راه های کسب خبر در اسارت
مقدمه
متناسب با شرایط اردوگاه‌های صلیب سرخ دیده یا ندیده (غیرثبت‌نام‌شده) وضعیت کسب اخبار در اردوگاه با هم متفاوت بود. اما می‌توان به‌طورکلی منابع کسب اخبار را در اردوگاه‌های اسرای ایرانی در عراق را به‌ترتیب ذیل دسته‌بندی کرد:
1. روزنامه‌های عراق
در اردوگاه‌های اسرا در عراق به‌طور معمول، چهار عنوان روزنامه به تعداد آسایشگاه‌های هر اردوگاه توزیع می‌شد. البته کمتر پیش می‌آمد که هر چهار نوع روزنامه به دست اسرا برسد؛ اول روزنامه الثوره ارگان حزب حاکم بعث عراق؛ دوم الجمهوریه ارگان دولت عراق؛ سوم القادسیه ارگان وزارت دفاع عراق و چهارم بغداد آبزرور (Baghdad Observer) بود که به زبان انگلیسی منتشر می‌شد. نکته جالب در این روزنامه‌ها این بود که بدون استثناء و در هر روز عکس بزرگ صدام را در حالت‌های مختلف بر روی صفحه اول چاپ می‌کردند؛ فرقی هم نمی‌کرد که خبر مهم درباره صدام باشد یا نباشد.
موضوع جالب‌تر درباره کنترل اخبار داخل عراق بود که به‌هیچ‌وجه اخبار منفی داخل عراق در این روزنامه‌ها انعکاس داده نمی‌شد و اساساً اخباری که دانستن آن، برای اسرای ایرانی افشاکننده وضعیت داخلی عراق در جهت منفی باشد، وجود نداشت. آنچه که منتشر می‌شد، تبلیغ و ترویج دیدگاه‌های رسمی درباره موضوع‌های داخلی و خارجی عراق بود.
در نقطه مقابل، اخبار مثبت درباره ایران به‌هیچ‌وجه منتشر نمی‌شد. در این مورد، به‌قدری دقت می‌کردند که برای مثال، در جریان المپیک سئول 1988، در جدول رده‌بندی کسب مدال‌های کشورها، نام ایران حذف می‌شد. برهمین‌اساس، اخبار منفی درباره ایران اعم‌از وقوع سیل، زلزله، شکست تیم‌های ورزشی ایران در مسابقات بین‌المللی و اخبار گرانی‌ها و اختلاف‌های درونی حکومت در ایران به‌صورت روزانه حسب موضوعی که اتفاق افتاده بود، منتشر می‌شد.
در ساعات فراغت و هواخوری بیرون آسایشگاه‌ها، اسرای ایرانی، که به زبان عربی یا انگلیسی مسلط بودند، گاهی در لابه‌لای نوشته‌های تحلیلی در سرمقاله‌های روزنامه‌های پنج‌گانه می‌توانستند اخبار مربوط به ایران را، که در متن روزنامه نیامده بود، پیدا کنند. ازجمله درباره روند مذاکراتی که از 1367 بعد از پذیرش قطعنامه و برقراری آتش‌بس شروع شده بود، فقط در لابه‌لای تحلیل‌ها و یادداشت‌های روزنامه می‌شد خبر جدیدی از روند مذاکرات بین هیئت‌های دو کشور پیدا کرد.
2. نشریات فارسی زبان
ازآنجاکه اکثریت اسرای ایرانی عربی یا انگلیسی نمی‌دانستند، دولت عراق برای آنکه بتواند اسرای ایرانی را تحت‌تأثیر قرار دهد، تلاش می‌کرد نشریات فارسی‌زبان سازمان مجاهدین خلق (منافقین) را در اختیار اسرا قرار دهد تا ازیک‌سو بتواند با انتشار اخبار منفی برای آنها، فضای ناامیدی و بریدگی از ایران به‌وجود آورد و ازسوی‌دیگر نشان دهد عراق در جنگ در موضع برتر قرار دارد. اما این نشریات را اسیران ایرانی، که قادر به تجزیه و تحلیل بودند، اغلب نقد و بررسی می‌كردند یا اخبارِ آن، برای اطلاع سایرین تحلیل می‌شد.
3. رادیو و تلویزیون عراق
یکی دیگر از راه‌های کسب خبر، گوش دادن به اخباری بود که در مواردی ازطریق بلندگوی اردوگاه به‌جای موسیقی پخش می‌شد. البته به‌تدریج برای هر آسایشگاه تلویزیون هم آوردند که در مواردی برنامه سیمای آزادی (تلویزیون منافقین در عراق به زبان فارسی) را پخش می‌کردند که بخش خبری جداگانه‌ای هم به زبان فارسی داشت.
4. نگهبانان عراقی
یکی دیگر از منابع دریافت خبر در اردوگاه‌ها، ازطریق نگهبانان عراقی بود که یا خودشان مستقیماً با هدف روحیه دادن یا تخریب روحیه، در بعضی موارد اخباری را دروغ یا راست یا بخشی راست و بخشی دروغ در اختیار اسرا قرار می‌دادند. در مواردی، این اقدام ازطریق رابطین اسرا انجام می‌شد و در مواردی هم مستقیماً ازطریق اعلام کنار پنجره آسایشگاه‌ها در زمانی‌كه اسرا داخل آسایشگاه‌ها بودند. جالب آنکه بعضی از عراقی‌ها که رفتار نسبتاً بهتری با ایرانی‌ها داشتند، اخبار دلگرم‌کننده واقعی را به‌صورت پنهانی در اختیار ارشد آسایشگاه‌ها یا اسرای ایرانی، که با زبان عربی آشنا بودند، قرار می‌دادند تا آنها نیز این اخبار را به اطلاع سایر اسرا برسانند.
5. مأموران صلیب سرخ
یکی دیگر از منابع کسب اخبار در اردوگاه‌هایی که به صلیب سرخ جهانی معرفی شده بودند، مأموران صلیب سرخ بودند که در بازدید‌های دوره‌ای خود از اردوگاه‌ها، بعضی از اخبار را به‌اصطلاح درز می‌دادند یا به‌صورت علنی اعلام می‌کردند. در مواردی هم کتاب‌ها و جزوه‌هایی را با اجازه عراقی‌ها در اختیار اسرا قرار می‌دادند که در آنها نکات خبری یافت می‌شد.(← کتاب و کتابخوانی)
6. رادیو ایران
در مقطعی، اسرای ایرانی در اردوگاه موصل(← اردوگاه ) توانسته بودند رادیوی یکی از نگهبانان عراقی را پنهان کنند و در مواردی که امکان آن وجود داشت، اخبار سراسری رادیو ایران را گوش کنند و با یادداشت‌برداری در اختیار دیگران قرار دهند.
( نیز نگاه کنید به رسانه و خبر)