ارتباطات: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی آزادگان
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''فرایند انتقال اطلاعات از اسیری به اسیر دیگر به‌کمک صدا، علامت یا رفتار قابل رؤیت و ترکیبی از اینها.'''
'''فرایند انتقال اطلاعات از [[اسیران جنگ|اسیری]] به [[اسیران جنگ|اسیر]] دیگر به‌کمک صدا، علامت یا رفتار قابل رؤیت و ترکیبی از اینها.'''


وجود ارتباطات بین اسرای ایرانی در زندان‌‌های عراق در طی سال‌‌های 1359-1369 از بحث‌‌های علمی خوبی است که کمتر موردتوجه تحقیقات علمی بوده است.ارتباطات فرایند انتقال اطلاعات است به‌واسطه فرستنده پیام ازطریق رسانه به گیرنده پیام که مخاطب نامیده می‌‌شود؛ اما در تعریفی دیگر، انتقال مفاهیم از شخصی به شخصی دیگر، براساس تجربه و فرهنگ خاص است<ref name=":0">گیل، دیوید و بریجت ادمز (1384). الفبای ارتباطات. ترجمة رامین کریمیان و دیگران. تهران: نژده،ص.68.</ref> <ref>فرهنگی، علی‌اکبر (1374). ارتباطات انسانی، تهران: خدمات فرهنگی رسا،ص.20.</ref> .در تعاریف ارتباطات، آنچه به‌نظر می‌‌رسد ارتباط ازطریق نمادهایی برقرار می‌‌شود که در ارتباطات با یکدیگر قرار دارد<ref>Lundberg (G.A.), SChrag (c.c.) Larsen (o.n), sociology, New York: Harper & Barother, p.360..</ref> .در جریان فرایند ارتباطات اجتماعی، بین انسان‌‌ها چهار جزء وجود دارد: فرستنده پیام، محتوی یا پیام، گیرنده پیام (مخاطب) و وسیله پیام <ref name=":0" /> <ref>معتمدنژاد، کاظم (1365). وسایل ارتباط جمعی. ج 1. تهران: دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران،ص.36.</ref>.
وجود ارتباطات بین [[اسرا|اسرای ایرانی]] در زندان‌‌های عراق در طی سال‌‌های 1359-1369 از بحث‌‌های علمی خوبی است که کمتر موردتوجه تحقیقات علمی بوده است.


    ازآنجاكه ارتباطات اجتماعی دربرگیرنده همه روابط بین انسان‌‌ها است، پیچیدگی فراوانی دارد و ازاین‌لحاظ دارای انواع گوناگونی است: براساس وسیله برقراری ارتباطات به کلامی، غیرکلامی، بصری (مانند استفاده از نقاشی، [[عکس]] و فیلم) و ارتباطات الکترونیکی (مانند تلویزیون، رادیو، تلفن، رایا[[نامه]]) تقسیم شده است<ref>www.healthy people.gov "use communication strategically to improve health".</ref> ، اما براساس طبقه‌‌بندی منابع جدیدتر، ارتباطات برمبنای محیط اجتماعی یا چهارچوب شکل، زمان و مکان و روابط اجتماعی بین انسان‌‌ها شکل می‌‌گیرد<ref name=":0" />، كه شامل این ارتباطات است: الف) ارتباطات درون‌فردی، که اطلاعات و مبادلات ارتباطات ذهنی است؛ ب) ارتباطات میان‌‌فردی که خود شامل ارتباطات کلامی و غیرکلامی، با استفاده از نشانه‌‌ها و نمایه است، و ارتباطات چهره‌به‌چهره و رودررو است. در تقسیم‌‌بندی ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها گفتار، نوشتار، موسیقی، نقاشی و نظایر اینها از ابزارهای ارتباطات محسوب می‌‌شوند؛ ج) ارتباطات گروهی نوعی از ارتباطات اجتماعی است که در آن گروه‌‌های مختلف اجتماعی، میان افراد گروه و میان گروه‌‌های مختلف برقرار است؛ د) ارتباطات جمعی نوعی از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که فرد با انسان‌‌های دیگر، از رسانه‌‌های جمعی مانند روزنامه و تلویزیون برقرار می‌‌کند؛ و) ارتباطات بهداشتی؛ این نوع ارتباطات برای مطالعه و استفاده از راهبردهای ارتباطات برای آگاهی و اثرگذاردن بر تصمیم‌‌های فردی و اجتماعی است؛ و سرانجام، ذ) ارتباطات مبتنی‌بر فناوری‌‌های جدید. این نوع از ارتباطات شکل تازه‌‌ای از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که اساس آن بر ابزارهای نوین و الکترونیکی شکل گرفته که در مناطق پیشرفته اهمیت ویژه‌‌ای دارد.
== مفاهیم ==
مفهوم و واژه انگلیسی ارتباطات، "Communication" است.در فرهنگ انگلیسی وبستر در تعریف ارتباط آمده است:" ارتباط عبارت است از عمل انتقال، اظهار، بیان و گفتگو بین یک فرد با افراد دیگر".<ref>Merriam0webster Dictionary(2023). S.V.Communication. Available for:https://www.merriam-webster.com/dictionary/communication</ref> ارتباطات فرایند انتقال اطلاعات است به‌واسطه فرستنده پیام ازطریق رسانه به گیرنده پیام که مخاطب نامیده می‌‌شود؛ اما در تعریفی دیگر، انتقال مفاهیم از شخصی به شخصی دیگر، براساس تجربه و فرهنگ خاص است<ref name=":0">گیل، دیوید و بریجت ادمز (1384). الفبای ارتباطات. ترجمه رامین کریمیان و دیگران. تهران: نژده،</ref> <ref>فرهنگی، علی‌اکبر (1374). ارتباطات انسانی، تهران: خدمات فرهنگی رسا،ص.20.</ref>  کلود شانون و وارن ویور در کتاب معروف خود با عنوان " تئوری ریاضی ارتباط" می نویسد:" کلمه ارتباط معرف تمام جریان هایی است که به وسیله آنها یک فکر می تواند فکر دیگری را تحت تاثیر قرار دهد. به عبارت دیگر ارتباط سبب می شود وجدان انسان در وجدان دیگران، تصاویر و مفاهیم، تمایلات و رفتارها و آثار روانی گوناگونی را به وجود آورد".<ref>آزاد، اسداله(1387). "مفهوم اطلاعات و ارتباطات و میانکش بین آنها". کتابداری و اطلاع رسانی،11(2)، 7-24.</ref>.در تعاریف ارتباطات، آنچه به‌نظر می‌‌رسد ارتباط ازطریق نمادهایی برقرار می‌‌شود که در ارتباطات با یکدیگر قرار دارد<ref>Lundberg (G.A.), SChrag (c.c.) Larsen (o.n), sociology, New York: Harper & Barother, p.360..</ref>


===    انواع ارتباطات بین اسرا ===
== اجزای ارتباط ==
ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق، عمدتاً ارتباطات میان‌فردی (کلامی و غیرکلامی) و بیشتر ازطریق صدا و گاه نیز نوشتار بوده است. در ارتباطات ازطریق صدا، نسبت به طریق‌‌های دیگر مانند نشانه و نماد، امتیازهای ویژه‌‌ای وجود داشت که در آن فرستنده پیام به‌طور دقیق مشخص نبود و زندانبانان نمی‌‌توانستند پیام‌دهنده را مشخص کنند مگر ازطریق جاسوسانی که گمارده بودند؛ همچنین با تغییر زیر یا بم و همراه با تغییر چهره امکان پدید آمدن رمزهای خاصی در میان [[اسرا]] فراهم می‌‌شد. علاوه‌براین، در شرایطی با توجه به کمبود [[امکانات]] مانند دسترس نبودن خودکار و یا کاغذ، صدا از اهمیت خاصی در ارتباطات بین اسرا برخوردار بود<ref>ثبات، نفیسه (1389). موصل. تهران: روایت فتح،ص.10-11.</ref>، ولی در مواردی نیز در ارتباطات بین اسرا، برای انتقال مفاهیم ازطریق ارتباطات غیرکلامی، با استفاده از نماد و نشانه نیز استفاده می‌‌شد؛ مثلاً در سال‌روز تولّد با هدیه فرستادن برای یکدیگر، با هم ارتباط برقرار می‌‌کردند و ازاین‌طریق تبریک خودشان را اظهار می‌‌داشتند <ref name=":1">[[آباد، معصومه]] (1391). من زنده‌‌ام. چ ششم. تهران: بروج،ص.244.</ref>.
در جریان فرایند ارتباطات اجتماعی، بین انسان‌‌ها چهار جزء وجود دارد: فرستنده پیام، محتوی یا پیام، گیرنده پیام (مخاطب) و وسیله پیام <ref name=":0" /> <ref name=":3">معتمدنژاد، کاظم (1365). وسایل ارتباط جمعی. ج 1. تهران: دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران،</ref>.


    دیوارنویسی نوع دیگر ارتباطات بین اسرا به‌صورت میان‌فردی بود<ref name=":1" /> .در این نوع از ارتباطات، حرف ‌‌زدن و یا سخن گفتن میان چند اسیر، که مباحثه (گفتمان) می‌‌شد، مهم‌ترین نوع روابط بود که در آن نقش فرستنده و گیرنده پیام جابه‌جا می‌‌شد و هیچ‌گاه گیرنده و فرستنده ثابت نبود و نقش آنها جابه‌جا می‌‌شد<ref name=":1" /> . گاهی نیز این ارتباطات با حالت و اداهای خاصی (مثل تعجب یا خشم‌آلود و با داد زدن) منتقل می‌‌شد.<ref name=":1" /> نوشتن اطلاعات نوع دیگر ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق بود. این نوع از ارتباطات در میان اسیرانی که سال‌‌های طولانی در زندان بودند، کاربرد بیشتری داشت. در این روش اسرا با نوشتن مشخصات خود روی دیوار، به اسرای جدید اطلاع می‌‌دادند <ref name=":1" />.
== انواع ارتباط ==
ارتباط را از نظر نمادی که به کار گرفته می شود، می توان به دو گروه تقسیم کرد:


    نوع دیگر ارتباطات میان‌فردی بین اسرا به‌کار بردن اصطلاح و ضرب‌‌المثل بود؛ برای نمونه‌‌ زمانی‌که اسیری به زندان آورده می‌‌شد، برای اینکه متوجه بشوند ایرانی است یا زندانی سیاسی عراقی، با به‌کار بردن ضرب‌‌المثل ایرانی، به زندانی جدید اطلاع می‌‌دادند که در این زندان اسرای ایرانی هستند <ref name=":1" />. کارسازترین نوع ارتباطات بین اسرا صحبت کردن بود. در این نوع از ارتباط، گاهی اسرا با مجاب کردن عراقی‌‌ها برای برقراری ارتباط با افراد دیگر، به سلول‌‌های آنها می‌‌رفتند. نمونه بارز این نوع از ارتباطات مربوط به سید علی‌اکبر ابوترابی‌فرد( ←[[ابوترابی فرد ،سید علی اکبر]] )، آزاده معروف [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]]، است<ref name=":2">رحمانیان، عبدالمجید (1383). [[منشور پاکی و خدمتگزاری]] (پیام‌‌ها و سخنان راهگشای حجت‌‌الاسلام والمسلمین سید علی‌اکبر ابوترابی‌‌فرد در اسارتگاه‌‌های عراقی). تهران: پیام آزادگان،ص.26-27.</ref>. گاه نیز ازطریق گوش کردن از دیوار بود. این نوع از ارتباطات، که شاید از سخت‌‌ترین نوع ارتباطات میان اسرا بود، بایستی ساعت‌‌های متمادی گوش به دیوار می‌‌گذاشتند تا از سلول همجوار اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند؛ سپس با اندک اطلاعات به‌‌دست‌آمده بین خودشان تفسیر می‌‌کردند و سپس براساس قاعده مورس در تلگراف، از ریتم ضرب با سلول همجوار خود ارتباط برقرار می‌‌کردند و از احوال یکدیگر اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند<ref name=":1" /> . خواندن و نوشتن شکل دیگری از ارتباطات بود که بین اسرا کاربرد داشت. در این نوع از ارتباط، اطلاعات به‌صورت مخفی و جاسازی‌شده به طریق جاسازی زیر سینی غذا و میان سبزی یا نان، بین اسرا تبادل می‌‌شد <ref name=":1" />.
# '''ارتباط کلامی.''' در این نوع ارتباط، کلمات که واحد زبان هستند به صورت نوشتاری و یا گفتاری در خدمت ارتباط در می آید.
# '''ارتباط غیر کلامی'''. هرگاه برای انتقال پیام از نمادی غیر از کلمات استفاده شود، ارتباط غیر کلامی برقرار شده است. نماد غیر کلامی می تواند به صورت نقاشی، رقص، زبان و یا هر نماد دیگر باشد. عموما ارتباط غیر کلامی را به "زبان نشانه ها"، "زبان اشیاء "و "زبان حرکت ها" تقسیم می کنند.<ref name=":3" />


    از انواع دیگر ارتباطات می‌‌توان به ارتباط مستقیم و چهره‌به‌چهره اشاره کرد. در این ارتباط، علاوه‌براینکه اسرا در درون یک سلول با هم ارتباط داشتند، گاهی نیز بدون واسطه با اسرای سلول دیگر ارتباط مستقیم برقرار می‌‌کردند. این نوع ارتباطات، عمدتاً ازطریق پرت کردن یک کلمه فارسی یا با خواندن دعاهای خاصِ بعد از [[نماز]] با صدای بلند بود؛ طوری‌که دیگر اسرایی که برای بازجویی می‌‌آوردند، به زندان پیام ارسال می‌‌کردند و از این‌طریق ایرانی بودن خودشان را به اسیر در حال [[بازجویی در اسارت|بازجویی]] می‌‌دادند<ref name=":1" /> .در این روش گاه نیز با خواندن دعا یا نوحه كلماتی كه پیام مشخصی داشت به اسرای دیگر منتقل می‌كردند؛ مثلاً با صدای بلند با شعرخوانی اطلاعات را به هم می‌رساندند.شکل دیگری از ارتباطات، که میان اسرا رواج داشت، استفاده از سخنرانی و خطابه بود. در این روش یک فرد با بیان سخنرانی درباره موضوعات مختلف، اطلاعات را به روشی خاص به مستمعین اطلاع می‌‌داد. از نمونه‌های بارز و شاخص افراد در این نوع از ارتباطات می‌‌توان به علی‌اکبر ابوترابی‌فرد( ←[[ابوترابی فرد ،سید علی اکبر]] )اشاره کرد <ref name=":2" />.
== ارتباطات اجتماعی ==
ازآنجاكه ارتباطات اجتماعی دربرگیرنده همه روابط بین انسان‌‌ها است، پیچیدگی فراوانی دارد و ازاین‌لحاظ دارای انواع گوناگونی است: براساس وسیله برقراری ارتباطات به کلامی، غیرکلامی، بصری (مانند استفاده از [[نقاشی در اسارت|نقاشی]]، [[عکس]] و فیلم) و ارتباطات الکترونیکی (مانند تلویزیون، [[رادیو]]، تلفن، رایا[[نامه]]) تقسیم شده است<ref>www.healthy people.gov "use communication strategically to improve health".</ref> ، اما براساس طبقه‌‌بندی منابع جدیدتر، ارتباطات برمبنای محیط اجتماعی یا چهارچوب شکل، زمان و مکان و روابط اجتماعی بین انسان‌‌ها شکل می‌‌گیرد<ref name=":0" />، كه شامل این ارتباطات است: الف) ارتباطات درون‌فردی، که اطلاعات و مبادلات ارتباطات ذهنی است؛ ب) ارتباطات میان‌‌فردی که خود شامل ارتباطات کلامی و غیرکلامی، با استفاده از نشانه‌‌ها و نمایه است، و ارتباطات چهره‌به‌چهره و رودررو است. در تقسیم‌‌بندی ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها گفتار، نوشتار، موسیقی، [[نقاشی در اسارت|نقاشی]] و نظایر اینها از ابزارهای ارتباطات محسوب می‌‌شوند؛ ج) ارتباطات گروهی نوعی از ارتباطات اجتماعی است که در آن گروه‌‌های مختلف اجتماعی، میان افراد گروه و میان گروه‌‌های مختلف برقرار است؛ د) ارتباطات جمعی نوعی از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که فرد با انسان‌‌های دیگر، از رسانه‌‌های جمعی مانند روزنامه و تلویزیون برقرار می‌‌کند؛ و) ارتباطات بهداشتی؛ این نوع ارتباطات برای مطالعه و استفاده از راهبردهای ارتباطات برای آگاهی و اثرگذاردن بر تصمیم‌‌های فردی و اجتماعی است؛ و سرانجام، ذ) ارتباطات مبتنی‌بر فناوری‌‌های جدید. این نوع از ارتباطات شکل تازه‌‌ای از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که اساس آن بر ابزارهای نوین و الکترونیکی شکل گرفته که در مناطق پیشرفته اهمیت ویژه‌‌ای دارد.


    نوع دیگری از ارتباط میان اسرای ایرانی در درمانگاه یا [[بیمارستان]] صورت می‌گرفت. درصورتی‌كه امكان درمان بیمار در درمانگاه میسر نبود، او را به بیمارستان شهر، و در صورت وضعیت حادّ بیمار، او را به بیمارستان الرشید بغداد منتقل می‌كردند. اینجا بستری فراهم می‌شد تا بیمارانی از اردوگاه‌های مختلف با یكدیگر برخورد كنند و هنگام معاینه توسط پزشك یا توزیع غذا به‌وسیله ارتباط كلامی یا نامه یكدیگر را از اخبار [[اردوگاه]] خود باخبر سازند.  
==  انواع ارتباطات بین اسرا ==
ارتباطات بین [[اسرا|اسرای ایرانی]] در [[اردوگاه|اردوگاه‌های عراق]]، عمدتاً ارتباطات میان‌فردی (کلامی و غیرکلامی) و بیشتر ازطریق صدا و گاه نیز نوشتار بوده است. در ارتباطات ازطریق صدا، نسبت به طریق‌‌های دیگر مانند نشانه و نماد، امتیازهای ویژه‌‌ای وجود داشت که در آن فرستنده پیام به‌طور دقیق مشخص نبود و زندانبانان نمی‌‌توانستند پیام‌دهنده را مشخص کنند مگر ازطریق [[جاسوسی|جاسوسانی]] که گمارده بودند؛ همچنین با تغییر زیر یا بم و همراه با تغییر چهره امکان پدید آمدن رمزهای خاصی در میان [[اسرا]] فراهم می‌‌شد. علاوه‌براین، در شرایطی با توجه به کمبود [[امکانات]] مانند دسترس نبودن [[قلم در اسارت|خودکار]] و یا [[کاغذ در اسارت|کاغذ]]، صدا از اهمیت خاصی در ارتباطات بین [[اسرا]] برخوردار بود<ref>ثبات، نفیسه (1389). موصل. تهران: روایت فتح،ص.10-11.</ref>، ولی در مواردی نیز در ارتباطات بین [[اسرا]]، برای انتقال مفاهیم ازطریق ارتباطات غیرکلامی، با استفاده از نماد و نشانه نیز استفاده می‌‌شد؛ مثلاً در سال‌روز تولّد با هدیه فرستادن برای یکدیگر، با هم ارتباط برقرار می‌‌کردند و ازاین‌طریق تبریک خودشان را اظهار می‌‌داشتند <ref name=":1">[[آباد، معصومه]] (1391). من زنده‌‌ام. چ ششم. تهران: بروج،ص.244.</ref>.


نیز نگاه كنید به [[رسانه و خبر]]
    دیوارنویسی نوع دیگر ارتباطات بین [[اسرا]] به‌صورت میان‌فردی بود<ref name=":1" /> .در این نوع از ارتباطات، حرف ‌‌زدن و یا سخن گفتن میان چند اسیر، که مباحثه (گفتمان) می‌‌شد، مهم‌ترین نوع روابط بود که در آن نقش فرستنده و گیرنده پیام جابه‌جا می‌‌شد و هیچ‌گاه گیرنده و فرستنده ثابت نبود و نقش آنها جابه‌جا می‌‌شد<ref name=":1" /> . گاهی نیز این ارتباطات با حالت و اداهای خاصی (مثل تعجب یا خشم‌آلود و با داد زدن) منتقل می‌‌شد.<ref name=":1" /> نوشتن اطلاعات نوع دیگر ارتباطات بین [[اسرا|اسرای ایرانی]] در اردوگاه‌های عراق بود. این نوع از ارتباطات در میان اسیرانی که سال‌‌های طولانی در زندان بودند، کاربرد بیشتری داشت. در این روش [[اسرا]] با نوشتن مشخصات خود روی دیوار، به [[اسرا|اسرای]] جدید اطلاع می‌‌دادند <ref name=":1" />.


=== '''كتاب‌شناسی''' ===
    نوع دیگر ارتباطات میان‌فردی بین [[اسرا]] به‌کار بردن اصطلاح و ضرب‌‌المثل بود؛ برای نمونه‌‌ زمانی‌که اسیری به زندان آورده می‌‌شد، برای اینکه متوجه بشوند ایرانی است یا زندانی سیاسی عراقی، با به‌کار بردن ضرب‌‌المثل ایرانی، به زندانی جدید اطلاع می‌‌دادند که در این زندان [[اسرا|اسرای ایرانی]] هستند <ref name=":1" />. کارسازترین نوع ارتباطات بین اسرا صحبت کردن بود. در این نوع از ارتباط، گاهی [[اسرا]] با مجاب کردن عراقی‌‌ها برای برقراری ارتباط با افراد دیگر، به سلول‌‌های آنها می‌‌رفتند. نمونه بارز این نوع از ارتباطات مربوط به [[سید علی اکبر ابو ترابی فرد|سید علی‌اکبر ابوترابی‌فرد]]، آزاده معروف [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]]، است<ref name=":2">رحمانیان، عبدالمجید (1383). [[منشور پاکی و خدمتگزاری]] . تهران: پیام آزادگان،ص.26-27.</ref>. گاه نیز ازطریق گوش کردن از دیوار بود. این نوع از ارتباطات، که شاید از سخت‌‌ترین نوع ارتباطات میان [[اسرا]] بود، بایستی ساعت‌‌های متمادی گوش به دیوار می‌‌گذاشتند تا از سلول همجوار اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند؛ سپس با اندک اطلاعات به‌‌دست‌آمده بین خودشان تفسیر می‌‌کردند و سپس براساس قاعده مورس در تلگراف، از ریتم ضرب با سلول همجوار خود ارتباط برقرار می‌‌کردند و از احوال یکدیگر اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند<ref name=":1" /> . خواندن و نوشتن شکل دیگری از ارتباطات بود که بین [[اسرا]] کاربرد داشت. در این نوع از ارتباط، اطلاعات به‌صورت مخفی و جاسازی‌شده به طریق جاسازی زیر سینی غذا و میان سبزی یا نان، بین اسرا تبادل می‌‌شد <ref name=":1" />.
 
    از انواع دیگر ارتباطات می‌‌توان به ارتباط مستقیم و چهره‌به‌چهره اشاره کرد. در این ارتباط، علاوه‌براینکه [[اسرا]] در درون یک سلول با هم ارتباط داشتند، گاهی نیز بدون واسطه با [[اسرا|اسرای]] سلول دیگر ارتباط مستقیم برقرار می‌‌کردند. این نوع ارتباطات، عمدتاً ازطریق پرت کردن یک کلمه فارسی یا با خواندن [[دعا و توسل|دعاهای خاصِ]] بعد از [[نماز]] با صدای بلند بود؛ طوری‌که دیگر [[اسرا|اسرایی]] که برای [[بازجویی در اسارت|بازجویی]] می‌‌آوردند، به زندان پیام ارسال می‌‌کردند و از این‌طریق ایرانی بودن خودشان را به [[اسیران جنگ|اسیر]] در حال [[بازجویی در اسارت|بازجویی]] می‌‌دادند<ref name=":1" /> .در این روش گاه نیز با خواندن [[دعا و توسل|دعا]] یا نوحه كلماتی كه پیام مشخصی داشت به [[اسرا|اسرای]] دیگر منتقل می‌كردند؛ مثلاً با صدای بلند با [[شعر در اسارت|شعرخوانی]] اطلاعات را به هم می‌رساندند.شکل دیگری از ارتباطات، که میان اسرا رواج داشت، استفاده از سخنرانی و خطابه بود. در این روش یک فرد با بیان سخنرانی درباره موضوعات مختلف، اطلاعات را به روشی خاص به مستمعین اطلاع می‌‌داد. از نمونه‌های بارز و شاخص افراد در این نوع از ارتباطات می‌‌توان به [[سید علی اکبر ابو ترابی فرد|علی‌اکبر ابوترابی‌فرد]]<nowiki/>اشاره کرد <ref name=":2" />.
 
    نوع دیگری از ارتباط میان [[اسرا|اسرای ایرانی]] در [[درمانگاه]] یا [[بیمارستان]] صورت می‌گرفت. درصورتی‌كه امكان درمان بیمار در درمانگاه میسر نبود، او را به [[بیمارستان]] شهر، و در صورت وضعیت حادّ بیمار، او را به [[بیمارستان نظامی الرشید بغداد|بیمارستان الرشید بغداد]] منتقل می‌كردند. اینجا بستری فراهم می‌شد تا بیمارانی از [[اردوگاه|اردوگاه‌های]] مختلف با یكدیگر برخورد كنند و هنگام معاینه توسط پزشك یا توزیع [[غذای اسارت|غذا]] به‌وسیله ارتباط كلامی یا [[نامه]] یكدیگر را از اخبار [[اردوگاه]] خود باخبر سازند.
 
== نیز نگاه كنید به ==
 
* [[رسانه و خبر]]
* [[سید علی اکبر ابو ترابی فرد]]
* [[اسرا]]
 
== '''كتابشناسی''' ==
<references />
<references />


=== برای مطالعه بیشتر ===
== برای مطالعه بیشتر ==
جمالی، حمیده (1384). «ارتباط». دانشنامه ایران، ج 2، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایره‌‌المعارف بزرگ اسلامی.
جمالی، حمیده (1384). «ارتباط». دانشنامه ایران، ج 2، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایره‌‌المعارف بزرگ اسلامی.


خط ۲۷: خط ۴۴:


'''علی ذبیحی علی‌‌تپه'''
'''علی ذبیحی علی‌‌تپه'''
با اضافاتی توسط دبیرخانه ویکی آزادگان

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۵۲

فرایند انتقال اطلاعات از اسیری به اسیر دیگر به‌کمک صدا، علامت یا رفتار قابل رؤیت و ترکیبی از اینها.

وجود ارتباطات بین اسرای ایرانی در زندان‌‌های عراق در طی سال‌‌های 1359-1369 از بحث‌‌های علمی خوبی است که کمتر موردتوجه تحقیقات علمی بوده است.

مفاهیم

مفهوم و واژه انگلیسی ارتباطات، "Communication" است.در فرهنگ انگلیسی وبستر در تعریف ارتباط آمده است:" ارتباط عبارت است از عمل انتقال، اظهار، بیان و گفتگو بین یک فرد با افراد دیگر".[۱] ارتباطات فرایند انتقال اطلاعات است به‌واسطه فرستنده پیام ازطریق رسانه به گیرنده پیام که مخاطب نامیده می‌‌شود؛ اما در تعریفی دیگر، انتقال مفاهیم از شخصی به شخصی دیگر، براساس تجربه و فرهنگ خاص است[۲] [۳] کلود شانون و وارن ویور در کتاب معروف خود با عنوان " تئوری ریاضی ارتباط" می نویسد:" کلمه ارتباط معرف تمام جریان هایی است که به وسیله آنها یک فکر می تواند فکر دیگری را تحت تاثیر قرار دهد. به عبارت دیگر ارتباط سبب می شود وجدان انسان در وجدان دیگران، تصاویر و مفاهیم، تمایلات و رفتارها و آثار روانی گوناگونی را به وجود آورد".[۴].در تعاریف ارتباطات، آنچه به‌نظر می‌‌رسد ارتباط ازطریق نمادهایی برقرار می‌‌شود که در ارتباطات با یکدیگر قرار دارد[۵]

اجزای ارتباط

در جریان فرایند ارتباطات اجتماعی، بین انسان‌‌ها چهار جزء وجود دارد: فرستنده پیام، محتوی یا پیام، گیرنده پیام (مخاطب) و وسیله پیام [۲] [۶].

انواع ارتباط

ارتباط را از نظر نمادی که به کار گرفته می شود، می توان به دو گروه تقسیم کرد:

  1. ارتباط کلامی. در این نوع ارتباط، کلمات که واحد زبان هستند به صورت نوشتاری و یا گفتاری در خدمت ارتباط در می آید.
  2. ارتباط غیر کلامی. هرگاه برای انتقال پیام از نمادی غیر از کلمات استفاده شود، ارتباط غیر کلامی برقرار شده است. نماد غیر کلامی می تواند به صورت نقاشی، رقص، زبان و یا هر نماد دیگر باشد. عموما ارتباط غیر کلامی را به "زبان نشانه ها"، "زبان اشیاء "و "زبان حرکت ها" تقسیم می کنند.[۶]

ارتباطات اجتماعی

ازآنجاكه ارتباطات اجتماعی دربرگیرنده همه روابط بین انسان‌‌ها است، پیچیدگی فراوانی دارد و ازاین‌لحاظ دارای انواع گوناگونی است: براساس وسیله برقراری ارتباطات به کلامی، غیرکلامی، بصری (مانند استفاده از نقاشی، عکس و فیلم) و ارتباطات الکترونیکی (مانند تلویزیون، رادیو، تلفن، رایانامه) تقسیم شده است[۷] ، اما براساس طبقه‌‌بندی منابع جدیدتر، ارتباطات برمبنای محیط اجتماعی یا چهارچوب شکل، زمان و مکان و روابط اجتماعی بین انسان‌‌ها شکل می‌‌گیرد[۲]، كه شامل این ارتباطات است: الف) ارتباطات درون‌فردی، که اطلاعات و مبادلات ارتباطات ذهنی است؛ ب) ارتباطات میان‌‌فردی که خود شامل ارتباطات کلامی و غیرکلامی، با استفاده از نشانه‌‌ها و نمایه است، و ارتباطات چهره‌به‌چهره و رودررو است. در تقسیم‌‌بندی ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها گفتار، نوشتار، موسیقی، نقاشی و نظایر اینها از ابزارهای ارتباطات محسوب می‌‌شوند؛ ج) ارتباطات گروهی نوعی از ارتباطات اجتماعی است که در آن گروه‌‌های مختلف اجتماعی، میان افراد گروه و میان گروه‌‌های مختلف برقرار است؛ د) ارتباطات جمعی نوعی از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که فرد با انسان‌‌های دیگر، از رسانه‌‌های جمعی مانند روزنامه و تلویزیون برقرار می‌‌کند؛ و) ارتباطات بهداشتی؛ این نوع ارتباطات برای مطالعه و استفاده از راهبردهای ارتباطات برای آگاهی و اثرگذاردن بر تصمیم‌‌های فردی و اجتماعی است؛ و سرانجام، ذ) ارتباطات مبتنی‌بر فناوری‌‌های جدید. این نوع از ارتباطات شکل تازه‌‌ای از ارتباطات اجتماعی میان انسان‌‌ها است که اساس آن بر ابزارهای نوین و الکترونیکی شکل گرفته که در مناطق پیشرفته اهمیت ویژه‌‌ای دارد.

 انواع ارتباطات بین اسرا

ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق، عمدتاً ارتباطات میان‌فردی (کلامی و غیرکلامی) و بیشتر ازطریق صدا و گاه نیز نوشتار بوده است. در ارتباطات ازطریق صدا، نسبت به طریق‌‌های دیگر مانند نشانه و نماد، امتیازهای ویژه‌‌ای وجود داشت که در آن فرستنده پیام به‌طور دقیق مشخص نبود و زندانبانان نمی‌‌توانستند پیام‌دهنده را مشخص کنند مگر ازطریق جاسوسانی که گمارده بودند؛ همچنین با تغییر زیر یا بم و همراه با تغییر چهره امکان پدید آمدن رمزهای خاصی در میان اسرا فراهم می‌‌شد. علاوه‌براین، در شرایطی با توجه به کمبود امکانات مانند دسترس نبودن خودکار و یا کاغذ، صدا از اهمیت خاصی در ارتباطات بین اسرا برخوردار بود[۸]، ولی در مواردی نیز در ارتباطات بین اسرا، برای انتقال مفاهیم ازطریق ارتباطات غیرکلامی، با استفاده از نماد و نشانه نیز استفاده می‌‌شد؛ مثلاً در سال‌روز تولّد با هدیه فرستادن برای یکدیگر، با هم ارتباط برقرار می‌‌کردند و ازاین‌طریق تبریک خودشان را اظهار می‌‌داشتند [۹].

    دیوارنویسی نوع دیگر ارتباطات بین اسرا به‌صورت میان‌فردی بود[۹] .در این نوع از ارتباطات، حرف ‌‌زدن و یا سخن گفتن میان چند اسیر، که مباحثه (گفتمان) می‌‌شد، مهم‌ترین نوع روابط بود که در آن نقش فرستنده و گیرنده پیام جابه‌جا می‌‌شد و هیچ‌گاه گیرنده و فرستنده ثابت نبود و نقش آنها جابه‌جا می‌‌شد[۹] . گاهی نیز این ارتباطات با حالت و اداهای خاصی (مثل تعجب یا خشم‌آلود و با داد زدن) منتقل می‌‌شد.[۹] نوشتن اطلاعات نوع دیگر ارتباطات بین اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق بود. این نوع از ارتباطات در میان اسیرانی که سال‌‌های طولانی در زندان بودند، کاربرد بیشتری داشت. در این روش اسرا با نوشتن مشخصات خود روی دیوار، به اسرای جدید اطلاع می‌‌دادند [۹].

    نوع دیگر ارتباطات میان‌فردی بین اسرا به‌کار بردن اصطلاح و ضرب‌‌المثل بود؛ برای نمونه‌‌ زمانی‌که اسیری به زندان آورده می‌‌شد، برای اینکه متوجه بشوند ایرانی است یا زندانی سیاسی عراقی، با به‌کار بردن ضرب‌‌المثل ایرانی، به زندانی جدید اطلاع می‌‌دادند که در این زندان اسرای ایرانی هستند [۹]. کارسازترین نوع ارتباطات بین اسرا صحبت کردن بود. در این نوع از ارتباط، گاهی اسرا با مجاب کردن عراقی‌‌ها برای برقراری ارتباط با افراد دیگر، به سلول‌‌های آنها می‌‌رفتند. نمونه بارز این نوع از ارتباطات مربوط به سید علی‌اکبر ابوترابی‌فرد، آزاده معروف جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، است[۱۰]. گاه نیز ازطریق گوش کردن از دیوار بود. این نوع از ارتباطات، که شاید از سخت‌‌ترین نوع ارتباطات میان اسرا بود، بایستی ساعت‌‌های متمادی گوش به دیوار می‌‌گذاشتند تا از سلول همجوار اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند؛ سپس با اندک اطلاعات به‌‌دست‌آمده بین خودشان تفسیر می‌‌کردند و سپس براساس قاعده مورس در تلگراف، از ریتم ضرب با سلول همجوار خود ارتباط برقرار می‌‌کردند و از احوال یکدیگر اطلاعاتی به‌‌دست می‌‌آوردند[۹] . خواندن و نوشتن شکل دیگری از ارتباطات بود که بین اسرا کاربرد داشت. در این نوع از ارتباط، اطلاعات به‌صورت مخفی و جاسازی‌شده به طریق جاسازی زیر سینی غذا و میان سبزی یا نان، بین اسرا تبادل می‌‌شد [۹].

    از انواع دیگر ارتباطات می‌‌توان به ارتباط مستقیم و چهره‌به‌چهره اشاره کرد. در این ارتباط، علاوه‌براینکه اسرا در درون یک سلول با هم ارتباط داشتند، گاهی نیز بدون واسطه با اسرای سلول دیگر ارتباط مستقیم برقرار می‌‌کردند. این نوع ارتباطات، عمدتاً ازطریق پرت کردن یک کلمه فارسی یا با خواندن دعاهای خاصِ بعد از نماز با صدای بلند بود؛ طوری‌که دیگر اسرایی که برای بازجویی می‌‌آوردند، به زندان پیام ارسال می‌‌کردند و از این‌طریق ایرانی بودن خودشان را به اسیر در حال بازجویی می‌‌دادند[۹] .در این روش گاه نیز با خواندن دعا یا نوحه كلماتی كه پیام مشخصی داشت به اسرای دیگر منتقل می‌كردند؛ مثلاً با صدای بلند با شعرخوانی اطلاعات را به هم می‌رساندند.شکل دیگری از ارتباطات، که میان اسرا رواج داشت، استفاده از سخنرانی و خطابه بود. در این روش یک فرد با بیان سخنرانی درباره موضوعات مختلف، اطلاعات را به روشی خاص به مستمعین اطلاع می‌‌داد. از نمونه‌های بارز و شاخص افراد در این نوع از ارتباطات می‌‌توان به علی‌اکبر ابوترابی‌فرداشاره کرد [۱۰].

    نوع دیگری از ارتباط میان اسرای ایرانی در درمانگاه یا بیمارستان صورت می‌گرفت. درصورتی‌كه امكان درمان بیمار در درمانگاه میسر نبود، او را به بیمارستان شهر، و در صورت وضعیت حادّ بیمار، او را به بیمارستان الرشید بغداد منتقل می‌كردند. اینجا بستری فراهم می‌شد تا بیمارانی از اردوگاه‌های مختلف با یكدیگر برخورد كنند و هنگام معاینه توسط پزشك یا توزیع غذا به‌وسیله ارتباط كلامی یا نامه یكدیگر را از اخبار اردوگاه خود باخبر سازند.

نیز نگاه كنید به

كتابشناسی

  1. ↑ Merriam0webster Dictionary(2023). S.V.Communication. Available for:https://www.merriam-webster.com/dictionary/communication
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ گیل، دیوید و بریجت ادمز (1384). الفبای ارتباطات. ترجمه رامین کریمیان و دیگران. تهران: نژده،
  3. ↑ فرهنگی، علی‌اکبر (1374). ارتباطات انسانی، تهران: خدمات فرهنگی رسا،ص.20.
  4. ↑ آزاد، اسداله(1387). "مفهوم اطلاعات و ارتباطات و میانکش بین آنها". کتابداری و اطلاع رسانی،11(2)، 7-24.
  5. ↑ Lundberg (G.A.), SChrag (c.c.) Larsen (o.n), sociology, New York: Harper & Barother, p.360..
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ معتمدنژاد، کاظم (1365). وسایل ارتباط جمعی. ج 1. تهران: دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران،
  7. ↑ www.healthy people.gov "use communication strategically to improve health".
  8. ↑ ثبات، نفیسه (1389). موصل. تهران: روایت فتح،ص.10-11.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ ۹٫۵ ۹٫۶ ۹٫۷ ۹٫۸ آباد، معصومه (1391). من زنده‌‌ام. چ ششم. تهران: بروج،ص.244.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ رحمانیان، عبدالمجید (1383). منشور پاکی و خدمتگزاری . تهران: پیام آزادگان،ص.26-27.

برای مطالعه بیشتر

جمالی، حمیده (1384). «ارتباط». دانشنامه ایران، ج 2، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دایره‌‌المعارف بزرگ اسلامی.

ساروخانی، باقر (1373). جامعه‌‌شناسی ارتباطات. تهران: اطلاعات

علی ذبیحی علی‌‌تپه

با اضافاتی توسط دبیرخانه ویکی آزادگان

برگرفته از «https://fa.wikiazadegan.com/index.php?title=ارتباطات&oldid=5330»