دولت ایران و مبادی پیگیری سرنوشت اسیران ایرانی و عراقی

1- رسیدگی دولت ایران به امور اسیران

در تمامی جنگ‌ها عده‌ای از نظامیانی که در درگیری‌های نظامی شرکت می‌کنند و حتی غیرنظامیان حاضر در منطقه درگیری، مفقود شده یا به اسارت در می‎آیند. تعیین وضعیت و سرنوشت اسیران جنگی و مفقودین ازجمله مسائل مهمی است که نه‌تنها در طول جنگ، بلکه سال‌ها پس‌از خاموش شدن آتش جنگ نیز باقی می‌ماند. در جنگ ایران و عراق هم وضعیت به همین‌گونه بوده است. در روزهای اول جنگ تحمیلی، مجموعه یا سازمان خاصی مسئولیت پیگیری سرنوشت اسیران و مفقودین را به‌صورت خاص به عهده نداشت، لذا این نیاز احساس می‌شد که باید مجموعه‎ای به‌صورت تخصصی این امور را تا رسیدن به نتیجه مطلوب دنبال نماید. در این ارتباط به‌طور کلی و رسمی دو مجموعه فعالیت داشت. این دو مجموعه عبارت بودند از:

1. کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی: این کمیسیون تحت‌نظر دبیرخانه شورای عالی دفاع وقت بوده و در کنار کمیسیون اداره امور اسیرانی جنگی (اسیران عراقی) به فعالیت مشغول بودند.

2. اداره جست‌وجوی مفقودین جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران: این اداره از زیرمجموعه‌های اداره کل روابط بین‌الملل جمعیت هلال‌احمر بوده و تحت‌نظارت مدیر کل روابط بین‌الملل هلال‌احمر کارهای خود را انجام می‌دادند. در اینجا ابتدا اداره جست‌وجوی مفقودین جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد.

اداره جست‌وجوی مفقودین جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران

در ماه‌های آغازین جنگ تحمیلی، سازمان مشخصی برای رسیدگی به وضعیت اسیران و مفقودین ایرانی وجود نداشت. در این شرایط جمعیت هلال‌احمر بنابر وظایف تعریف‌شده تنها مرجعی بود که خانواده‌های این افراد جهت پیگیری سرنوشت عزیزانشان به آن سازمان مراجعه می‌کردند.

براین‌اساس مجموعه‌ای به نام اداره رسیدگی به امور اسیران و مفقودین در جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران و تحت‌نظر معاونت روابط بین‌المللی این جمعیت جهت پیگیری و رسیدگی به امور مفقودین و اسیران جنگی ایران تشکیل گردید. با افزایش تعداد پرسنل و حجم فعالیت‎های محوله، در ابتدای سال 1363 این مجموعه اداره جست‌وجوی اسیران مفقودین نام گرفت. این اداره به‌تدریج فعالیت خود را گسترش داد، به‌گونه‌ای که در تمامی مراکز هلال‌احمر کشور نماینده داشت و در روزهای پایانی جنگ دارای 63 کارمند در استان تهران و 300 کارمند در شهرستان‌ها بود.

اداره جست‌وجوی مفقودین جمعیت هلال‌احمر نماینده‌ای در کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی داشته و در هماهنگی با این کمیسیون به پیگیری امور اسیران و مفقودین ایرانی درخصوص تبادل نامه‌های اسیران و وکالت‌نامه‌ها و دیگر موارد پرداخته است. البته بیشترین فعالیت هلال‌احمر معطوف به داخل کشور و در ارتباط مستقیم با خانواده‌های اسیران و مفقودین می‌گردید و در بخش تبادل نامه‌ها و پیگیری و نیازمندی‌های اسیران ایرانی با کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در ارتباط بوده است. براساس توافق انجام گرفته بین جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران و کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، وسایل و ملزومات موردنیاز اسیران ایرانی در عراق توسط جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران و با لحاظ نمودن شرایط و خصوصیات اعلام‌شده توسط دولت عراق تهیه و جهت انتقال به عراق در اختیار کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ قرار می‌گرفت و یا اینکه این وسایل توسط کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در کشورهای دیگر خریداری و هزینه آن توسط جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران پرداخت می‌گردید. به‌عنوان مثال یکی از تقاضاهای همیشگی اسیرانی ایرانی از کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، آوردن کتاب‌های درسی دوران دبیرستان به اردوگاه‌ها بود. دولت عراق با توجه‌ به اطلاعاتی که در مورد کتاب‌های درسی ایرانی داشت، شرایط و خصوصیاتی را برای این کتاب‌ها تعیین کرده بود. این شرایط شامل ابعاد کتاب، رنگ جلد، عکس پشت یا روی جلد و... بوده است. براین‌اساس مسئولین جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران مجبور بودند این شرایط را لحاظ نمایند. گاه پیش آمده که در چاپ جدید یک کتاب رنگ و یا عکس روی جلد تغییر می‌یافت. در این صورت مسئولین عراقی از پذیرفتن این کتاب‌ها خودداری کرده و اجازه نمی‌دادند تا این کتاب‌ها به اردوگاه اسیران انتقال داده شود. در طول ده سال حضور اسیران ایرانی در عراق، حدود 000/20 جلد کتاب (درموضوعات گوناگون همچون کتاب‌های درسی، قرآن، نهج‌البلاغه، رمان، فرهنگ لغات مختلف و...) توسط جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران خریداری و به کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ جهت ارسال به اردوگاه‌های اسیران ایرانی در عراق تحویل گردید. نکته قابل‌ذکر دراین‌خصوص آن است که نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در هر بازدید خود از اردوگاه اسیران ایرانی در عراق ( که حدود 2 ماه یک‌بار انجام می‌گرفت)، دو عدد نامه سفید در اختیار هر اسیر قرار می‌دادند. به‌علاوه تنها 48% از اسیرانی ایرانی ثبت‌نام شده بوده و نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ دسترسی به اردوگاه این اسیران داشتند. با توجه به این مطالب مشخص می‌شود که تعداد کل 154/624/5 نامه بین اسیران ایرانی و خانواده‌ها ردوبدل شده، تعداد 554/434/3 نامه از سوی خانواده‌ها ارسال شده و اسیران ایرانی تعداد 600/189/2 نامه در پاسخ ارسال کرده‌اند که این اختلاف نشان‌دهنده کارشکنی‌های عراق دراین‌خصوص است.

جدول مقایسه آماری تعداد نامه‌های مبادله‌شده بین اسیران ایرانی و عراقی و خانواده‌هایشان در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران

تعداد نامه‌های خانواده‌های عراقی به اسیرانی عراقی در ایران	تعداد نامه‌های اسیران عراقی در ایران به خانواده هایشان در عراق	تعداد نامه‌های خانواده‌های ایرانی به اسیرانی ایرانی در عراق	تعداد نامه‌های اسیران ایرانی در عراق به خانواده هایشان درایران	سال
295	928	376	1915	1980م.(1359هـ.ش)
41608	65407	40796	52588	1981م.(1360هـ.ش)
177016	176148	94680	82634	1982م.(1361هـ.ش)
278756	313193	281133	274237	1983م.(1362هـ.ش)
466818	433630	444883	388207	1984م.(1363هـ.ش)
458862	508817	477129	225491	1985م.(1364هـ.ش)
712592	540495	415553	345266	1986م.(1365هـ.ش)
774486	640051	559027	313266	1987م.(1366هـ.ش)
453594	460980	384922	116424	1988م.(1367هـ.ش)
244421	331594	399336	281297	1989م.(1368هـ.ش)
181015	222231	336719	108255	1990م.(1369هـ.ش)
3789463	3693474	3434554	2189580	مجموع

2- تاریخچه تشکیل کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی

در طول سال‌های دفاع مقدس و پس‌از آن، فعالیت کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی از یک سو با جمع‌آوری اطلاعات درخصوص اسیران و مفقودین از خانواده‌های محترم آنان و مراجع ذی‌ربط داخلی آغاز و از سوی دیگر (که بیشترین فعالیت‌های کمیسیون را شامل می‌گردید) در ارتباط با سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های ذی‌ربط داخلی، سازمان‌های بین‌المللی و دولت عراق جهت تعیین وضعیت مفقودین و آزادسازی اسیران ایرانی ادامه می‌یافت. شرکت در جلسات رسمی در ژنو و نیویورک و سپس ملاقات‌های انجام‌گرفته با نمایندگان دولت عراق در بغداد، تهران و مرزهای خسروی و منذریه درخصوص اسیران و مفقودین ایرانی توسط این کمیسیون پیگیری شده است. به‌علاوه این کمیسیون مسئولیت هدایت و نمایندگی تیم مذاکره‌کننده ایرانی را در این جلسات به عهده داشته است.

تاریخچه تشکیل رسمی کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی به سال 1362 باز می‌گردد. دولت جمهوری اسلامی ایران نخستین گام را در تحقق شرایط ترک مخاصمات با آزادی و مبادله هزاران اسیر برداشت. در عملیات بزرگ فتح‌المبین که در نوروز سال 1361 در جبهه‌های جنوب انجام شد و امام راحل(قدس سره) با صدور پیامی بر دست و بازوی رزمندگان غیور و سرفراز از دور بوسه زدند، هزاران تن از نیروهای ارتش عراق به اسارت رزمندگان ایران اسلامی درآمدند و به همین مناسبت امام راحل در پیام فروردین‌ماه همان سال منشورِ چگونگی نگهداری اسیران را صادر فرمودند و به‌دنبال آن در تاریخ 13/1/1361 در جلسه شورای عالی دفاع که در حضور بنیان‌گذار جمهوری اسلامی و فرماندهی کل قوا، امام خمینی^(ره) منعقد شد، فرمان تشکیل کمیسیون اداره اسیران جنگی (عراقی) صادر گردید و مسئولیت اولیه آن به عهده دولت و در ادامه از تاریخ 12/2/1362 سرپرستی آن به عهده دبیر شورای عالی دفاع وقت، شهید بزرگوار حاج محمدعلی نظران، گذاشته شد. به‌منظور استفاده از مکتب حیات‌بخش اسلام در امور اسیران و اجرای تدابیر و رهنمودهای بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران با تصویب شورای عالی دفاع، کمیسیون اداره اسیران جنگی (عراقی) در تاریخ 13/1/1361 تشکیل شد.

همان‌طور که پیش‌از این گفته شد، از روزهای ابتدایی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، امور مربوط به اسیران و مفقودین ایرانی در اداره جست‌وجوی مفقودین مربوط به اداره کل روابط بین‌المللی جمعیت هلال‌احمر پیگیری می‌گردید. با ادامه دفاع مقدس و افزایش تعداد اسیران و مفقودین ایرانی و از سوی دیگر افزایش تعداد اسیران عراقی، کمیسیون اداره امور اسیران جنگی زیرنظر شورای عالی دفاع تشکیل گردید. به‌مرور زمان این نیاز احساس گردید که رسیدگی به امور اسیران و مفقودین ایرانی و عراقی در سطح بالاتری پیگیری گردد، لذا به دنبال پیشنهاد جمعیت هلال‌احمر به شورای عالی دفاع مبنی‌بر درخواست تشکیل مرجعی جهت رسیدگی به امور اسیران و مفقودین ایرانی، شورای مزبور در جلسه مورخ 18/7/62، تشکیل کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی را جهت رسیدگی به امور اسیران و مفقودین ایرانی و خانواده‌های آنان صادر نمود. این کمیسیون تحت‌نظر مدیرکل وقت روابط بین‌الملل هلال‌احمر جمهوری اسلامی، آقای دکتر صدرالدین صدر و با حضور نمایندگان ارگان‌ها و سازمان‌های جمعیت هلال‌احمر، نخست‌وزیر،اداره یکم و اداره دوم ستاد مشترک ارتش ج.ا.ا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بنیاد شهید انقلاب اسلامی، ستاد تبلیغات جنگ، وزارت کشور و وزارت امور خارجه تشکیل گردید.

در مهرماه 1364 و به‌دنبال استعفای آقای دکتر صدر، ریاست وقت هلال‌احمر، آقای سید محمودرضا آقامیری را به‌عنوان دبیر کمیسیون پیشنهاد کردند و متعاقباً شورای عالی دفاع در جلسه مورخ 9/7/1366 ایشان را به‌عنوان سرپرست کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی و نماینده شورای عالی دفاع معرفی نمود و از این تاریخ این کمیسیون رسماً تحت نظارت دبیر وقت شورای عالی دفاع شهید بزرگوار حاج محمدعلی نظران به کار خود ادامه داد. این کمیسیون پس‌از تبادل بزرگ اسیران در سال 1369 به‌منظور تعیین وضعیت مفقودین و تعدادی از اسیران که به کشور بازنگشته‌اند، به فعالیت خود ادامه داد.

وظایف تعریف‌شده برای کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی به‌ترتیب ذیل می‌باشد:

- سیاست‌گذاری، تعیین خط مشی، همچنین نظارت جهت پیگیری، تعیین وضعیت مفقودین، بازگرداندن اسیران ایرانی و پیکر مطهر اسیران شهید و مشخص نمودن آخرین وضعیت پناهندگان و ابلاغ به اعضای کمیسیون جهت اقدام لازم.

- آماده‌سازی و یکسان‌سازی فهرست‌های اسیران و مفقودین با همکاری تمامی مبادی ذی‌ربط و اعضای کمیسیون.

- آماده‌سازی دستور کار مذاکرات و شرکت فعال در مذاکرات با نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ، مقامات عراقی و سازمان ملل متحد در پایتخت‌های دو کشور (تهران و بغداد و مرز)، ژنو و نیویورک.

سازمان‌ها و نهادهای متعددی عضو این کمیسیون بوده‌اند و در هر زمان تعداد اعضا اضافه یا کسر شده که در ذیل، نام تمام مجموعه‌ها و وزارت‌خانه‌ها و ارگان‌های عضو در این کمیسیون ذکر می‌گردد:

1.     نخست‌وزیری

2.     ستاد تبلیغات جنگ

3.     اداره یکم و اداره دوم ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران

4.      سازمان ایثارگران نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران

5.      اداره ایثارگران نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

6.      اداره ایثارگران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

7.      اداره ایثارگران نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

8.      اداره ایثارگران نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

9.      سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

10.   نیروی قدس سپاه پاسداران

11.   اداره جست‌وجوی مفقودین جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران

12.   وزارت امور خارجه، اداره کل امور سیاسی بین‌المللی

13.   وزارت کشور، اداره کل سیاسی

14.   وزارت اطلاعات

15.  بنیاد شهید انقلاب اسلامی، اداره کل پذیرش شاهد

^16.      ستاد مرکزی معراج شهدا

کمیسیون‌های اسیران و مفقودین شامل دو کمیسیون می‌شد. یکی کمیسیون اسیران عراقی بود که در رابطه با اسیران عراقی که در جمهوری اسلامی ایران بودند، فعالیت می‌کرد. نحوه رفتار کمیسیون اسیرانی عراقی با اسیران عراقی برمبنای احکام اسلام، تدابیر حضرت امام^(ره) و رهنمودهای مقام معظم رهبری بود. رفتار با اسیران عراقی به‎قدری خوب بود که تحولات عجیبی در دورن آنها ایجاد می‌کرد، به‌طوری که هزاران نفر از آنان جمهوری اسلامی را به کشور خودشان ترجیح می‌دادند. کمیسیون دوم، کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی است که شامل نمایندگانی از کلیه ایثارگران نیروهای زمینی، هوایی، دریایی ارتش، سپاه پاسداران، نیروهای انتظامی، وزارت دفاع، بنیاد شهید، جمعیت هلال‌احمر، وزارت خارجه و سایر نهادهایی که به‌هرحال ذی‌ربط بودند، می‌شد. کار کمیسیون حمایت از اسیران و مفقودین ایرانی این بود که مدارک دال بر اسارت اسیران ایرانی را جمع‌آوری کرده و در مذاکراتی که با هیئت عراقی یا کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ یا مجامع بین‌المللی دیگر برگزار می‌شد، شرکت کنند. در حقیقت وظیفه کمیسیون تلاش برای آزادی اسیران و روشن کردن وضعیت مفقودین بود. زمانی که وضعیت این عزیزان روشن می‌شد و وارد خاک جمهوری اسلامی ایران می‌شدند، مسئولیت آنها به‌عنوان آزاده بر دوش ستاد رسیدگی به امور آزادگان بود.

3- ساختار و کمیته‌های تابعه کمیسیون اداره اسیران جنگی (اسیران عراقی)

به‌منظور اجرای دقیق مصوبه شورای عالی دفاع در امور اسیران، کمیته‌های زیر ازسوی کمیسیون اداره اسیران جنگی بنا به نیاز تشکیل شد:

1.     دبیرخانه کمیسیون، هماهنگی، سمینارها، بازدیدها و مذاکرات؛

2.     کمیته فرهنگی؛

3.     کمیته بهداشت و درمان؛

4.     کمیته کار-بوفه؛

5.     کمیته تشخیص و تفکیک و اطلاعات؛

6.     کمیته تبلیغات و روابط عمومی؛

7.     دادگاه ویژه اسیران؛

8.     کیمته تبادل اسیران.

اقدامات اولیه

1.     بازدید اماکن مناسب جهت ایجاد اردوگاه؛

2.            تشکیل کمیته‌های اطلاعات، تبلیغات، فرهنگی، بهداشت و تفکیک و تشخیص، تبادل، کار، بوفه.

3.     تصویب شرح وظایف و آیین‌نامه‌های کمیته‌های مذکور؛

4.            برگزاری سمینار سالیانه در تهران و مشهد جهت نیروهای نگهدارنده و یافتن راه‌حل‌های جدید؛

5.     توجیه سربازان؛

6.     تشکیل جلسات به‌منظور توجیه مسئولان و نیروهای نگهدارنده اردوگاه در بازدیدها و سمینارها؛

7.     بازدید از اردوگاه ها به طور نوبه ای، سالیانه حداقل یکبار.

8.     برنامه‌ریزی ورزش اجباری از صبح تا شب برای اسیران در اردوگاه‌ها؛

9.     استفاده از بعضی اعتبارات و اعتبار دسر برای بهتر کردن کیفیت غذا؛

10.  تهیه طرح تبادل اسیران؛

11.  دریافت هدایای افراد خیّر مثل رادیو، توپ و... و توزیع آنها بین اسیران در اردوگاه؛

12.  حضور اعضای کمیسیون در فرودگاه، مرز زمینی و کشور ثالث به‌هنگام مبادله اسیران؛

13.  برنامه دیدار میهمانان خارجی و داخلی با اسیران در اردوگاه‌ها؛

14.  بررسی و اعزام اسیران بیمار به‌صورت یک‌طرفه به کشورشان ازطریق کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ؛

15.  برنامه‌ریزی درخصوص چگونگی حضور نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در اردوگاه‌ها و نحوه کار آنان؛

16.  پیش‌بینی تهیه هدایا برای اسیرانی که مبادله می‌‍شوند؛

17.  آزادسازی یک‌طرفه اسیران مزدور از کشورهای لبنان، سومالی، مصر، سوریه و سودان؛

18.  تبادل اسیران عراقی از مرز زمینی خسروی-منذریه و هوایی (مهرآباد)؛

19.  برقراری ملاقات خانواده‌های اسیران به‌طور انفرادی و خصوصی بین زن و شوهر اعم‌ از داخل کشور یا خارج از کشور؛

20.  گزینش و استخدام مبلغان ورزیده برای اردوگاه‌ها؛

21.  بررسی راه‌های بالا بردن روحیه اسیران؛

22.  نام‌گذاری کمپ‌های اسیران به نام شهدا؛

23.  تهیه طرح تبلیغاتی؛

24.  تعیین هیئت تحریریه برای نشریه داخلی؛

25.  اعزام اسیران ایرانی آزادشده به اردوگاه‌ها جهت سخنرانی برای اسیران عراقی؛

26.  برگزاری مسابقات ورزشی فوتبال و والیبال و...؛

27.  تربیت مدرس برای تعلیم اسیران؛

28.  تحویل مدرک تحصیلی به اسیران محصل؛

29.  عکس گرفتن از اسیران و نحوه زندگی آنها؛

30.  فیلم‌برداری از اسیران و نحوه زندگی آنها؛

31.  اعزام اسیران جهت انجام مراسم مذهبی و تصویب آیین‌نامه‌های مربوط به نمازِ جمعه و زیارت مشهد مقدس، قم، حضرت عبدالعظیم^(ع) و آرامگاه امام‌خمینی^(ره)؛

32.  خرید کتاب برای اسیران اعم از مذهبی، پزشکی و...؛

33.  انجام مراسم مذهبی برای مسیحیان؛

34.  بررسی مکاتبات اسیران؛

35.  تفکیک اسیران کم‌سن و معلول؛

36.  راه‌حل برای مشکلات حفاظتی؛

37.   شناسایی اسیران آواره شمال عراق و ارسال پیام‌هایشان؛

38.  ارسال فهرست اسیرانی که در هر مرحله آزاد می‌شدند به وزارت امور خارجه؛

39.  بررسی طرح تبادل کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و ارسال اشکالات آن برای مسئولان کشور؛

40.  پیشنهاد نُه ماده‌ای به کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ جهت مبادله اسیران؛

41.  قرائت لیست چهل‌هزار نفری اسیران ثبت‌شده عراقی در رادیو عربی؛

42.  مصاحبه با اسیران و مزدوران مهران و...؛

43.  بررسی مسائل پناهندگان و اسیران حلبچه و نشان دادن فیلم آن؛

44.  دریافت تقاضای پناهندگی اسیران؛

45.  استخراج کارهای خلاف کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و ارسال به مبادی مربوطه؛

46.  معاینه چشم و تهیه و توزیع عینک برای اسیران؛

47.  تهیه و تحویل دندان مصنوعی به اسیران؛

48.  بستری کردن بیماران حاد در بیمارستان؛

49.  جلوگیری از حیف‌و‌میل دارو در بین اسران؛

50.  ساختن اردوگاه و کمپ و ساختمان‌های موردنیاز و تأسیسات آنها؛

51.  برپایی نمایشگاه وسایل صنایع دستی اسیران و فروش آنها؛

^52.     تشکیل بوفه‌ها با ارائه نیازمندی‌های اسیران (وسایل پوشاکی، خوراکی، بهداشتی، دخانیات و مواد پاک‌کننده.

4. ویژگی‌های اردوگاه‌های اسیران عراقی در ایران

فرماندهان و نظامیان فداکار و ایثارگر ارتش جمهوری اسلامی ایران براساس تعالیم حیات‌بخش اسلام ناب محمدی^(ص) و پیروی از اوامر و رهنمودهای داهیانه بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، امام‌خمینی^(ره) و مقام معظم رهبری که ازطریق کمیسیون اسیران عراقی ابلاغ شده، با اسیران (میهمانان جمهوری اسلامی) رفتاری محبت‌آمیز و توأم با اخلاق و عطوفت اسلامی داشته که درنتیجه منجر به تحبیب قلوب آنان شده و فضای معنوی و عاطفی خاصی در اردوگاه‌ها برقرار شده بود. بدین‌ترتیب جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر مکتب متعالی اسلام و با برخورداری از فرهنگ غنی اسلامی‌ملی خود با رعایت کامل حقوق افراد و احترام به حفظ شخصیت و حرمت انسان‌ها بدور از خشونت‌ها و مقررات سخت و طاقت‌فرسای دنیای به‌اصطلاح متمدن غرب، روش نوینی از نگهداری اسیران را پایه‌گذاری نمود. با شروع جنگ تحمیلی در مورخ 31/6/1359، اولین گروه اسیران عراقی به تعداد 91 نفر در تاریخ 8/7/1359 جهت نگهداری به ارتش جمهوری اسلامی ایران تحویل شد. با افزایش تعداد اسیران ارتش مبادرت به سازمان‌دهی و تشکیل اردوگاه‌ها در نقاط مختلف کشور کرد که اکثر آنها در نقاط خوش آب‌و‌هوا و مرکز استان‌ها قرار داشتند.

5. اهم وظایف ارتش و اقدام‌های انجام‌شده در رابطه با اسیران جنگی

الف) اقدامات انجام‌شده از آغاز دفاع مقدس تا زمان شروع مبادله اسیران

ارتش جمهوری اسلامی ایران به‌موجب مأموریت واگذاری و وظیفه نگهداری از اسیران در زمان جنگ، فعالیت خود را در امر ایجاد و تشکیل اردوگاه‌ها و نگهداری اسیران آغاز کرد و درنتیجه ادامه جنگ تحمیلی و افزایش اسیران عراقی توانست با به‌کارگیری کلیه امکانات لجستیکی و پرسنلی خود در حدود هفتادهزار نفر اسیر عراقی را اسکان داده و به‌نحو مطلوبی نگهداری، حفاظت و تدارک کند.

اهم اقدامات انجام‌شده در رابطه با ایجاد و تشکیل اردوگاه‌ها، نگهداری، تدارک و حفاظت اسیران به شرح زیر می‌باشد:

1.     برقراری و ایجاد اردوگاه‌های نگهداری اسیران؛

2.     تأمین افراد نگهدارنده اسیران از بهترین کارکنان ارتش؛

3.     آموزش پرسنل وظیفه موردنیاز در اردوگاه‌ها؛

4.     ایجاد تأسیسات آب‌رسانی، برق، فاضلاب و سرویس‌های خدماتی و بهداشتی و... با همکاری کمیته کار؛

5.     تأمین وسائل موردنیاز اردوگاه‌ها و اسیران جنگی؛

6.     پیش‌بینی و برآورد بودجه سالیانه اسیران جنگی؛

7.     دریافت و تحویل کلیه وسائل استحقاقی از قبیل خواربار و پوشاک و سایر وسایل موردنیاز؛

8.     برآورد حقوق ماهیانه، دریافت و پرداخت آن به اسیران به‌طور مرتب و به‌موقع؛

9.     تأمین خودروهای سبک و سنگین موردنیاز اردوگاه‌ها؛

10.  اعزام اکیپ‌های بازرسی به اردوگاه‌ها به‌منظور رفع معایب و نواقص به‌طور نوبه‌ای و غیرمترقبه؛

11.  اعزام اسیران داوطلب به نماز جمعه و زیارت شهرهای مقدس قم، مشهد، جمکران و مرقد امام^(ره) طبق برنامه تنظیمی؛

12.  اعزام اسیران به محل برگزاری سمینار و مراسم‌های مختلف جهت اجرای سرود و نمایش؛

13.  همکاری با کمیته کار به‌منظور تشکیل کارگاه‌ها و بوفه اسیران؛

14.  همکاری با کمیته فرهنگی در جهت تقویت و گسترش امور فرهنگی؛

15.  تشکیل سمینارهای سالیانه کمیسیون اداره اسیران جنگی؛

16.  انجام اقدامات مربوط به اسیرانی که پناهندگی آنان به تصویب رسیده و اخذ کارت پناهنگی از وزارت کشور و جداسازی آنان به‌عنوان احرار و ایجاد امکانات و تسهیلات؛

17.  انجام اقدامات حفاظتی در اردوگاه‌ها؛

18.  پذیرش و پذیرایی نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و سازمان ملل متحد در اردوگاه‌ها به‌منظور بازدید و ثبت‌نام اسیران؛

19.  برقراری تسهیلات و امکانات لازم جهت بازدید اعضای کمیسیون اداره اسیرانی جنگی و هیئت‌های داخلی و خارجی از اردوگاه‌ها؛

20.  برقراری تسهیلات و امکانات لازم به‌منظور انجام مراسم، اعیاد و سوگواری‌ها در اردوگاه‌ها؛

21.  اعزام اسیرانی بیمار و مجروح به مراکز درمانی؛

22.  عیادت از اسیران بیمار و مجروح که در بیمارستان‌ها بستری می‌شدند و اقدام به ترخیص و اعزام به اردوگاه‌های مربوطه؛

23.  همکاری و اقدام در مورد اسیران بیمار و معلول و جمع‌آوری و اسکان آنها در یک محل و انجام اقدامات مربوطه و بازگشت آنان به کشور عراق؛

24.  جداسازی و نگهداری اسیران نوجوان و همکاری در جهت تربیت و ارشاد آنان؛

25.  ایجاد تسهیلات لازم جهت بازدید و مصاحبه حضوری شخصیت‌های مذهبی و سیاسی داخلی و خارجی؛

26.  همکاری با کمیته تبلیغات سازمان عقیدتی و سیاسی و گروه‌های خبرنگاری و فیلم‎برداری اعزامی به اردوگاه‌های اسیران جنگی در جهت ایجاد امکانات و تسهیلات لازم، به‌منظور ثبت نحوه زندگی و نگهداری آنها در جمهوری اسلامی ایران؛

27.  انجام ملاقات‌های انفرادی و دسته‌جمعی بین اسیران و خانواده‎های آنان طبق برنامه تنظیمی ازسوی کمیسیون اداره اسیرانی جنگی؛

28.  احداث یک باب مسجد با همکاری اسیران در اردوگاه حشمتیه؛

^29.     انجام کلیه اقدامات مهندسی و تعمیرات ساختمانی، خودرو و تجهیزات اردوگاه‌های اسیران در طول مدت نگهداری آنها.

ب) اقدامات انجام‌شده توسط ارتش در رابطه با جابه‌جایی و تبادل اسیران عراقی

ارتش جمهوری اسلامی ایران همواره آمادگی کامل داشته است تا ضمن نگهداری و حفاظت از اسیران، همزمان نسبت به مبادله آنان نیز اقدام نماید و اولین ستون هزار نفری اسیران در تبادل بزرگ در تاریخ 26/5/1369 به مقصد مرز خسروی اعزام و مبادله اسیران آغاز شد.

1.     اعزام فوری یک تیم جهت شناسایی مسیر و انجام هماهنگی‌های لازم با مسئولان و سازمان‌های مختلف؛

2.     اقدام در مورد برقراری تأمین جاده و مسیر ستون‌های اعزامی اسیران؛

3.     پرداخت حقوق کلیه اسیران جمعی اردوگاه‌های ارتش تا پایان مرداد 1369؛

4.     دریافت و توزیع استحقاقی به کلیه اسیران و تحویل لباس و وسایل اهدایی اسیران مبادله‌شده؛

5.     استقرار گروه‌های خدمات پزشکی و درمانی در قرارگاه‎های فتح و ابوذر با امکانات پزشکی، دارویی و تجهیزات مربوط به اندازه کافی؛

6.     شرکت دادن اسیران در ورزش صبحگاهی به‌منظور حفظ سلامتی جسمی و روحی آنان؛

7.     شناسایی و تفکیک بیماران، همکاری در مداوا و فراهم کردن تسهیلات لازم برای درمان در دوران نقاهت؛

8.     فراهم کردن امکانات ضروری در جهت سرگرمی‌های مفید اسیران از قبیل برقراری نمایشگاه‌ها، اجرای تئاتر و سرود، نمایش‌نامه و سایر مسابقات؛

9.     دریافت، ارسال و توزیع نامه‌های اسیران به خانواده‌ها و بالعکس در کوتاه‌ترین زمان ممکن، که این امر در حفظ روحیه آنان تأثیر بسزایی داشته است؛

10.  همکاری در ارائه خدمات پزشکی اعم از پزشک، امکانات درمانی، برقراری و آمادگی، اعزام آمبولانس در طول شبانه‌روز به‌طور اورژانس به مراکز درمانی جهت انتقال بیماران اسیران؛

11.   بررسی گرفتاری و مشکلات اسیران و درخواست انتقال اقوام درجه 1 اسیران برای باهم بودن در یک اردوگاه؛

12.  برقراری ارتباط مناسب با ارشد اردوگاه، نمایندگان اسیران در جهت بهبود شرایط زندگی و رفع معضلات و مشکلات و در نظر گرفتن نظرات و درخواست‌های منطقی آنان؛

13.  برگزاری انتخابات جهت تعیین اعضا، مدیر و ارشد اردوگاه‎ها از خود اسیران با همکاری سایر کمیته‌ها؛

14.  ایجاد تسهیلات برای دسترسی اسیران به آب گرم در هریک از اردوگاه‌ها علاوه‌بر حمام عمومی جهت رفع نیاز شرعی و اضطراری؛

15.  دریافت و حفظ و نگهداری اشیای گران‌قیمت اسیران هنگام ورود به اردوگاه و تحویل به آنان در هنگام تبادل اسیران .

پ) تغذیه اسیران

تغذیه اسیران در مقایسه با کارکنان و سربازان خودی به‌مراتب وضعیت بهتری داشته و همیشه اسیر به‌عنوان میهمان در اولویت اول قرار داشت و با استفاده از مجرب‌ترین آشپزها از میان خود اسیران، غذای متنوع و گوناگون با کیفیت بالا برای آنان طبخ و به‌همراه میوه ودسر و... توزیع می‌شد و این روند تا آخرین لحظات اسکان اسیران ادامه داشت. بعضی از اسیران می‌گفتند: «غذایی که شما به ما می‌دهید حتی یک نوبت هم رژیم بغداد به ما نداده است.»

ت) وضعیت اسیران ازلحاظ فرهنگی

با توجه به موقعیت خاص اسیران عراقی که عمدتاً بعداز اسارت متوجه حقانیت و مظلومیت جمهوری اسلامی ایران شده و ابراز ندامت و پشیمانی از جنگ با ملت مسلمان و انقلابی ایران می‌کردند، نیاز شدیدی به فعالیت‌های فرهنگی در راستای ارتقای روحیه آنان احساس می‌شد. بنابراین از همان روزهای آغازین جنگ با ورود اولین گروه اسیران عراقی، برنامه‌های فرهنگی در سطح وسیعی برای پرکردن اوقات‌فراغت آنان طرح‌ریزی شد و مسئولان با برگزاری مراسم متعددی از قبیل جشن‌های اعیاد اسلامی، ولادت‌ها و شهادت‌ها، اجرای نمازهای جماعت، اعزام اسیران جهت زیارت اماکن مقدسِ مشهد و قم و نیز شرکت در مراسم وحدت‌بخش نماز جمعه در این مسیر گام نهادند و با تشکیل مجالس سخنرانی، ایجاد و تشکیل کتابخانه، پخش فیلم‌های ویدئویی و در اختیار گذاشتن رادیو و تلویزیون در جهت بالا بردن شناخت مسائل موردنیاز به تقویت روحی و روانی اسیران پرداختند.

در زمینه ورزشِ اسیران عراقی کمبودی احساس نمی‌شد و در کلیه اردوگاه‌ها طبق یک برنامه معین، زمین والیبال و فوتبال در اختیارشان قرار داده می‌شد و حتی دولت جمهوری اسلامی ایران برای افزایش وسایل ورزش اردوگاه‌ها ازجمله تهیه میزهای پینگ‌پنگ و توپ و... بودجه ویژه‎ای را پیش‌بینی و تصویب کرد. همچنین برای جلوگیری از خمودگی و ضعف ناشی از عدم تحرک، برنامه نرمش صبحگاهی مرتب اجرا می‌شد.

اسیران در انجام فعالیت‌های روزانه کاملاً آزاد بوده و به‌هیچ‌وجه فعالیت‌های شاق بر آنان تحمیل نمی‌شد. در این راستا و برای فراهم آوردن سرگرمی، زمین‌های بلااستفاده محوطه بعضی اردوگاه‌ها در اختیار اسیران داوطلب قرار می‌گرفت تا زیر کشت ببرند. ضمناً با برگزاری مسابقات، تیم‌های مختلفی با لباس‌های مشخصی شرکت می‌کردند و درنهایت تیم برنده به‌وسیله دیگر اسیران مورد تشویق قرار می‌گرفت و جوایزی نیز اهدا می‌شد. این امر هم از نظر بالا بردن روحیه بازیکنان و هم از نظر اسیران تماشاگر بسیار جالب و مفید بود.

6- عملکرد کمیته کار اسیران عراقی

اگر از رفتار وحشیانه با اسیران در زمان‌های دور بگذریم، پس‌از تدوین قراردادهای بین‌المللی به‌منظور رعایت حقوق آنان با صحنه‌های خوفناکی که چهره تاریخ بشریت را سیاه کرده است، مواجه می‌شویم. ازجمله در بازداشتگاه مایدانک در لهستان 000/500/1 اسیر و در بازداشتگاه آشتویتس در لهستان 000/400/1 اسیر به‌‌خاطر بی‌کاری، گرسنگی، بیماری، تزریق اسید و گلوله به قتل رسیدند. اما این پیام بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران امام‌خمینی^(ره) است که بیان داشتند:

« باید جوانان ما و کسانی که عهده‌دار اسیران و پناهندگان هستند، طعم شیرین رحمت و بزرگواری اسلام را به آنها بچشانند.» یا سخن مقام معظم رهبری و فرماندهی معظم کل قوا که فرمودند: « اسیران عراقی برادر و میهمان جمهوری اسلامی ایران هستند.»

با الهام از این پیام‌ها و رهنمودهای بشردوستانه و متعالی، اعضای کمیسیون اداره اسیرانی عراقی بر آن شدند که به‌منظور آسایش روحی و جسمی اسیران و رفع ناراحتی‌های ناشی از بی‌کاری و دوری از دغدغه خاطر ایام اسارت و نیز بالا بردن توانایی مالی اسیران برای خرید از بوفه پادگان، کارگاه‌هایی در پادگان‌ها ایجاد شد که مورد استقبال همه‌جانبه اسیران قرار گرفت. این کارگاه‌ها براساس مشاغل و تخصص‎های اسیران ایجاد شد که به شرح زیر می‌باشند:

الف) کارگاه‌های خیاطی، نجاری، آهنگری، بافندگی، سراجی، نقاشی، بافتنی، ساختمان‌سازی، کشاورزی و آثار دستی و هنری و...

ریاست کمیسیون اداره اسیران عراقی همواره تذکر می‌داد که اسیران عراقی در جمهوری اسلامی ایران بیشتر نیاز به محبت، نصیحت، ارشاد، احترام، عدم تبعیض، تزکیه اخلاقی و هدایت دارند و این امر با معیارهای مادی و بین‌المللی دگرگون نمی‌شود، بلکه با معیارهای معنوی، انسانی و اسلامی امکان‌پذیر است. با تشکیل کمیته کار، بوفه و صندوق پس‌انداز در عمل‌بخشی از این رفتار انسانی و اسلامی جلوه‌گر شده است. فعالیت‌های انجام‌شده زیر نشانگر دستیابی به اهداف یادشده بالا بود:

1.       تعیین دستمزد در برابر کار؛

2.       واگذاری تجهیزات درجه‌یک؛

3.       برخورداری کلیه کارگاه‌ها از موقعیت مناسب و مجهز ساختن آنها با تأسیسات تهویه، خنک‌کننده و گرم‌کننده؛

4.       واگذاری وسایلی از قبیل البسه کار، دستکش، پوتین و کفش به اسیرانی داوطلب کار؛

5.       پذیرش اسیرانی که درخواست آموزش یکی از مشاغل فوق را داشته‌اند؛

6.       بررسی امور بهداشتی و سلامت جسمی اسیرانی که در کارگاه‎های مختلف مشغول کار بودند (کارت بهداشت- فوریت بهداشتی موجود در محل مورد نظر بوده است)؛

7.       تحویل هدایا افزون‌بر پرداخت کارمزد و تشویق اعزام به زیارت اماکن مقدس مشهد، قم و شهرری در طول سال؛

8.       اقدام به ایجاد فروشگاه‌هایی در شهر تهران به‌منظور فروش تولیدات کارگاه‌های کمیته کار به‌خصوص کارهای هنری، فرهنگی و دستی.

ب) کمیته بهداشت و درمان

کمیته بهداشت و درمان اسیران یکی از کمیته‌های تحت‌نظر کمیسیون اداره اسیران عراقی بود که طی مدت جنگ تحمیلی همواره در جهت امور درمانی و بهداشتی اسیران در تمام زمینه‌ها در اردوگاه‌های نگهداری اسیران مشغول به فعالیت بوده و در این زمینه اقدامات مختلف از قبیل ترویج و حفظ بهداشت در سطح اردوگاه‌ها، تأسیس مراکز درمانی، تهیه و توزیع داروی موردنیاز اسیران، تأمین وسایل دندانپزشکی، عینک و... به‌طور جدی و مستمر انجام وظیفه کرده است. باتوجه‌به مراتب فوق، چکیده‌ای از عملکرد این کمیته به شرح زیر ارائه می‌شود:

مسئولان کمیته بهداشت باتوجه‌به پیشنهادهای کمیسیون اداره اسیران جنگی و در اختیار گذاشتن بودجه به کمیته بهداشت و درمان و هماهنگی‌های لازم با سایر ارگان‌ها و سازمان‌های جمهوری اسلامی ایران مانند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و جمعیت هلال‌احمر و اداره بهداری ارتش جمهوری اسلامی ایران و بیمارستان‎های نظامی، بلافاصله به تشکیل بیمارستان مستقل کمیته بهداشت و درمان و درمانگاه‌های کمیته بهداشت و درمان در محل نگهداری اسیران عراقی در تاریخ 9/4/64 اقدام کردند. باتوجه‌به وضعیت جنگی کشور که محسوس بود، ولی با استفاده از کلیه امکانات و با تلاش شبانه‌روزی مسئولان کمیسیون اداره اسیران جنگی، کمیته بهداشت و درمان به معالجه اسیران عراقی بیمار اقدام کرد که به چند مورد اشاره می‌شود:

1.            اسیران عراقی پس‌از تخلیه به پشت جبهه، توسط پزشکان کمیته بهداشت و درمان معاینه و افراد بیمار آنها به درمانگاه کمیته بهداشت و درمان هدایت و پس‌از آزمایش‌ها و انجام رادیولوژی در صورت احراز بیماری نسبت به معالجه آنان اقدام می‌شد. تعدادی از این بیماران که به‌وسیله نیروهای عراقی مورد آسیب‌دیدگی عوامل شیمیایی قرار گرفته بودند، توسط پزشکان ایرانی در بهترین بیمارستان‌های تخصصی بستری شدند و سرانجام نیز پس‌از معالجه و بهبودی، در مبادلهاسیران با سلامتی کامل به کشور خود بازگشتند.

2.      تعداد بسیاری از اسیران تخلیه‌شده مشکوک به داشتن سل ریوی، پس‌از معاینه بالینی نسبت به عکسبرداری سینه و آزمایش‎های لازم اقدام شد. با معالجه تعدادی از آنها ازطریق آزمایش T.B. متوجه شدیم با نوعی از اختلال در انعقاد خون روبه‌رو بودند. با تلاش شبانه‌روزی کمیته بهداشت و درمان و خرید یا دریافت دارو از ارگان‌ها و سازمان‌ها معالجه آنها شروع شد. مدت درمان مبتلایان به سل ریوی حداقل شش ماه و حداکثر یک سال طول کشید و در این مدت از سایر اسیران جداسازی شدند.، بدین ترتیب از سرایت این بیماری به سایر اسیران جلوگیری شد.

3.     توسط پزشکان فوق‌تخصص مهم‌ترین عمل جراحی ریه، کبد، کلیه و قلب روی اسیران عراقی انجام شد و با تلاش شبانه‌روزی مسئولان، مخصوصاً پزشکان متخصص، اکثر این بیماران بهبود یافتند و با سلامتی کامل به عراق مراجعت کردند.

4.     در اثر برخورد اسلامی و انسانی مسئولان بهداشت و درمان با اسیران بیمار، چنان این رفتار آنها را تحت‌تأثیر قرار داد که تعدادی از پناهندگان اسیران عراقی پزشک، که به دلخواه خود تقاضای همکاری با کمیته بهداشت و درمان را داشتند و از آنها استفاده شد، برابر قانون همانند یک پزشک ایرانی حقوق و مزایا دریافت کردند.

برابر اسناد و مدارک، هزینه دارو و درمان عمل‌های جراحی که در سطح بالایی در ظرف یک سال انجام شد به دویست میلیون تومان رسیده است، که در آن زمان مبلغ قابل‌توجهی بوده است. ضمناً نحوه معالجه این بیماران در حد یک بیمارستان بسیار مجهز و فوق‌تخصصی بوده است. همچنین پزشکان ایرانی مسئول پادگان‌ها، سطح بهداشت اسیران را مخصوصاً در زمینه بهداشت دهان و دندان و چشم به‌حد بالایی رساندند. در این مورد در حدی که برای یک سرباز ایرانی امکانات بهداشتی وجود داشته، برای اسیران عراقی نیز موجود بوده است. رفتار سربازان ایرانی با اسیران عراقی بسیار خوب و برادرانه بوده است و حتی در اداره برخی اردوگاه‌ها از خود اسیران عراقی استفاده می‌شده است. موضوعی که نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در ایران بارها تأیید کرده‌اند این است که کیفیت مراقبت‌های پزشکی و بیمارستان‌ها نسبت به اسیران کاملاً رضایت‌بخش و در سطح رسیدگی به بیماران ایرانی بوده است. افزون‌بر اینها اسیران مجروح و مصدوم عراقی در کنار سربازان مجروح ایرانی در یک بخش بوده و بسیار اتفاق افتاده که در یک اتاق مراقبت و معالجه شده‌اند.

7- نگاه و نحوه رفتار مسئولان ایرانی نسبت به اسیران عراقی

مسئولان نگهداری اسیران عراقی بر این عقیده بودند که اسیر با معیارهای مادی و قوانین بین‌المللی دگرگون نمی‌شود، بلکه با معیارهای اسلامی و انسانی است که متحول می‌شود. لذا در این راستا و با الهام از فرمایشات پیامبرگونه امام راحل^(ره) که فرمودند:

« باید جوانان ما و کسانی که عهده‌دار اسیران و پناهندگان هستند، طعم شیرین رحمت و بزرگواری اسلام را به آنان بچشانند و با آنان آن‌گونه رفتار کنند که مولای آنها و پیشوای عظیم‌الشأن آنها با بدترین خلق خدا و جنایت‌کارترین انسان‌ها، ابن‌ملجم لعنه‌الله‌علیه، رفتار فرمود؛ تا اسیرانی که ضربه روحی خورده‌اند احساس آرامش و جبران در حکومت اسلامی کنند؛ تا پس‌از آزادی در سلک مبلغین اسلام و احیاناً فداکاران آن درآیند.» و همچنین طبق سخنان و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای که فرمودند: « باتوجه‌به اینکه اسیران عراقی اکثراً مسلمان می‌باشند و در خانواده‌های مسلمان پرورش یافته‌اند و در هر کجا که باشند دنبال راهنمای دین خود می‌گردند، لذا وظیفه ماست که رفتار و برخورد با آنان، که درحقیقت میهمانان جمهوری اسلامی هستند، طبیبانه و توأم با عطوفت بوده و چنانچه تعالیم اسلامی و قرآنی را از ما بخواهند به حکم وظیفه شرعی به آنها کمک خواهیم کرد... .» مسئولان نگهداری اسیران جنگی با نصب‌العین قرار دادن و اجرای این سخنان و رهنمودها توانستند از انسان‌هایی که در خدمت جنایت‌کاران بودند، افرادی اسلامی در خدمت قرآن مقدس و اسلام راستین قرار دهند تا آنجا که جمع زیادی از اسیران طوماری با خون خود امضا نمودند که علیه لشکر کفر صدامی بجنگند و تعدادی هم به‌وسیله این محبت‌ها و رفتار صمیمانه با اسیران تقاضای پناهندگی به جمهوری اسلامی نمودند. ثمرات ایجاد تحول حقیقی در زمینه‌های معنوی‌عقیدتی و سیاسی در بین اسیران و ابراز وفاداریِ اسیران توّاب به جمهوری اسلامی ایران را می‌توان به شرح ذیل بیان داشت:

1.     تقاضای شرکت در دفاع از جمهوری اسلامی ایران،

2.     تقاضای پناهندگی از جمهوری اسلامی،

3.     شرکت در تحول اردوگاه‌های نظامی به مدارس دینی،

^4.       تأییدات مکرر و بدون تزلزل از ملت مسلمان ایران.

تهیه و تنظیم

مجید شاه‌حسینی

علاماتی، غلامرضا، علی منوچهری (1398). اسناد تبادل اسرا (جنگ تحمیلی عراق علیه ایران (1367-1359))، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس با همکاری مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه جامع امام‌حسین (علیه‌الاسلام)

نیز نگاه کنید به

• اسارت و اسیران

• جنگ تحمیلی عراق علیه ایران