آموزش نهج البلاغه در اسارت
معرفی
نهج‌البلاغه کتابی شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و جملات کوتاه حکیمانه امام علی(ع) است، که به عقیده برخی پس از قرآن کریم و احادیث نبوی، مهم‌ترین منبع شناخت اسلام و ارزش‌های دینی است. سید رضی که به عنوان یکی از عالمان بزرگ شیعی معرفی شده در اواخر قرن چهارم هجری این مجموعه را جمع آوری کرده است. او درخواست دوستانش را برای جمع آوری مجموعه سخنان فصیح و بلیغ امیر‌المومنین، مهم‌ترین انگیزه خود برای تالیف این کتاب عنوان کرده است.
معیار انتخاب سخنان امام علی(ع) در این کتاب فصاحت و بلاغت عنوان شده است. به همین دلیل کتاب نهج‌البلاغه، به معنای «راه و طریق آشکار بلاغت» نامیده شده است. شیخ محمد عبده، یکی از علمای اهل سنت مصر معتقد است که «نهج‌البلاغه» بهترین توصیف و عنوان برای این کتاب است.
برخی عنوان کرده‌اند منبع سید رضی برای گردآوری سخنان حضرت علی(ع) بسیار غنی و گسترده بوده؛ چرا که او برای جمع‌آوری این کتاب از دو کتابخانه بزرگ بغداد بهره برده است. یکی از آنها کتابخانه ۸۰ هزار جلدی برادرش سید مرتضی بوده و دیگری نیز کتابخانه ۱۰ هزار جلدی «بیت الحکمه» وزیر بهاءالدوله ابن‌بویه دیلمی بوده است. برخی نقل کرده‌اند که سید رضی در شش جلد، نهج البلاغه را جمع‌آوری کرده بود.[۱]
محتوای نهج البلاغه
برخی یکی از امتیازات فوق‌العاده نهج‌البلاغه را جامعیت و تنوع محتوی آن عنوان کرده‌اند؛ محتوایی که گفتارهای بدیع، شیرین، حساب شده و دقیقی در موضوعات مختلف و حتی گاهی متضاد دارد. شیخ محمد عبده، یکی از بزرگان اهل سنت معتقد است؛ در این کتاب نظرهای مختلف و متفاوتی وجود دارد گاهی انسان خود را در افق‌های بلند معانی و زیباترین و بهترین عبارت‌ها می‌بیند و گاهی در میدان جنگ، گاهی نیز عقلی نورانی در این کلام را مشاهده می‌کند که تلاش می‌کند انسان را از ظلمت‌ها به سوی ملکوت اعلی ببرد و در عالم قدس جای دهد. گاهی نیز انسان خود را در میان مدیرانی می‌بیند که علی(ع)، آنها را به مسائل سياست ارشاد و به راه و روش كياست، هدايت میكند.
ابن ابی الحدید معتزلی نیز با کلامی دیگر، گوناگونی و جامعیت محتوی نهج‌البلاغه را تایید کرده است. او می‌گوید در نهج‌البلاغه گاهی چهره «بسطام بن قيس»، «عتيبه بن حارث» و «عامر بن طفيل»؛ از شاعران و ادیبان عرب ظاهر می‌شود و گاه چهره «سقراط حكيم»، «يوحنّا» و «مسيح بن مريم» قابل مشاهده است. عباس محمود العقاد یکی از ادیبان مصری در کتاب «عبقريه الإمام» نهج‌البلاغه را چشمه جوشانی از آیات توحید و حکمت الهی می‌داند.
برخی عنوان کرده‌اند که نهج‌البلاغه در واقع دیدگاه جامع امام علی(ع) درباره خدا، انسان، جهان، مبدا و معاد است. در این کتاب مکارم و سجایای اخلاقی و صفات پسندیده‌ای که لازمه شخصیت انسان کامل است،بیان شده است. همچنین در مورد رسالت پیامبران، امامت، وصایت، حکومت و رهبری، حقوق فرد و اجتماع، وصف مظاهری از زیبایی‌های طبیعت، روحیات منافقین و کافران و همچنین پاره‌ای از رخدادهای صدر اسلام و معرفی ناکثین، مارقین و قاسطین سخن گفته شده است.
آیت الله جوادی آملی اسلام پژوه و الهی دان شیعه بر این باور است که سید رضی مانند سید مرتضی یک رهبر هوشمند است و برای تنظیم نهج البلاغه در محتوای برگزیده براساس مصالح و حکمت‌هایی دقت کرده و به همین جهت بعضی از بیانات نورانی حضرت امیر در نهج البلاغه اصلاً نیست؛ و اگر این گونه که این نهج البلاغه هست آن روز یعنی هزار و اندی سال قبل، همین سید رضی آنها را نقل می‌کرد دیگر نهج البلاغه نهج البلاغه‌ای نبود که هشتاد درصد شرح آن را اهل سنت داشته باشند و الآن تقریباً قوی‌ترین شرح رایج نهج البلاغه همان است که سنّی‌ها نوشتند. محتوی نهج‌البلاغه در سه بخش خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌ها تنظیم شده است.[۱]
آموزش در اسارت
اهتمام به نهج‌البلاغه نیز با اندکی تفاوت همانند موارد پیشین جریان داشت و احیاناً نسخه‌هایی از آن در اختیار اسرای صلیب(← صلیب سرخ )دیده قرار گرفت [۲] [۳] [۴].آموزش و تبیین معارف دینی، به‌ویژه فروع عملی (احکام شرعی)، اعتقادات، اخلاق و تاریخ اسلام و برخی دیگر از علوم اسلامی (علوم حوزوی) چون منطق و اصول، که بیشتر با مباحثه همراه بود، از دیگر زمینه‌های فعالیت آموزشی اردوگاهی بود.[۵] [۶][۴]
نیز نگاه کنید به آموزش؛ نهج البلاغه
کتابشناسی
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ نهج البلاغه(1402).ویکی شیعه.قابل بازیابی ازhttps://fa.wikishia.net/view/%D9%86%D9%87%D8%AC_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87
- ↑ حمزه، محمود (1389). برای گل نرگس. تهران: پیام آزادگان،ص.65 و 85
- ↑ سالمی‌نژاد، عبدالرضا (1386). دانستنی‌های آزادگان. تهران: پیام آزادگان،ص.66.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ زاغیان، اصغر (1386ب). شکوفه‌های صبر. تهران: پیام آزادگان،ص.46.
- ↑ امانی‌زاده، علی‌اصغر (1393). بررسی وضعیت اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق. تهران: سروش،ص.154.
- ↑ حیدری‌نسب، علیرضا (1396). خاکریز دوازدهم. تهران: پیام آزادگان،ص.217.
برای اطلاعات بیشتر
مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت. وبگاه نهج البلاغه . قابل بازیابی ازhttps://www.balaghah.net/
علیرضا حیدری نسب
بازنگری دبیرخانه ویکی آزادگان