مجله سفیر

اسیران ایرانی در دوران حضورشان در اسارتگاه‌های رژیم بعثی عراق با انجام اقداماتی فرهنگی، ضمن اطلاع‌رسانی و ارتقای سطح آگاهی همدیگر، به ایجاد نشاط و پویایی یکدیگر یاری می‌رساندند.

ازجمله این اقداماتْ سرودن شعر، نگارش داستان و مقاله، نوشتن و اجرای نمایش‌نامه، نقاشی، خطاطی، طراحی و... بود که با وجود کمبود امکانات در بهترین شکل به اجرا درمی‌آمد. یکی از اقدامات فرهنگی، که به‌سبب ممنوعیت و نداشتن امکانات فقط در یک یا دو اردوگاه‌ به اجرا درآمد، تألیف، تدوین و انتشار مجله بود. این مجله «سفیر» نام داشت و در سال 1366 به کوشش چند تن از فعالان فرهنگی در اردوگاه رمادی 2 (کمپ 7) تألیف و تدوین و منتشر شد.

در آسایشگاه 1 از قاطع 2 اردوگاه، فریبرز خوب‌نژاد و مهدی عالی^{[ اکنون امام‌جمعه موقت تبریز است]}با همفکری یکدیگر به این نتیجه می‌رسند در کنار کلاس‌های آموزشی و فعالیت‌های فرهنگی نظیر شعر و سرود و تئاتر، محتوای فرهنگی و خوراک فکری تازه‌ای برای هم‌بندانشان تولید و تهیه کنند و تصمیم می‌گیرند مجله‌ای به‌صورت ماهنامه یا فصلنامه منتشر کنند. این ایده را با جعفر توفیقی و علی بهلولی در میان می‌گذارند و پس از تقسیم وظایف، کار را آغاز می‌کنند. این کار به‌صورت کاملاً مخفیانه و بدون اطلاع دادن به رهبر اردوگاه حاج عیسی نریمیسا انجام می‌شود، زیرا ایشان به‌سبب تبعات ناگواری که برای کل اسیران اردوگاه در پی می‌داشت مطمئناً با این کار مخالفت می‌کرد:

«خوشبختانه، این کار در زمانی صورت ‌گرفت که ممنوعیتِ سفت‌وسختِ خودکار و کاغذ تقریباً برداشته شده بود و امکان بهره‌وری از آنها برای این کار وجود داشت. در آن مقطع، صلیب سرخ دفترهای چهل‌برگ و خودکار در اختیار بچه‌ها می‌گذاشت.»

این گروه پس از برگزاری جلسات مشورتی درخصوص مطالب و محتوای مجله به این نتیجه می‌رسند که به موضوعاتی نظیر مسائل دینی و اعتقادی، اخبار و اطلاعات مهمی که از راه‌های مختلف کسب می‌شد، ترجمه بخشی از روزنامه‌های عراقی که حاوی مطالب متنوع سیاسی، اجتماعی، یا نظامی بود و لازم بود نقدی بر آنها نوشته شود، و به مطالب تاریخی درباره اسلام و ایران پرداخته شود:

«با اینکه هرکدام از بچه‌ها جزو فعالان فرهنگی اردوگاه بودند، اما هیچ‌کداممان جز تجربه روزنامه‌دیواری در مدرسه، سابقه روزنامه‌نگاری و درآوردن مجله نداشتیم. ولی یادم هست که برای این کار شور و شوق و هیجان زیادی داشتیم. کاری بود منحصربه‌فرد، نو و بدیع و البته بسیار خطرناک و که سطح آن بالاتر از سایر کارهای فرهنگی بود.»

در مدت یک هفته، هریک از اعضای گروه مطالب خود را آماده می‌کنند:

«سرمقاله را من نوشتم. یادم هست در همان ایام، ایران یک رزمایش دریایی در خلیج فارس برگزار کرده بود که رئیس‌جمهور آیت‌الله سید علی خامنه‌ای با لباس نظامی در آن حاضر شده و سخنرانی کرده بود. این اتفاق در رسانه‌های عراق مثل بمب صدا کرد. سرمقاله‌ای در روزنامه «الثوره»، ارگان حزب بعث، با نام «آدمیرال خامنه‌ای» نوشته شده بود که مضمونش این بود که «^[آقای] خامنه‌ای رئیس‌جمهور ایران که یک رَجُل دینی است، در یک مانور نظامی شرکت کرده و به‌جای صلح‌جویی، بر طبل جنگ‌ می‌کوبد. چرا نباید ما به دنبال صلح باشیم...» من از عنوان این سرمقاله وام گرفتم و سرمقاله‌ای با نام «نعم آدمیرال خامنه‌ای» نوشتم و توضیح دادم وقتی به خاک کشوری تجاوز می‌شود، همه حتی رجل دینی هم باید از خاک کشورش دفاع کند و اضافه کردم که مگر پیامبر گرامی اسلام و خلفای ایشان فرمانده غزوات نبودند؟! پس دلیلی ندارد که چون آقای خامنه‌ای روحانی است، نمی‌تواند در دفاع از دین و میهنش شرکت داشته باشد.»

مطلب دیگری نیز از روزنامه‌های عراقی وام گرفته می‌شود که «اعرَف عَدوک» ^{(دشمنت را بشناس)} نام دارد که تجهیزات نظامی ایران مثلاً تانک چیفتن را معرفی می‌کرد. در مجله، مشابه همین مطلب و با عنوان «دشمنت را بشناس» به معرفی لباس‌ سربازان عراقی پرداخته می‌شود. بخش‌های دیگر مجله نیز به معرفی تاریخ ایران یا تاریخ اسلام اختصاص داده می‌شود.

پس از پایان نگارش مطالب، نام «سفیر» برای مجله انتخاب می‌شود و فلسفه نامگذاری‌اش این است اسیران ایرانی در اردوگاه‌ها سفیر کشور ایران هستند نه زندانی و اسیر. سپس، حمید فراتصه، که از رزمندگان تبلیغات جبهه و جنگ است و سابقه فعالیت در زمینه طراحی و گرافیک دارد، با خودکار آبی و قرمز با کلمه «سفیر» یک طرح گرافیکی خلق می‌کند و جلد را آماده می‌کند. مطالب در قالب یک دفتر پنجاه برگی در کنار هم قرار می‌گیرد و شماره اول مجله آماده توزیع در آسایشگاه‌ها می‌شود.

با اینکه استقبال از نشریه بسیار خوب است، اما عده‌ای وجود آن را خطرناک می‌دانند. تردیدی نیست که نگهداری چنین چیزی بسیار دشوار است و در صورت اطلاع عراقی‌ها، کل اردوگاه با شدیدترین تنبیه‌ها و شکنجه‌ها روبه‌رو می‌شود. بنابراین، معترضان از رهبر اردوگاه می‌خواهند برای حفظ سلامتی اسیران و آرامش اردوگاه از انتشار شماره‌های بعدی آن جلوگیری شود و بدین‌ترتیب مجله سفیر با همان شماره اول به پایان راه خود می‌رسد.

نیز نگاه کنید به

• اسارت و اسیران
• اسرا
• اسیران جنگ
• جنگ تحمیلی عراق علیه ایران
• اردوگاه رمادی 2
• تنبیه در اسارت
• شکنجه در اسارت

کتابشناسی

مسعود امیرخانی