انواع ارتباطات بین اسرا

انسان با ارتباطات و بهره گیری از علایم و نشانه های ارتباطی، رفتار اجتماعی خود را در شهرها و اجتماعات بزرگ و کوچک کنترل می کند. انسانها با استفاده از زبان، خط، فرهنگ، تاریخ، علوم می توانند تجربیات خود و گذشتگان را به آیندگان منتقل سازند. از آنجا که ارتباطات یکی از اهرم های و وسایل موثر در زندگی اجتماعی انسان به شمار می رود، نقش ارتباطات را د رجریان توسعه جوامع بشری نمی توان ساده تلقی کرد. آنچه در حال حاضر به صورت یک پدیده متحول و مهم در جوامع مختلف نمود عینی یافته و همه کنش های اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده، پدیده ای است که باید آن را در شکل تکامل یافته شبکه های ارتباطی بشر نخستین تا به امروز دانست.

انواع ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق، عمدتاً ارتباطات میان‌فردی (کلامی و غیرکلامی) و بیشتر ازطریق صدا و گاه نیز نوشتار بوده است. در ارتباطات ازطریق صدا، نسبت به طریق‌‌های دیگر مانند نشانه و نماد، امتیازهای ویژه‌‌ای وجود داشت که در آن فرستنده پیام به‌طور دقیق مشخص نبود و زندانبانان نمی‌‌توانستند پیام‌دهنده را مشخص کنند مگر ازطریق جاسوسانی که گمارده بودند؛ همچنین با تغییر زیر یا بم و همراه با تغییر چهره امکان پدید آمدن رمزهای خاصی در میان اسرا فراهم می‌‌شد. علاوه‌براین، در شرایطی با توجه به کمبود امکانات مانند دسترس نبودن خودکار و یا کاغذ، صدا از اهمیت خاصی در ارتباطات بین اسرا برخوردار بود، ولی در مواردی نیز در ارتباطات بین اسرا، برای انتقال مفاهیم ازطریق ارتباطات غیرکلامی، با استفاده از نماد و نشانه نیز استفاده می‌‌شد؛ مثلاً در سال‌روز تولّد با هدیه فرستادن برای یکدیگر، با هم ارتباط برقرار می‌‌کردند و ازاین‌طریق تبریک خودشان را اظهار می‌‌داشتند .

 دیوار نویسی

دیوارنویسی نوع دیگر ارتباطات بین اسرا به‌صورت میان‌فردی بود .در این نوع از ارتباطات، حرف ‌‌زدن و یا سخن گفتن میان چند اسیر، که مباحثه (گفتمان) می‌‌شد، مهم‌ترین نوع روابط بود که در آن نقش فرستنده و گیرنده پیام جابه‌جا می‌‌شد و هیچ‌گاه گیرنده و فرستنده ثابت نبود و نقش آنها جابه‌جا می‌‌شد . گاهی نیز این ارتباطات با حالت و اداهای خاصی (مثل تعجب یا خشم‌آلود و با داد زدن) منتقل می‌‌شد. نوشتن اطلاعات نوع دیگر ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق بود. این نوع از ارتباطات در میان اسیرانی که سال‌‌های طولانی در زندان بودند، کاربرد بیشتری داشت. در این روش اسرا با نوشتن مشخصات خود روی دیوار، به اسرای جدید اطلاع می‌‌دادند .

ارتباطات میان فردی

نوع دیگر ارتباطات میان‌فردی بین اسرا به‌کار بردن اصطلاح و ضرب‌‌المثل بود؛ برای نمونه‌‌ زمانی‌که اسیری به زندان آورده می‌‌شد، برای اینکه متوجه بشوند ایرانی است یا زندانی سیاسی عراقی، با به‌کار بردن ضرب‌‌المثل ایرانی، به زندانی جدید اطلاع می‌‌دادند که در این زندان اسرای ایرانی هستند . کارسازترین نوع ارتباطات بین اسرا صحبت کردن بود. در این نوع از ارتباط، گاهی اسرا با مجاب کردن عراقی‌‌ها برای برقراری ارتباط با افراد دیگر، به سلول‌‌های آنها می‌‌رفتند. نمونه بارز این نوع از ارتباطات مربوط به سید علی‌اکبر ابوترابی‌فرد، آزاده معروف جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، است. گاه نیز ازطریق گوش کردن از دیوار بود. این نوع از ارتباطات، که شاید از سخت‌‌ترین نوع ارتباطات میان اسرا بود، بایستی ساعت‌‌های متمادی گوش به دیوار می‌‌گذاشتند تا از سلول همجوار اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند؛ سپس با اندک اطلاعات به‌‌دست‌آمده بین خودشان تفسیر می‌‌کردند و سپس براساس قاعده مورس در تلگراف، از ریتم ضرب با سلول همجوار خود ارتباط برقرار می‌‌کردند و از احوال یکدیگر اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند . خواندن و نوشتن شکل دیگری از ارتباطات بود که بین اسرا کاربرد داشت. در این نوع از ارتباط، اطلاعات به‌صورت مخفی و جاسازی‌شده به طریق جاسازی زیر سینی غذا و میان سبزی یا نان، بین اسرا تبادل می‌‌شد .

 ارتباط مستقیم و چهره به چهره

از انواع دیگر ارتباطات می‌‌توان به ارتباط مستقیم و چهره‌به‌چهره اشاره کرد. در این ارتباط، علاوه‌براینکه اسرا در درون یک سلول با هم ارتباط داشتند، گاهی نیز بدون واسطه با اسرای سلول دیگر ارتباط مستقیم برقرار می‌‌کردند. این نوع ارتباطات، عمدتاً ازطریق پرت کردن یک کلمه فارسی یا با خواندن دعاهای خاصِ بعد از نماز با صدای بلند بود؛ طوری‌که دیگر اسرایی که برای بازجویی می‌‌آوردند، به زندان پیام ارسال می‌‌کردند و از این‌طریق ایرانی بودن خودشان را به اسیر در حال بازجویی می‌‌دادند .در این روش گاه نیز با خواندن دعا یا نوحه كلماتی كه پیام مشخصی داشت به اسرای دیگر منتقل می‌كردند؛ مثلاً با صدای بلند با شعرخوانی اطلاعات را به هم می‌رساندند.شکل دیگری از ارتباطات، که میان اسرا رواج داشت، استفاده از سخنرانی و خطابه بود. در این روش یک فرد با بیان سخنرانی درباره موضوعات مختلف، اطلاعات را به روشی خاص به مستمعین اطلاع می‌‌داد. از نمونه‌های بارز و شاخص افراد در این نوع از ارتباطات می‌‌توان به علی‌اکبر ابوترابی‌فرداشاره کرد .

ارتباط در بیمارستان و درمانگاه

نوع دیگری از ارتباط میان اسرای ایرانی در درمانگاه یا بیمارستان صورت می‌گرفت. درصورتی‌كه امكان درمان بیمار در درمانگاه میسر نبود، او را به بیمارستان شهر، و در صورت وضعیت حادّ بیمار، او را به بیمارستان الرشید بغداد منتقل می‌كردند. اینجا بستری فراهم می‌شد تا بیمارانی از اردوگاه‌های مختلف با یكدیگر برخورد كنند و هنگام معاینه توسط پزشك یا توزیع غذا به‌وسیله ارتباط كلامی یا نامه یكدیگر را از اخبار اردوگاه خود باخبر سازند.

نیز نگاه کنید به

• ارتباطات
• رسانه و خبر

کتابشناسی

علی ذبیحی علی تپه