اسیران جنگ: تفاوت میان نسخه‌ها
A-hamidian (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
«اسیر به معنی گرفتار، بندی، زندانی است و کسی که در جنگ به دست دشمن گرفتار شود.» <ref>عمید، حسن (1363). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیر کبیر.</ref>. در دانش[[نامه]] آزاد گفته شده اسیر جنگی به شخصی نظامی یا غیرنظامی می‌گویند که در طول جنگ یا بلافاصله پس از پایان جنگ، توسط نیروهای طرف مقابل دستگیر و به اسارت گرفته می‌شود. | «اسیر به معنی گرفتار، بندی، زندانی است و کسی که در جنگ به دست دشمن گرفتار شود.» <ref>عمید، حسن (1363). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیر کبیر.</ref>. در دانش[[نامه]] آزاد گفته شده اسیر جنگی به شخصی نظامی یا غیرنظامی می‌گویند که در طول جنگ یا بلافاصله پس از پایان جنگ، توسط نیروهای طرف مقابل دستگیر و به [[اسارت و اسیران|اسارت]] گرفته می‌شود. | ||
== قشرهای مختلف [[اسرا|اسرای]] ایرانی در اردوگاه‌های عراق == | |||
====رده نظامی==== | ====رده نظامی==== | ||
الف) نیروهای مسلح منظم ارتش شامل افسران، درجه‌داران که بیشتر در سال‌های اولیه جنگ و ماه‌های آخر جنگ به اسارت درآمدند، نیروهای وظیفه و احتیاطِ زمینی، دریایی و هوایی، به‌علاوه نیروهای شهربانی و ژاندارمری سابق. | الف) [[وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح|نیروهای مسلح منظم ارتش]] شامل افسران، درجه‌داران که بیشتر در سال‌های اولیه جنگ و ماه‌های آخر جنگ به [[اسارت و اسیران|اسارت]] درآمدند، نیروهای وظیفه و احتیاطِ زمینی، دریایی و هوایی، به‌علاوه نیروهای شهربانی و ژاندارمری سابق. | ||
ب) نیروهای کادر و وظیفه سپاه پاسداران که در رده‌های فرماندهی و عادی بودند. | ب) نیروهای کادر و وظیفه [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] که در رده‌های فرماندهی و عادی بودند. | ||
ج) نیروهای مسلح نامنظم: نیروهای چریكی، نیروهای خدماتی، نیروهای جهاد سازندگی، نیروهای امدادگر، و نیروهای بسیجی که در همه رده‌های سنی از دانش‌آموزان راهنمایی تا افراد سالخورده در میان آنها به چشم می‌خورد. | ج) نیروهای مسلح نامنظم: نیروهای چریكی، نیروهای خدماتی، نیروهای جهاد سازندگی، نیروهای امدادگر، و نیروهای بسیجی که در همه رده‌های سنی از دانش‌آموزان راهنمایی تا افراد سالخورده در میان آنها به چشم می‌خورد. | ||
====رده غیرنظامی==== | ====رده غیرنظامی==== | ||
شامل افرادی بود که از روزهای آغاز جنگ، به دست سربازان عراقی بازداشت و به خاک عراق منتقل شدند یا به دست گروهک‌های معاند نظام در مناطق کردستان بازداشت و به ارتش عراق فروخته شدند. برخی از آنها اعضای یک [[خانواده]] بودند. در طول جنگ | شامل افرادی بود که از روزهای آغاز جنگ، به دست سربازان عراقی بازداشت و به خاک عراق منتقل شدند یا به دست گروهک‌های معاند نظام در مناطق کردستان بازداشت و به ارتش عراق فروخته شدند. برخی از آنها اعضای یک [[خانواده]] بودند. در [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران|طول جنگ تحمیلی]]، حدود سه هزار نفر از مردم عادی و غیرنظامی به [[اسارت و اسیران|اسارت]] درآمدند و اکثر آنها تا 1369 در اردوگاه‌های کشور عراق اسیر بودند. این افراد به شرح ذیل بودند: | ||
'''الف) ساکنان شهرهای مرزی:''' حدود 1500 نفر ازجمله سالخوردگان، زنان و کودکان. در حدود 500 نفر از ساکنان مناطق مرزی کردنشین بودند و در ترددهایی که به روستاهای مرزی عراق داشتند، دستگیر و یا ازسوی گروهک‌های ضدانقلاب دستگیر و به نظامیان عراقی فروخته شدند. دراین‌میان بیست‌وچهار زن، که یک زن در سال‌های اسارت به شهادت رسید، همگی غیرنظامی بودند و از ساکنان روستاهای مرزی ایران به‌جز پنج نفر، که از نیروهای امدادی بودند و برای کمک‌رسانی مجروحان در مناطق جنگی آمده بودند. | '''الف) ساکنان شهرهای مرزی:''' حدود 1500 نفر ازجمله سالخوردگان، زنان و کودکان. در حدود 500 نفر از ساکنان مناطق مرزی کردنشین بودند و در ترددهایی که به روستاهای مرزی عراق داشتند، دستگیر و یا ازسوی گروهک‌های ضدانقلاب دستگیر و به نظامیان عراقی فروخته شدند. دراین‌میان بیست‌وچهار زن، که یک زن در سال‌های [[اسارت و اسیران|اسارت]] به شهادت رسید، همگی غیرنظامی بودند و از ساکنان روستاهای مرزی ایران به‌جز پنج نفر، که از نیروهای امدادی بودند و برای کمک‌رسانی مجروحان در مناطق جنگی آمده بودند. | ||
'''ب) پزشکان، بهیاران، اعضای سازمان [[هلال احمر]]:''' پزشکان و دانشجویان پزشکی و بهیاران در قالب نیروهای داوطلب بسیجی به جبهه آمده بودند و اسیر شدند. دراین‌میان پنج زن هم امدادگر بودند. | '''ب) پزشکان، بهیاران، اعضای سازمان [[هلال احمر]]:''' پزشکان و دانشجویان پزشکی و بهیاران در قالب نیروهای داوطلب بسیجی به جبهه آمده بودند و اسیر شدند. دراین‌میان پنج زن هم امدادگر بودند. | ||
'''ج) مقامات رسمی ایران:''' معروف‌ترین اسیران در میان نظامی‌ها سرلشکر شهید [[حسین لشگری]] بود که در آخرین روزهای شهریور 59 و در بین غیرنظامیان شهید مهندس محمدجواد تندگویان وزیر نفت وقت بود که نهم آبان 59 توسط ارتش رژیم بعث به اسارت درآمدند. ابتدا ارتش عراق اسارت تندگویان را تأیید کرد، اما سپس منکر آن شد و در نهایت 26 | '''ج) مقامات رسمی ایران:''' معروف‌ترین اسیران در میان نظامی‌ها سرلشکر شهید [[حسین لشگری]] بود که در آخرین روزهای شهریور 59 و در بین غیرنظامیان شهید مهندس [[محمد جواد تندگویان|محمدجواد تندگویان]] وزیر نفت وقت بود که نهم آبان 59 توسط ارتش رژیم بعث به [[اسارت و اسیران|اسارت]] درآمدند. ابتدا ارتش عراق [[اسارت و اسیران|اسارت]] [[محمد جواد تندگویان|تندگویان]] را تأیید کرد، اما سپس منکر آن شد و در نهایت 26 آذر 1370 جسد او را تحویل ایران داد. مهندس سید محسن یحیوی و مهندس بهروز بوشهری نیز بعد از تحمل سال‌ها [[اسارت و اسیران|اسارت]] به وطن برگشتند. | ||
'''د) افراد ولگرد:''' افراد ولگرد و کسانی که برای سرقت و تصاحب اموال بی‌صاحب مردم به شهرهای مرزی رفته بودند، به دست دشمن اسیر شدند. | '''د) افراد ولگرد:''' افراد ولگرد و کسانی که برای سرقت و تصاحب اموال بی‌صاحب مردم به شهرهای مرزی رفته بودند، به دست دشمن اسیر شدند. | ||
'''ه) پناهندگان:''' تعدادی از اسرای ایرانی برنگشتند و به عراق یا کشورهای اروپایی یا سازمان مجاهدین خلق پیوستند.(← [[پناهندگی]]) | '''ه) پناهندگان:''' تعدادی از [[اسرا|اسرای ایرانی]] برنگشتند و به عراق یا کشورهای اروپایی یا [https://fa.wikifeqh.ir/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D9%84%D9%82_(%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%86) سازمان مجاهدین خلق] پیوستند.(← [[پناهندگی]]) | ||
و) تعداد اندکی هم افرادی بودند که در تلاش برای خروج غیرقانونی از مرزهای کشور ازسوی گارد مرزی، گشتی‌های عراقی در خلیج فارس دستگیر یا به‌وسیله قاچاقچی‌ها به سربازان عراقی فروخته و به بازداشتگاه اسیران جنگی منتقل شدند. | و) تعداد اندکی هم افرادی بودند که در تلاش برای خروج غیرقانونی از مرزهای کشور ازسوی گارد مرزی، گشتی‌های عراقی در خلیج فارس دستگیر یا به‌وسیله قاچاقچی‌ها به سربازان عراقی فروخته و به بازداشتگاه اسیران جنگی منتقل شدند. | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
ز) افرادی که بر اثر مجروحیت به دست دشمن اسیر شدند. | ز) افرادی که بر اثر مجروحیت به دست دشمن اسیر شدند. | ||
ح) برخی از افراد هم بر اثر ورود اشتباهی به مناطق دشمن به دست عراقی‌ها اسیر شدند.» <ref name=":0">داعی، علی (1387). نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی و مسئولیت بین المللی دولت عراق. تهران: پیام آزادگان.</ref> | ح) برخی از افراد هم بر اثر ورود اشتباهی به مناطق دشمن به دست عراقی‌ها اسیر شدند.» <ref name=":0">داعی، علی (1387). نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی و مسئولیت بین المللی دولت عراق. تهران: [https://www.mfpa.ir/ پیام آزادگان.]</ref> | ||
«تعداد قابل توجهی از [[اسرا]] در فاصله روزهای 22 تا 25 تیر 1367 و به‌عبارتی چند روز قبل از پذیرش قطعنامه، به اسارت ارتش عراق درآمدند.» <ref name=":1">خاجی، علی (1391). شرح قفص. اردوگاه‌های اسیران. تهران: پیام آزادگان</ref> | «تعداد قابل توجهی از [[اسرا]] در فاصله روزهای 22 تا 25 تیر 1367 و به‌عبارتی چند روز قبل از پذیرش قطعنامه، به [[اسارت و اسیران|اسارت]] ارتش عراق درآمدند.» <ref name=":1">خاجی، علی (1391). [[شرح قفس(کتاب)|شرح قفص]]. اردوگاه‌های اسیران. تهران: [https://www.mfpa.ir/ پیام آزادگان]</ref> | ||
«بیشترین تعداد اسرای ایرانی از سربازان ارتش و بسیج و 17 درصد اسرای ایرانی متأهل بوده‌اند که تعداد اندکی هم مجبور به جدایی یا طلاق شدند. در مدت بیش از ده سال، ارتش عراق شهادت 574 نفر را تأیید و به صلیب سرخ جهانی اعلام کرد که میانگین سنی آنان بین 17 تا 25 سال بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین افراد فوت‌شده در زمان اسارت به‌ترتیب 194 نفر بسیجی، 184 نفر سرباز ارتش، 35 نفر غیرنظامی بودند.» <ref name=":1" /> | «بیشترین تعداد اسرای ایرانی از سربازان ارتش و بسیج و 17 درصد [[اسرای متاهل|اسرای ایرانی متأهل]] بوده‌اند که تعداد اندکی هم مجبور به جدایی یا طلاق شدند. در مدت بیش از ده سال، ارتش عراق شهادت 574 نفر را تأیید و به [[صلیب سرخ|صلیب سرخ جهانی]] اعلام کرد که میانگین سنی آنان بین 17 تا 25 سال بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین افراد فوت‌شده در زمان [[اسارت و اسیران|اسارت]] به‌ترتیب 194 نفر بسیجی، 184 نفر سرباز ارتش، 35 نفر غیرنظامی بودند.» <ref name=":1" /> | ||
در طول هشت سال [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]]، در یک تقسیم‌بندی کلی، اسرای ایرانی به دو گروه عمده ثبت‌نام‌شده در کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ]] و مفقودالاثر تقسیم می‌شدند. فقط 48 درصد اسرا ثبت‌نام‌شده در [[صلیب سرخ]] و 52 درصد جزو مفقودین بودند. با تهاجم نیروهای دشمن با توان نظامی بالا و در مقابل، عدم آمادگی دفاعی رزمندگان ایرانی، نیروهای بعثی به‌سرعت به خاک ایران رسیدند و برخی شهرها را در محاصره خود قرار دادند که دراین‌میان، تعدادی از رزمندگان اعم‌از ارتشی، سپاهی و نیروهای ژاندامری که در مناطق مرزی انجام وظیفه می‌کردند و تعدادی از نیروهای مردمی و شخصی خودجوش که در مقابل دشمن ایستاده بودند و همچنین بسیاری از ساکنان مناطق قصر شیرین و... را به اسارت خود درآوردند و به زندان‌های موقت فرستادند. تعداد تجاوزهای عراق بر ضد ایران، قبل از آغاز رسمی جنگ، بسیار متعدد است. طبق [[آمار]] وزارت خارجه جمهوری اسلامی | در طول هشت سال [[جنگ تحمیلی عراق علیه ایران]]، در یک تقسیم‌بندی کلی، اسرای ایرانی به دو گروه عمده ثبت‌نام‌شده در کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ]] و [[اسرای مفقود|مفقودالاثر]] تقسیم می‌شدند. فقط 48 درصد [[اسرا]] ثبت‌نام‌شده در [[صلیب سرخ]] و 52 درصد جزو [[اسرای مفقود|مفقودین]] بودند. با تهاجم نیروهای دشمن با توان نظامی بالا و در مقابل، عدم آمادگی دفاعی رزمندگان ایرانی، نیروهای بعثی به‌سرعت به خاک ایران رسیدند و برخی شهرها را در محاصره خود قرار دادند که دراین‌میان، تعدادی از رزمندگان اعم‌از ارتشی، سپاهی و نیروهای ژاندامری که در مناطق مرزی انجام وظیفه می‌کردند و تعدادی از نیروهای مردمی و شخصی خودجوش که در مقابل دشمن ایستاده بودند و همچنین بسیاری از ساکنان مناطق قصر شیرین و... را به [[اسارت و اسیران|اسارت]] خود درآوردند و به زندان‌های موقت فرستادند. تعداد تجاوزهای عراق بر ضد ایران، قبل از آغاز رسمی جنگ، بسیار متعدد است. طبق [[آمار]] [[وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران|وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران]]، عراق از 13 فروردین 1358 تا پایان مرداد 1359، 397 بار به مرزهای زمینی، دریایی و هوایی ایران تجاوز کرده است.<ref>پارسادوست، منوچهر (1369). نقش عراق در شروع جنگ همراه با: بررسی تاریخ عراق و اندیشه‌های حزب بعث. تهران: شركت سهامی انتشار</ref> در پی این حملات، از فروردین 1358 تا نیمه اول 1359، یعنی قبل از شروع رسمی جنگ، حدود هفتاد نفر از مردم عادی مرزنشین، تکاوران ارتش و... به [[اسارت و اسیران|اسارت]]<nowiki/>درآمدند. <ref name=":2">آرشیو بانک اطلاعاتی [https://www.mfpa.ir/ مؤسسه پیام آزادگان]</ref> | ||
«گروه اول، اسیرانی بودند که پس از گذراندن مراحل مختلف بازجویی و [[شکنجه]] در زندان‌های موقت و مدتی پس از ورود به [[اردوگاه]] اصلی، مورد بازدید نمایندگان کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ]] قرار گرفتند و ثبت‌نام شدند. در پی این ثبت‌نام، با پُر کردن نامه‌ای که بازرسان صلیب در اختیار اسرا قرار دادند و با ارسال آن به هلال احمر ایران، خانواده‌شان را از سرنوشت‌شان آگاه ساختند و تا پایان | «گروه اول، اسیرانی بودند که پس از گذراندن مراحل مختلف [[بازجویی در اسارت|بازجویی]] و [[شکنجه]] در زندان‌های موقت و مدتی پس از ورود به [[اردوگاه]] اصلی، مورد بازدید نمایندگان کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ]] قرار گرفتند و ثبت‌نام شدند. در پی این ثبت‌نام، با پُر کردن نامه‌ای که بازرسان [[صلیب سرخ|صلیب]] در اختیار اسرا قرار دادند و با ارسال آن به هلال احمر ایران، خانواده‌شان را از سرنوشت‌شان آگاه ساختند و تا پایان [[اسارت و اسیران|اسارت]]، از این طریق با خانواده‌های خویش در ارتباط بودند. نیروهای بعثی پس از ثبت‌نام هر اسیر، وظایفی داشتند که مهم‌ترین آن، حفظ جان [[اسرا]] بود. این امر شرایط روحی اسیر را تا حدودی در وضع بهتری نسبت به [[اسرای مفقود]] و ثبت‌نام‌نشده قرار می‌داد. از حدود 40 هزار اسیر ایرانی، تقریباً 19۰۰۰ نفر مورد ثبت‌نام کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ]] قرار گرفته بودند.» <ref name=":2" />. | ||
گروه دوم، اسرای مفقودالاثر بودند که آنها هم به دو گروه تقسیم می‌شدند: دسته اول، اسرایی که در همان روزهای ابتدایی جنگ به اسارت درآمده و به زندان‌های عراق منتقل شدند. دشمن از معرفی این افراد، به‌علت شاخص بودن درجه و عضویت یا داشتن سمت و مسئولیت لشکری یا کشوری، به کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ]] خودداری می‌کرد. بخش عمده این گروه از | گروه دوم، [[اسرای مفقود|اسرای مفقودالاثر]] بودند که آنها هم به دو گروه تقسیم می‌شدند: دسته اول، اسرایی که در همان روزهای ابتدایی جنگ به [[اسارت و اسیران|اسارت]] درآمده و به زندان‌های عراق منتقل شدند. دشمن از معرفی این افراد، به‌علت شاخص بودن درجه و عضویت یا داشتن سمت و مسئولیت لشکری یا کشوری، به کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ]] خودداری می‌کرد. بخش عمده این گروه از [[اسرا]]، افسران و خلبانان نیروی دریایی، زمینی و هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بودند؛ گروه دوم، اسرایی بودند که اواخر ۱۳۶۵ و بعدها پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ به اسارت درآمدند و به اردوگاه اصلی انتقال یافتند، اما دشمن آنها را به کمیته بین‌المللی [[صلیب سرخ]] معرفی نکرد. این گروه در مدت [[اسارت و اسیران|اسارت]] خود، شرایط سخت و طاقت‌فرسایی داشتند و حتی از داشتن کمترین [[امکانات]] محروم بودند که در پی این گمنامی، بعثی‌ها به [[شکنجه]] و آزار آنها مبادرت می‌کردند. | ||
نیز نگاه کنید به | == نیز نگاه کنید به == | ||
* [[اسارت و اسیران]] | |||
* [[پناهندگی]] | |||
* [[صلیب سرخ]] | |||
* [[اسرای مفقود]] | |||
== کتابشناسی == | |||
<references />حامد سعادتی بیشه سری | <references />حامد سعادتی بیشه سری | ||
[[رده:اسیران جنگ]] | |||
[[رده:اسارت و اسیران]] | |||
[[رده:اسرا]] | |||
[[رده:جنگ تحميلي عراق عليه ايران]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۴۴
«اسیر به معنی گرفتار، بندی، زندانی است و کسی که در جنگ به دست دشمن گرفتار شود.» [۱]. در دانشنامه آزاد گفته شده اسیر جنگی به شخصی نظامی یا غیرنظامی می‌گویند که در طول جنگ یا بلافاصله پس از پایان جنگ، توسط نیروهای طرف مقابل دستگیر و به اسارت گرفته می‌شود.
قشرهای مختلف اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق
رده نظامی
الف) نیروهای مسلح منظم ارتش شامل افسران، درجه‌داران که بیشتر در سال‌های اولیه جنگ و ماه‌های آخر جنگ به اسارت درآمدند، نیروهای وظیفه و احتیاطِ زمینی، دریایی و هوایی، به‌علاوه نیروهای شهربانی و ژاندارمری سابق.
ب) نیروهای کادر و وظیفه سپاه پاسداران که در رده‌های فرماندهی و عادی بودند.
ج) نیروهای مسلح نامنظم: نیروهای چریكی، نیروهای خدماتی، نیروهای جهاد سازندگی، نیروهای امدادگر، و نیروهای بسیجی که در همه رده‌های سنی از دانش‌آموزان راهنمایی تا افراد سالخورده در میان آنها به چشم می‌خورد.
رده غیرنظامی
شامل افرادی بود که از روزهای آغاز جنگ، به دست سربازان عراقی بازداشت و به خاک عراق منتقل شدند یا به دست گروهک‌های معاند نظام در مناطق کردستان بازداشت و به ارتش عراق فروخته شدند. برخی از آنها اعضای یک خانواده بودند. در طول جنگ تحمیلی، حدود سه هزار نفر از مردم عادی و غیرنظامی به اسارت درآمدند و اکثر آنها تا 1369 در اردوگاه‌های کشور عراق اسیر بودند. این افراد به شرح ذیل بودند:
الف) ساکنان شهرهای مرزی: حدود 1500 نفر ازجمله سالخوردگان، زنان و کودکان. در حدود 500 نفر از ساکنان مناطق مرزی کردنشین بودند و در ترددهایی که به روستاهای مرزی عراق داشتند، دستگیر و یا ازسوی گروهک‌های ضدانقلاب دستگیر و به نظامیان عراقی فروخته شدند. دراین‌میان بیست‌وچهار زن، که یک زن در سال‌های اسارت به شهادت رسید، همگی غیرنظامی بودند و از ساکنان روستاهای مرزی ایران به‌جز پنج نفر، که از نیروهای امدادی بودند و برای کمک‌رسانی مجروحان در مناطق جنگی آمده بودند.
ب) پزشکان، بهیاران، اعضای سازمان هلال احمر: پزشکان و دانشجویان پزشکی و بهیاران در قالب نیروهای داوطلب بسیجی به جبهه آمده بودند و اسیر شدند. دراین‌میان پنج زن هم امدادگر بودند.
ج) مقامات رسمی ایران: معروف‌ترین اسیران در میان نظامی‌ها سرلشکر شهید حسین لشگری بود که در آخرین روزهای شهریور 59 و در بین غیرنظامیان شهید مهندس محمدجواد تندگویان وزیر نفت وقت بود که نهم آبان 59 توسط ارتش رژیم بعث به اسارت درآمدند. ابتدا ارتش عراق اسارت تندگویان را تأیید کرد، اما سپس منکر آن شد و در نهایت 26 آذر 1370 جسد او را تحویل ایران داد. مهندس سید محسن یحیوی و مهندس بهروز بوشهری نیز بعد از تحمل سال‌ها اسارت به وطن برگشتند.
د) افراد ولگرد: افراد ولگرد و کسانی که برای سرقت و تصاحب اموال بی‌صاحب مردم به شهرهای مرزی رفته بودند، به دست دشمن اسیر شدند.
ه) پناهندگان: تعدادی از اسرای ایرانی برنگشتند و به عراق یا کشورهای اروپایی یا سازمان مجاهدین خلق پیوستند.(← پناهندگی)
و) تعداد اندکی هم افرادی بودند که در تلاش برای خروج غیرقانونی از مرزهای کشور ازسوی گارد مرزی، گشتی‌های عراقی در خلیج فارس دستگیر یا به‌وسیله قاچاقچی‌ها به سربازان عراقی فروخته و به بازداشتگاه اسیران جنگی منتقل شدند.
ز) افرادی که بر اثر مجروحیت به دست دشمن اسیر شدند.
ح) برخی از افراد هم بر اثر ورود اشتباهی به مناطق دشمن به دست عراقی‌ها اسیر شدند.» [۲]
«تعداد قابل توجهی از اسرا در فاصله روزهای 22 تا 25 تیر 1367 و به‌عبارتی چند روز قبل از پذیرش قطعنامه، به اسارت ارتش عراق درآمدند.» [۳]
«بیشترین تعداد اسرای ایرانی از سربازان ارتش و بسیج و 17 درصد اسرای ایرانی متأهل بوده‌اند که تعداد اندکی هم مجبور به جدایی یا طلاق شدند. در مدت بیش از ده سال، ارتش عراق شهادت 574 نفر را تأیید و به صلیب سرخ جهانی اعلام کرد که میانگین سنی آنان بین 17 تا 25 سال بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین افراد فوت‌شده در زمان اسارت به‌ترتیب 194 نفر بسیجی، 184 نفر سرباز ارتش، 35 نفر غیرنظامی بودند.» [۳]
در طول هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، در یک تقسیم‌بندی کلی، اسرای ایرانی به دو گروه عمده ثبت‌نام‌شده در کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و مفقودالاثر تقسیم می‌شدند. فقط 48 درصد اسرا ثبت‌نام‌شده در صلیب سرخ و 52 درصد جزو مفقودین بودند. با تهاجم نیروهای دشمن با توان نظامی بالا و در مقابل، عدم آمادگی دفاعی رزمندگان ایرانی، نیروهای بعثی به‌سرعت به خاک ایران رسیدند و برخی شهرها را در محاصره خود قرار دادند که دراین‌میان، تعدادی از رزمندگان اعم‌از ارتشی، سپاهی و نیروهای ژاندامری که در مناطق مرزی انجام وظیفه می‌کردند و تعدادی از نیروهای مردمی و شخصی خودجوش که در مقابل دشمن ایستاده بودند و همچنین بسیاری از ساکنان مناطق قصر شیرین و... را به اسارت خود درآوردند و به زندان‌های موقت فرستادند. تعداد تجاوزهای عراق بر ضد ایران، قبل از آغاز رسمی جنگ، بسیار متعدد است. طبق آمار وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران، عراق از 13 فروردین 1358 تا پایان مرداد 1359، 397 بار به مرزهای زمینی، دریایی و هوایی ایران تجاوز کرده است.[۴] در پی این حملات، از فروردین 1358 تا نیمه اول 1359، یعنی قبل از شروع رسمی جنگ، حدود هفتاد نفر از مردم عادی مرزنشین، تکاوران ارتش و... به اسارتدرآمدند. [۵]
«گروه اول، اسیرانی بودند که پس از گذراندن مراحل مختلف بازجویی و شکنجه در زندان‌های موقت و مدتی پس از ورود به اردوگاه اصلی، مورد بازدید نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ قرار گرفتند و ثبت‌نام شدند. در پی این ثبت‌نام، با پُر کردن نامه‌ای که بازرسان صلیب در اختیار اسرا قرار دادند و با ارسال آن به هلال احمر ایران، خانواده‌شان را از سرنوشت‌شان آگاه ساختند و تا پایان اسارت، از این طریق با خانواده‌های خویش در ارتباط بودند. نیروهای بعثی پس از ثبت‌نام هر اسیر، وظایفی داشتند که مهم‌ترین آن، حفظ جان اسرا بود. این امر شرایط روحی اسیر را تا حدودی در وضع بهتری نسبت به اسرای مفقود و ثبت‌نام‌نشده قرار می‌داد. از حدود 40 هزار اسیر ایرانی، تقریباً 19۰۰۰ نفر مورد ثبت‌نام کمیته بین‌المللی صلیب سرخ قرار گرفته بودند.» [۵].
گروه دوم، اسرای مفقودالاثر بودند که آنها هم به دو گروه تقسیم می‌شدند: دسته اول، اسرایی که در همان روزهای ابتدایی جنگ به اسارت درآمده و به زندان‌های عراق منتقل شدند. دشمن از معرفی این افراد، به‌علت شاخص بودن درجه و عضویت یا داشتن سمت و مسئولیت لشکری یا کشوری، به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ خودداری می‌کرد. بخش عمده این گروه از اسرا، افسران و خلبانان نیروی دریایی، زمینی و هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بودند؛ گروه دوم، اسرایی بودند که اواخر ۱۳۶۵ و بعدها پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ به اسارت درآمدند و به اردوگاه اصلی انتقال یافتند، اما دشمن آنها را به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ معرفی نکرد. این گروه در مدت اسارت خود، شرایط سخت و طاقت‌فرسایی داشتند و حتی از داشتن کمترین امکانات محروم بودند که در پی این گمنامی، بعثی‌ها به شکنجه و آزار آنها مبادرت می‌کردند.
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ عمید، حسن (1363). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیر کبیر.
- ↑ داعی، علی (1387). نقض حقوق اسیران جنگی ایرانی و مسئولیت بین المللی دولت عراق. تهران: پیام آزادگان.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ خاجی، علی (1391). شرح قفص. اردوگاه‌های اسیران. تهران: پیام آزادگان
- ↑ پارسادوست، منوچهر (1369). نقش عراق در شروع جنگ همراه با: بررسی تاریخ عراق و اندیشه‌های حزب بعث. تهران: شركت سهامی انتشار
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ آرشیو بانک اطلاعاتی مؤسسه پیام آزادگان
حامد سعادتی بیشه سری