مناسبت های مذهبی اسلامی در اسارت
در طول تاریخ، در ایام مختلف سال اتفاقات مختلفی از جمله ولادت، وفات، شهادت و امثال آن روی می دهد که از این اتفاقات به مناسبت های سال یاده شده و در تاریخ و تقویم های گوناگون ثبت شده و از آنها یاد می گردد که در برگیرنده مناسبت های مذهبی اسلامی است.[۱] در دوران اسارت در این ایام متناسب با امکانات و فضای غالب هر اردوگاه، مراسمی توسط اسرا در اردوگاه های مختلف اجرا می شد.
سور
این برنامه‌ها در اردوگاه‌های اسرای ثبت‌نام‌شده کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و اردوگاه‌های اسرای ثبت‌نام‌نشده، که به‌اصطلاح مفقود محسوب می‌شدند، متناسب با امکانات و شرایط هر اردوگاه و فضای غالب بر آن اجرا می‌شد. در سطح مذهبی شامل مناسبت‌های ولادت پیامبر اعظم (صلی‌الله علیه و آله) و روز بعثت آن حضرت و ولادت ائمه (علیهم‌السلام) و ولادت حضرت زهرا و حضرت زینب (سلام‌الله علیهما) می‌شد.
در اردوگاه‌های موصل (← اردوگاه)، تشخیص ایام ولادت‌ها براساس تقویمی بود که فعالان فرهنگی تهیه كرده بودند. براین‌اساس، پیش از فرا رسیدن روز ولادت هرکدام از بزرگان دین، برنامه‌هایی که شامل سخنرانی، مقاله، شعر، سرود یا نمایش بود از پیش آماده می‌شد و بسته به وضعیت و شرایط، در هر اتاق به اجرا درمی‌آمد. گاهی نیز یک برنامه اردوگاهی در طول ساعات آزادباش و با رعایت مسائل امنیتی برای اسرا در یک اتاق مشخص اجرا می‌شد.
از دیگر برنامههای «سور» می‌توان به عید فطر و عید غدیر و مبعث پیامبر اشاره کرد. در عید فطر پس از برگزاری مخفیانه نماز، برنامههای جشن در سطح اردوگاه و اتاق‌ها اجرا می‌شد. برای نمونه، در اردوگاه موصل 1 در غالب برنامههای عید فطر، علاوه‌بر سخنرانی، قطعه شعری نیز به‌وسیله یکی از شاعران اردوگاه خوانده می‌شد و درصورتی‌که گروه سرود سرودی تهیه کرده بود، آن را به اجرا درمی‌آورد. نمایش طنز یکی از برنامههای پُرطرفدار بود که گروه نمایش آن را به اجرا درمی‌آورد.در عید سعید غدیر علاوه‌بر برگزاری مراسم، اسرا به‌صورت انفرادی و گروهی به دیدار سادات اردوگاه می‌رفتند و عید را به آنان تبریک می‌گفتند. سادات نیز با وسایل مختصر از مهمانان خود پذیرایی می‌کردند. تهیه شربت آب و شکر، عالی‌ترین سطح پذیرایی محسوب می‌شد.
در هفته وحدت، علاوه‌بر سخنرانی، خواندن مقاله و اجرای سرود، گاهی جشنواره شعر نیز برگزار می‌شد و اسرای شاعر اشعار خود را به این مناسبت برای جمع می‌خواندند. اسرای اهل سنت نیز در این برنامه حضور پیدا می‌کردند.
سوگ
در ایام رحلت و شهادت بزرگان دین نیز برنامه‌هایی طراحی و در سطح اردوگاه اجرا می‌شد که بسته به اوضاع هر اردوگاه و شرایط حاکم بر آن، کمیت و کیفیت آنها متغیر بود. برنامههای ایام شهادت بزرگان دین شامل سخنرانی، شعرخوانی، اجرای سرود و نمایش بود که گاهی به‌طور کامل و گاهی به‌صورت مختصر برگزار می‌شد.
در ایام محرم، برنامه‌ها بیشتر شامل سخنرانی و نوحه‌خوانی بود که با رعایت مسائل امنیتی به‌صورت پنهانی اجرا می‌شد. بعثی‌ها در ایام محرم به‌خصوص تاسوعا و عاشورا، تدابیر شدید امنیتی اتخاذ می‌کردند و با افزایش تعداد نگهبانان تلاش می‌کردند از برگزاری مراسم عزاداری جلوگیری کنند. در مواقعی که برنامه عزاداری لو می‌رفت، تعدادی را روانه سلول‌های انفرادی می‌کردند یا اسرا را به‌صورت دسته‌جمعی مورد ضرب‌وشتم قرار می‌دادند. در برخی اردوگاه‌ها مثل اردوگاه‌های موصل (← اردوگاه) ، یکی دو بار اجازه برگزاری مراسم عزاداری داده شد، ولی بعدها آن را ممنوع اعلام کردند.
برای اینکه اسرا نتوانند عزاداری کنند، در چند سال اقدام به تزریق اجباری واکسنی می‌کردند که موجب خستگی و کوفتگی عضلات و بروز حالت گیجی و بی‌حالی می‌شد. به‌همین‌علت این واکسن در میان اسرا «واکسن ضدعاشورا» نامیده شد. این واکسن، که مشخص نشد برای پیشگیری از چه نوع بیماری است، در اردوگاه‌های اسرای ثبت‌نام‌شده (← اردوگاه) به افراد تزریق شد. این اقدام در اردوگاه‌های موصل و رمادی (← اردوگاه) صورت گرفت.[۲]
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ مناسبت(1402). ویکی فقه. قابل بازیابی ازhttps://fa.wikifeqh.ir/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA
- ↑ این مقاله حاصل مشاهده‌ها و تجربه‌های شخصی نویسنده در دوران اسارت و نیز بررسی مجموعه‌ای از خاطرات شفاهی آزادگان است که در بانک اطلاعاتی مؤسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان موجود است.
بیژن کیانی شاهوندی