زندان های دوران اسارت

از جمله زندان های دوران اسارت می توان به اینها اشاره کرد:

زندان ابو غریب

یكی از مخوف‌ترین زندان‌های رژیم بعث عراق زندان ابوغریب بود که در دهه 60 قرن بیستم به دست پیمانکاران انگلیسی ساخته شد. این زندان در 32 کیلومتری غرب بغداد، در کنار اتوبان ابوغریب و در نزدیکی محله‌ای به همین نام، به مساحت تقریبی 280 هکتار قرار دارد. این زندان در عراق، برای زندانی و شکنجه كردن مخالفان سیاسی رژیم بعث، خصوصاً شیعیان و کُردها مورد استفاده قرار می‌گرفت که در ۲۰۰۴ میلادی و پس از انتشار تصاویر شکنجه عراقی‌ها به دست نظامیان امریكایی به‌وسیله سیمون هرش، نویسنده مشهور امریكایی، شهرتی بین‌المللی پیدا کرد.

زندان ابوغریب محیطی بزرگ داشت که وضعیت امکانات آن بسیار ناچیز بود و هرگز برای انسان مناسب نبود. به روایت بسیاری از زندانیان آزادشده از این زندان، شرایط مخرب روحی، وضعیت نامساعد بهداشتی، مشکلات غذایی، شکنجه‌ها و بیماری‌های متعدد از مشخصه‌های بارز این مکان بود.

    زندان ابوغریب 24 برج نگهبانی با دیوارهای بلند و کاملاً محافظت‌شده داشت که متشکل از دو بخش مخفی و غیرمخفی بود. در بخش مخفی زندان، عموماً زندانیان سیاسی مهم (شیعیان) به سر می‌برند و مورد شکنجه واقع می‌شدند. این زندان بازدید‌کننده‌ای نداشت و زیرنظر استخبارات عراق بود. بسیاری از اتاق‌های آن کوچک بود که گاهی 40 نفر را در آن جای می‌دادند. برخی ادعاها حاکی است که در این زندان، برخی از زندانیان به‌وسیله سلاح‌های شیمیایی و بیولوژیکی مورد آزمایش قرار می‌گرفتند.

   در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ، تعدادی از اسرای ایرانی به‌صورتی بسیار اسفناک در زندان ابوغریب نگه‌داری می‌شدند و به‌تواتر در خاطرات اسرای ایرانی، به وضعیت بسیار بد این زندان اشاره شده است. مخفی بودن زندان و نیز سرنوشت اسرای محبوس در آن، خشونت‌های گسترده و شکنجه‌های ممتد ازجمله شرایطی بود که در این زندان فراروی اسیران قرار می‌گرفت. اسرای ایرانی مخفی نگه‌داری می‌شدند و بسیاری از آنها حتی تا یک دهه بعد نیز به صلیب سرخ نشان داده نشدند زیرا قصد داشتند ازاین‌طریق از ایران امتیاز بگیرند.

    عمده اسیران ایرانی شامل افراد شاخص، خلبانان و درجه‌داران ارتشی بود که از سایر زندانیان عراقی و عرب موجود در آن جدا بودند و در بخشی «سرّی» نگه‌داری می‌شدند. تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد، نداشتن لباس، مواد شوینده، وضعیت نامناسب سیستم‌های بهداشتی، نداشتن حق هواخوری، وضعیت اسفناک غذا، هجوم حشرات و بیماری به اسیران و ... از مشخصه‌های بارز این زندان بود.

حسین لشکری، که سرشناس‌ترین اسیر ایرانی این زندان است، در خاطراتش اوضاع زندان را چنین به تصویر می‌کشد: «در بسیاری از اوقات استفاده از هوای آزاد برای اسرا نیز منع می‌شد و کثیفی هوای این زندان بسیار زجرآور بود که جسم همه را ضعیف و باعث شیوع انواع بیماری‌ها می‌شد. هیچ‌گونه منفذی برای عبور جریان هوا وجود نداشت؛ هرکدام از اسرا که نفس‌تنگی می‌گرفتند، سرشان را به زیر منفذ در ورودی می‌گذاشتند تا شاید مقداری هوای تازه استشمام کنند.» وضعیت بهداشتی زندان بسیار نامناسب بود و پتوهای اسرا معمولاً از بیمارستان‌ها آورده می‌شد که کثیف و خونی بودند. هیچ‌کس در این زندان بیش از یک‌دست لباس نداشت و حشرات موذی در آن بسیار بود.

عمده اسرای ایرانیِ زندان ابوغریب را اشخاصی تشکیل می‌دادند که دولت عراق می‌خواست هویت آنها مخفی بماند تا در ادامه جنگ و مذاکرات پس از آن از جمهوری اسلامی ایران امتیازات خاص خود را بگیرد. ازجمله این افراد می‌توان به 58 خلبان ایرانی همچون زنده‌یاد حسین لشکری، پرویز حاتمیان، سرهنگ محمدابراهیم باباجانی و... اشاره كرد. همچنین برخی از افراد برجسته سیاسی دیگری مثل دکتر سید عباس پاک‌نژاد، دکتر کوهپایه، دکتر عظیمی، دکتر خالقی و راننده شهید تندگویان نیز در این زندان اسیر بوده‌اند.

زندان الرشید

این زندان در شمال شرقی شهر بغداد در عراق واقع شده‌است. این زندان در منطقه اعظمیه (به عربی: ألأعظمية) قرار دارد. این زندان محل نگهداری مخالفان صدام بوده‌است.بسیاری از اسرای ایرانی که به صورت مخفی در عراق زندانی شده بودند در این زندان نگهداری می‌شدند از جمله:معصومه آباد، حسین لشگری.

نیز نگاه کنید به

• اسارت و اسیران
• زندان الرشید
• زندان ابو غریب