات متحده آمریکا را «دولت حامی تروریسم» و فرماندهی مرکز آمریکا موسوم به سنتکام یا نیروهای آمریکا در غرب آسیا را «گروه تروریستی» اعلام کرد.
امام خمینی نیروهای سپاه پاسداران را سربازان اسلام نامیده و سید علی خامنه‌ای این سازمان را از ارکان و عناصر تفکیک‌ناپذیر انقلاب دانسته است که در صورت نبود آن انقلاب با خطرهای جدی روبرو می‌شود.
معرفی
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی است متشکل از ستاد کل، حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، نیروی زمینی، هوایی، دریایی، مقاومت بسیج و قدس و سازمان‌های وابسته به آن اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۱۵ شهریور ۱۳۶۱ش در ۴۹ بند و ۱۶ تبصره به تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسید. در این اساسنامه محدوده وظایف و مأموریت‌های این سازمان نظامی تعیین شده است. بنا بر اصل ۱۵۰ قانون اساسی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی انقلاب تشکیل شد برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن پا برجا می‌ماند.
طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی عزل و نصب و قبول استعفای فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اختیارات و وظایف رهبری محسوب می‌شود. فرماندهی کل سپاه پاسداران هم‌اکنون (۱۴۰۰ش) به‌عهده حسین سلامی است. سلامی در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد.
در تقویم ایران، روز سوم شعبان مصادف با سالروز ولادت امام حسین (ع) به‌عنوان روز پاسدار تعیین شده است.
جایگاه
امام خمینی نیروهای سپاه پاسداران را سربازان اسلام نام نهاده و مردم را به پشتیبانی و حمایت از این نیرو دعوت کرده و رضایت خود از این نیرو را در دیداری با گروهی از پاسداران به این صورت بیان کرده است: «من از سپاه راضی هستم و به‌هیچ‌وجه نظرم از شما برنمی‌گردد. اگر سپاه نبود کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می‌دارم. چشم من به شماست.»
سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، نیروی سپاه پاسداران را به طفلی تشبیه کرده که در اوایل انقلاب متولد شده و در بستر انقلاب رشد و نمو یافته است و اکنون از ارکان انقلاب و از عناصر تفکیک‌ناپذیر آن است؛ به‌طوری که اگر نباشد، انقلاب با خطرهای جدی روبرو می‌شود.
دولت آمریکا در ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش با انتشار بیانیه‌ای از طرف دونالد ترامپ (رئیس جمهور آمریکا) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به‌ویژه سپاه قدس را به‌طور رسمی در فهرست گروه‌های تروریستی خارجی اعلام کرد. شورای عالی امنیت ملی ایران در اقدامی متقابل رژیم ایالات متحده آمریکا را «دولت حامی تروریسم» و به پیشنهاد محمدجواد ظریف (وزیر امور خارجه)، فرماندهی مرکز آمریکا موسوم به سنتکام یا نیروهای آمریکا در غرب آسیا را «گروه تروریستی» اعلام کرد.
تاریخچه و چگونگی تأسیس
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی نظامی است که به‌منظور حراست از انقلاب و دستاوردهای آن، به‌دستور رسمی امام خمینی در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش تأسیس شد. گفته می‌شود در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب و تشکیل کمیته‌های انقلاب، دولت موقت موافق استقلال عمل کمیته‌های انقلاب نبود و به فکر ایجاد نیرویی تحت‌عنوان گارد ملی و تحت‌نظر خود افتاد و بر همین اساس، با پیشنهاد مهدی بازرگان رئیس دولت موقت، حسن لاهوتی حکمی از امام خمینی برای تأسیس این نیرو دریافت می‌کند و ابراهیم یزدی هم از سوی دولت موقت مأمور همکاری با حسن لاهوتی می‌شود. سرانجام در روز ۲ اسفند ۱۳۵۷ش، ده روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سخنگوی دولت موقت از شکل‌گیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خبر داد.
محسن رفیق‌دوست (رئیس بنیاد مستضعفان از ۱۳۶۸ش تا ۱۳۷۸ش) در خاطرات خود فکر ایجاد نیرویی غیر از ارتش برای دفاع از انقلاب را اولین بار از سوی محمد منتظری دانسته است. به گفته رفیق‌دوست در ابتدا حدود چهار گروه مسلح با یک هدف مشترک به نام حراست از انقلاب شکل گرفت که هر کدام از آنها حفاظت از انقلاب را وظیفه خود می‌دانست. این چهار گروه در نهایت با یکدیگر ادغام شده و گروه جدیدی با شورای فرماندهی دوازده نفره تشکیل شد و در دیدار سه نفر از اعضای این گروه با امام خمینی در قم، او دستور تشکیل نیروی مسلح مکتبی مستقل از دولت موقت را صادر کرد و بدین ترتیب در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش سپاه پاسداران به‌طور رسمی تشکیل شد.
در ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ش با دستور امام خمینی سپاه پاسداران در سه نیروی زمینی، هوایی و دریایی گسترش یافت. در سال ۱۳۶۹ش به‌فرمان سید علی خامنه‌ای دو نیروی دیگر با نام‌های نیروی قدس و مقاومت بسیج به سازمان سپاه پاسداران اضافه گردید و در مجموع به پنج نیرو گسترش یافت.
ساختار سازمانی
نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به شرح زیر است:
نیروی زمینی
نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام مستعار «نزسا» از نیروهای پنجگانه سپاه است که به طور رسمی فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش به فرماندهی یحیی صفوی آغاز کرده است. لشکر و تیپ‌های این نیرو به موازات ارتش در استان‌های مختلف تشکیل شده است. فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده محمد پاکپور-هفتمین فرمانده این نیرو-است. پاکپور در ۹ اردیبهشت ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی نیروی زمینی سپاه منصوب شد. نامه امام خمینی به محسن رضایی فرمانده وقت سپاه مبنی به تشکیل نیروهای زمینی، هوایی و دریایی در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نیروی دریایی
نیروی دریایی سپاه با نام مستعار «ندسا» در سال ۱۳۶۴ش و در اثنای جنگ ایران و عراق فعالیت خود را به فرماندهی حسین علایی آغاز کرده است. از جمله مأموریت‌های این نیرو، صیانت و دفاع از مرزهای آبی کشور در برابر هجوم بیگانگان است. فرماندهی این نیرو به‌عهده علیرضا تنگسیری است. او در ۱ شهریور ۱۳۹۷ش از سوی رهبر ایران به فرماندهی این نیرو منصوب شد.
هوا‌فضا
نیروی هوایی سپاه پاسداران فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش آغاز کرد و با افزودن بخش فضایی به بخش هوایی در سال ۱۳۸۸ش، نیروی هوافضای سپاه تشکیل شد. این نیرو با نام مستعار «نهسا» علاوه بر عملیات و فعالیت‌های هوایی، مأموریت‌های موشکی و فضایی سپاه را نیز بر عهده دارد. فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده امیرعلی حاجی‌زاده است. او در سال ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به این سمت منصوب شد.
سپاه قدس
نیروی قدس سپاه پاسداران معروف به سپاه قدس با هدف افزایش فعالیت‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۹ش، به فرماندهی احمد وحیدی و به دستور سید علی خامنه‌ای شکل گرفت. فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده اسماعیل قاآنی است. او با حکم رهبر ایران در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش پس از شهادت قاسم سلیمانی، به فرماندهی این نیرو منصوب شد. برخی از مهمترین فعالیت‌های برون مرزی این نیرو عبارتند از:
- ایجاد، ساماندهی و تقویت هسته‌های مقاومت در منطقه مانند حزب‌الله لبنان، حشد الشعبی در عراق، فاطمیون افغانستان و انصارالله یمن
- حضور مستشاری و نظامی در بوسنی و هرزگوین برای کمک به مسلمانان این کشور در سال ۱۹۹۲م، حضور در افغانستان پس از حمله شوروی به این کشور در ۱۹۸۰م، کمک به حزب‌الله لبنان در جنگ ۳۳ روزه در سال ۲۰۰۶م، و حضور در سوریه و عراق برای نبرد با داعش و گروه‌های تکفیری.
سازمان بسیج مستضعفین
نهادی شبه‌نظامی و زیرمجموعه سپاه، تحت‌فرماندهی رهبری ایران که به‌هدف نگهبانی از انقلاب و دستاوردهای آن در ۵ آذر ۱۳۵۸ش به دستور امام خمینی تشکیل شد و پس از تصویب مجلس شورای اسلامی در دی‌ماه ۱۳۵۹ش به صورت قانونی رسمیت یافت. نیروی مقاومت بسیج در سال ۱۳۶۹ش از سوی سید علی خامنه‌ای، رهبر ایران، به سپاه پاسداران ملحق شد. در ۱۲ مهر ۱۳۸۸ش نام بسیج از «نیروی مقاومت بسیج» به «سازمان بسیج مستضعفین» تغییر یافت.
فعالیت‌های غیرنظامی
برخی از فعالیت‌های غیرنظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عبارتند از:
فعالیت‌های اطلاعاتی
فعالیت‌های اطلاعاتی سپاه پاسداران در سازمانی با عنوان «سازمان اطلاعات سپاه» صورت می‌گیرد. واحد اطلاعات سپاه پاسداران همزمان با تشکیل این نهاد با عنوان معاونت اطلاعات و تحقیقات سپاه، فعالیت خود را آغاز کرد و وظیفه برخورد با گروهک‌های ضدانقلاب را بر عهده گرفت. در سال ۱۳۶۳ش و با تشکیل وزارت اطلاعات، نیروهای واحد اطلاعات سپاه نیز به این وزاتخانه می‌روند و معاونت اطلاعات سپاه کار جمع‌آروی اطلاعات نظامی را بر عهده می‌گیرد و عملاً تبدیل به واحد اطلاعات و عملیات می‌شود. در اواسط دهه ۱۳۷۰ شمسی این نیرو علاوه بر مأموریت‌های نظامی، مأموریت‌های امنیتی را تحت‌عنوان «معاونت اطلاعات ستاد مشترک سپاه» به عهده می‌گیرد و در سال ۱۳۸۸ش معاونت اطلاعات به سازمان اطلاعات سپاه و به فرماندهی حسین طائب ارتقا می‌یابد.
گفته می‌شود این سازمان تحت تبعیت مستقیم رهبر جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و فعالیت‌هایی نظیر شناسایی، پیگیری، مقابله و خنثی‌سازی طرح‌ها و فعالیت‌هایی که منجر به براندازی، جاسوسی، خرابکاری در کشور و همچنین اختلال در مأموریت سپاه و مقابله با نفوذ جریانات انحرافی در درون سپاه است را بر عهده دارد. فرماندهان سپاه: از سمت راست محسن رضایی (از ۱۳۶۰ش تا ۱۳۷۶ش)، یحیی صفوی (از ۱۳۷۶ش تا ۱۳۸۶ش)، محمدعلی جعفری (از ۱۳۸۶ش تا ۱۳۹۸ش) و حسین سلامی (از ۱۳۹۸ش تا اکنون)
سازندگی
فعالیت‌های سازندگی سپاه پاسداران در کشور زیر نظر قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) انجام می‌پذیرد. قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) سازمانی شبه‌دولتی، در سال ۱۳۶۸ش توسط محسن رضایی (فرمانده وقت سپاه پاسداران) به منظور مشارکت در امر بازسازی کشور تشکیل شد. سید حسین هوش‌السادات در ۲۳ اسفند ۱۳۹۹ش به جای سعید محمد به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد. قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) به‌عنوان سازمانی پروژه‌محور در عرصه‌های عمرانی از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، مترو، بناها، آب، راه‌سازی، سدسازی، کشاورزی و مخابرات در داخل کشور در حال فعالیت است.
فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای
فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیر نظر قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیه الله(ع) انجام می‌شود. فرماندهی این قرارگاه به عهده محمدعلی جعفری است. جعفری در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد. بنا به گفته محمدعلی پورمختار (نماینده مجلس در دوره نهم و دهم و نظامی سابق سپاه پاسداران) قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیه الله(ع) مستقیم زیر نظر رهبر قرار دارد و با هدف فعالیت در عرصه‌های جنگ فرهنگی و رسانه‌ای، حفظ و ترویج دستاوردهای انقلاب و مبارزه با ولنگاری فرهنگی با روش نرم‌افزاری و رسانه‌ای تشکیل شده است.[۱]
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی(1402). ویکی شیعه . قابل بازیابی ازhttps://fa.wikishia.net/view/%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C