اسیر جنگی در حقوق بین المللی
مطابق ماده ۲ کنوانسیون سوم ژنو، این سند اختصاص به مخاصمات بین‌المللی یعنی درگیری‌های نظامی بین دولت‌ها دارد، در نتیجه اسیر جنگی یا زندانی جنگی که از حمایت‌های این معاهده و دیگر اسناد ژنو برخوردار است تنها رزمندگان بازداشت‌شده در مخاصمات بین‌المللی را شامل می‌شود. بنابراین، زندانیان جنگی در مخاصمات مسلحانه داخلی، اسیر جنگی نیستند و تحت حمایت قوانین داخلی کشور محل درگیری، حقوق بین‌الملل بشر و قواعد عرفی و اصول بشردوستانه هستند. البته درگیری‌های نظامی که جنبش‌های آزادی‌بخش به نمایندگی از یک ملت برای تعیین سرنوشت خود و رهایی از استعمار یا اشغال نظامی یا تبعیض نژادی در آن مشارکت دارند، در حکم یک مخاصمه بین‌المللی است (بند ۴ ماده ۱ پروتکل اول الحاقی ۱۹۷۷) و رزمندگان بازداشت‌شده در این نوع مخاصمه اسیر جنگی محسوب می‌شوند.
مفهوم اسیر جنگی در حقوق بین المللی
براساس ماده ۴ معاهده سوم ۱۹۴۹ ژنو و ماده ۴۳ و ۴۴ پروتکل اول الحاقی ۱۹۷۷ افراد زیر که به دست دشمن بیفتند اسیر جنگی هستند[۱]:
- اعضای نیروهای مسلح و نیروهای داوطلب که جزو نیروهای مسلح مزبور باشند.
- چریک‌ها و سایر نیروهای داوطلب و اعضای جنبش‌های مقاومت وابسته به یک طرف مخاصمه مشروط بر اینکه دارای فرماندهی مسئول، علامت مشخصه مانند یونیفورم خاص، حمل علنی سلاح و رعایت قوانین جنگ باشند.
- کارکنان غیرنظامی نیروهای مسلح مانند کارکنان هواپیماهای جنگی، نیروهای پشتیبانی و خبرنگاران جنگی و موارد مشابه.
- کارکنان نیروهای دریایی بازرگانی و هواپیمایی کشوری طرف‌های مخاصمه.
- اهالی سرزمین‌های اشغال‌شده که به‌صورت ناگهانی و بدون تشکیلات منظم برای مبارزه با دشمن اسلحه به‌دست می‌گیرند.
سایر افراد
اشخاص ذیل نیز استحقاق برخورداری از مقررات ناظر بر رفتار با اسیران جنگی را دارند:
- اعضای نیروهای مسلح کشور اشغال‌شده که در سرزمین‌های اشغالی بازداشت می‌شوند.
- بازداشت‌شدگان نظامی در کشور بی‌طرف.
- اعضای پرسنل مذهبی و پزشکی غیررزمنده که بخشی از نیروهای مسلح هستند.
- چنانچه در مورد وضعیت یک نیروی بازداشتی تردید باشد، دادگاه صالح کشور بازداشت‌کننده تصمیم‌گیری می‌كند. جاسوسان(←جاسوسی ) و مزدوران از وضعیت اسیر جنگی برخوردار نیستند.
- کسی که در جنگ شرکت کند، اما اسیر جنگی محسوب نگردد، علاوه‌بر حقوق مصرح وی در کنوانسیون چهارم، باید از حقوق اولیه احترام به شخصیت انسانی برخوردار شود.
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، قواعد اساسی کنوانسیون‌های ژنو ۱۹۴۹ و پروتکل‌های الحاقی ۱۹۷۷ (۱۳۹۰)، هاجر سیاه رستمی (مترجم)، دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشردوستانه، تهران.
غلامعلی قاسمی