نظام‌نامۀ تشکیل و فعالیت کمیته راهبری دانشنامه ویکی آزادگان
تجربه زیسته آزادگان در پیش از انقلاب اسلامی، دوران دفاع مقدس و پس از آن، حاوی درس آموخته های ارزشمندی برای امروز و فردای همه جوامع بشری و اعتلای فرهنگ ایثار، مقاومت و جهاد است. اگر چه در طی بیش از سه دهه پس از بازگشت آزادگان به میهن، اقدامات ارزشمندی در زمینه حفظ و نشر آثار و ارزش های اسارت و آزادگان، توسط نهادها و دستگاه ها و اشخاص مختلف، صورت گرفته است، اما تاکنون طرح جامع و اختصاصی برای این مهم تدوین و اجرا نشده است. موسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان به استناد بند الف ماده 8 اساسنامه[1]، مهمترین رسالت و کار ویژه خود را حفظ و نشر آثار و ارزش های اسارت و آزادگان و بویژه سید آزادگان، شهید حجت الاسلام و المسلمین سید علی اکبر ابوترابی فرد می داند. برای ایفای این مأموریت و دست یابی به اهداف این حوزه، "طرح دانشنامه ویکی آزادگان" در دستور کار موسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان
قرار گرفته است. طرح تحقیقاتی دانشنامه ویکی آزادگان، اقدام مناسبی برای گردآوری، حفاظت، دسترس پذیری و اشاعه آثار و ارزش های اسارت و آزادگان به صورت تخصصی، جامع، معتبر و روزآمد در فضای وب است. برای تحقق این امر، کمیته راهبری دانشنامه ویکی آزادگان، به شرح مفاد این نظام نامه تأسیس می شود.
1. تعریف
دانشنامه ویکی آزادگان یک دانشنامه باز با صفحه wiki در فضای وب است که بستر مناسبی را برای بارگذاری مطالب و منابع معتبر در ارتباط با اسارت و آزادگان، توسط آزادگان و اشخاص واجد شرایط و همچنین دستیابی مردم، آزادگان، رزمندگان دفاع مقدس، پژوهشگران و هنرمندان به این مطالب را فراهم می سازد.
2. ضرورت و اهمیت
گستردگی و دقایق وقایع مرتبط با اسارت و آزادگان دفاع مقدس و عدم ثبت و ضبط مناسب این وقایع، کار گردآوری و سازماندهی اطلاعات و مطالب در این خصوص را با چالش جدی مواجه می سازد، که حل آن خارج از توان یک نهاد و مؤسسه است. لذا بهترین روش برای تهیه و گردآوری این مطالب یاری گرفتن از خود آزادگان و کسانی است که در این زمینه به مطالعه و نگارش پرداخته اند. اما این امر نیاز به ایجاد بستری مناسب و ضوابط خاص دارد تا همگان بتوانند مطالب معتبر خود را در آن بارگزاری کنند. از سوی دیگر نگهداری و انتشار اسناد، کتاب ها و دانشنامه های مختلف در مورد اسارت و آزادگان به صورت چاپی، که عموما از حجم بالایی برخوردارند و بیشتر در آرشیوها وکتابخانه ها جای دارند، مانع از دسترسی آسان به این مطالب ارزشمند می شود. بر همین اساس استفاده از کتب و منابع چاپی به تدریج جای خود را به فضای مجازی و وب داده است. اما این فضای جدید نیز مسئله نشر گسترده مطالب غیر موثق در خصوص اسارت و آزادگان دفاع مقدس و مشکل استناد به این مطالب را افزایش داده است. تدوین دانشنامه ویکی آزادگان از آن رو از اهمیت شایانی برخوردار است که اولا در چارچوب اصول و ضوابط مشخص، بستر مناسبی برای تأمین مطالب معتبر در مورد اسارت و آزادگان دفاع مقدس، توسط خود آزادگان و شخصیتهای حقیقی و حقوقی مختلف فراهم می سازد و ثانیا دسترسی آسان به این مطالب در فضای مجازی را امکان پذیر می سازد.
3. اهداف و محورهای اصلی فعالیت کمیته
اهداف و محور های اصلی فعالیت کمیته راهبری دانشنامه ویکی آزادگان به شرح ذیل است:
3-1. رصد و پایش وضعیت آثار منتشر شده مرتبط با اسارت و آزادگان
3-2. مصونیت آثار و ارزش های مرتبط با اسارت و آزادگان از خطر تحریف و از بین رفتن
3-3. گردآوری، نگهداری و ذخیره آثار و ارزش های اسارت و آزادگان با رویکرد فراگیر ونیز روایت ها و خاطره های آزادگان از دوران اسارت با استفاده از روش های ویکی پدیا
3-4. فرآهم آمدن اطلاعات، دانش، اسناد و آثار قابل اعتماد و روزآمد، در زمینه اسارت و آزادگان
3-5. تأمین دسترسی آسان و سریع به اطلاعات، دانش، اسناد و آثار مرتبط با اسارت و آزادگان، در فضای مجازی
3-6. اشاعه و نشر اطلاعات، دانش، اسناد و آثار برگزیده و منتخب در زمینه آثار و ارزش های اسارت و آزادگان
3-7. ایجاد انسجام، تعامل و هم افزایی میان ظرفیت ها و فعالیت های پراکنده نهادها، دستگاه ها و مؤسسات مختلف در زمینه حفظ و نشر آثار و ارزش های مرتبط با اسارت و آزادگان
3-8. اعتبار بخشی به روایت ها، اطلاعات و محتوای مرتبط با اسارت و آزادگان و حجت الاسلام و المسلمین سید علی اکبر ابوترابی فردو پیش گیری از خطر تحریف و انحراف
3-9. شناسائی هسته‌های پژوهشی در حوزه‌های موضوعی مرتبط به منظور برنامه‌ریزی و اجرای پژوهش‌های گروهی هدفمند
3-10.تدوین شیوه‌نامه‌ها و استانداردهای مورد نیاز در زمینه سازماندهی اطلاعات و دانش های مرتبط با موضوع اسارت و آزادگان
3-11.رصد وضعیت پایان نامه های دانشگاهی و طرح های تحقیقاتی انجام شده در حوزۀ های موضوعی مرتبط با اسارت و آزادگان
3-12.طراحی ساز و کارهای مناسب برای معرفی و تعامل هر چه بهتر آزادگان و پژوهشگران و متخصصان مرتبط
3-13.تلاش برای برقراری پیوندهای مناسب با سایر مؤسسات و مراکز پژوهشی کشور
تبصره: استفاده از صفحه ویکی بدین معنا نیست که مانند صفحات ویکی پدیا مطالب آن قابل ویرایش توسط هر فردی باشد و یا هر نویسنده ای بتواند مطلبی را بارگذاری کند و امکان درج یادداشت(کامنت) توسط خواننده یا آزادگان بر روی هر مطلب وجود داشته باشد.
4. ساختار کمیته و زیر بخش های آن
4-1. کمیته راهبری
وظایف و اختیارات کمیته
کمیته راهبری دانشنامه ویکی آزادگان زیر نظر موسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان فعالیت می‌کند، و عهده دار وظایف و اختیارات ذیل است:
- تدوین و روزآمد سازی سیاست ها، ضوابط، دستورالعمل ها و شیوه نامه های مورد نیاز
- شناسایی و تعیین اعضای گروه های ویراستاری برای هر اسارتگاه( اردوگاه)
- ارائه و اجرای ایده ها و طرح های مناسب برای توسعه دانشنامه
- طراحی و اجرای سازوکارهای مناسب برای معرفی دانشنامه
- ایجاد ساز و کارهای مناسب برای اشاعه مطالب برگزیده دانشنامه در قالب ها و شکل های متنوع
- طراحی و اجرای سازوکارهای مناسب برای رقابت آفرینی و ترغیب آزادگان به نگارش اطلاعات و مطالب خود
- ارائه برنامه و بودجه سالانه دانشنامه به موسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان
- نظارت بر حسن اجرای سیاست ها و ضوابط ابلاغ شده و عملکرد گروه های ویراستاری و شبکه نویسندگان
- نظارت و ارزیابی محتوای دانشنامه و وضعیت استفاده از آن
- ارائۀ گزارش‌سالانه عملکرد دانشنامه، کمیته، گروه های ویراستاری و شبکه نویسندگان به مدیر عامل موسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان
ترکیب اعضای کمیته:
ترکیب اعضای کمیته به شرح ذیل است:
- رئیس کمیته
- یکی از اعضای هیئت مدیره موسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان
- معاون پژوهشی موسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان
- 3 نفر از آزادگان(برخوردار از دانش، مهارت و تجربه در زمینه سازماندهی اطلاعات و دانش مرتبط با اسارت و آزادگان)
- 1 نفر از متخصصین رشته علم اطلاعات و دانش شناسی
- 1 نفر متخصص در زمینه ویکی مدیا
- دبیر کمیته
تبصره1: اعضای کمیته توسط مدیرعامل مؤسسه و با حکم ایشان، به مدت 2 سال به این سمت منصوب می شوند.
تبصره2: دبیرخانه کمیته در محل مؤسسه مستقر می باشد.
تبصره3: در صورت ضرورت کمیته می تواند از مشاوره متخصصین استفاده کرده یا اقدام به تشکیل گروه مشاورین کند.
دبیر کمیته
دبیر توسط رئیس کمیته انتخاب می‌شود و دارای وظایف زیر است:
- برنامه‌ریزی و پیگیری تشکیل جلسه‌های کمیته به صورت منظم
- پیگیری تشکیل جلسه‌ها و سایر برنامه‌های کمیته
- هماهنگی با کمیته روابط عمومی برای انجام تبلیغات مناسب در زمینۀ معرفی برنامه‌های کمیته
- پیگیری تکمیل اطلاعات کمیته در پورتال ویکی آزادگان
- تنظیم صورتجلسه‌های کمیته
- بررسی وضعیت فعالیت اعضاء کمیته
- پیگیری وظایف محوله به اعضاء
- سایر امور محوله از سوی رئیس کمیته
4-2. گروه های ناظر بر محتوا
برای هر یک از اسارتگاه ها(اردوگاه ها)، یک گروه ناظر بر محتوا متشکل از 3 تا 5 نفر از افراد واجد شرایط توسط کمیته تعیین می شوند تا کار راهبری، نظارت، ارزیابی و ویرایش محتوای مربوط به هر اردوگاه و آزادگان آن اردوگاه را بر عهده گیرند. شرایط این افراد و شیوه کار آنها در شیوه نامه اجرایی دانشنامه ویکی آزادگان تعیین خواهد شد.
4-3. شبکه نویسندگان
برای هر یک از اسارتگاه ها(اردوگاه ها) شبکه ای متشکل از 10 تا 20 نویسندگان واجد شرایط اعم از آزادگان و غیر آزادگان، توسط گروه ناظر بر محتوا آن اردوگاه تعیین می شود، تا کار گردآوری و بارگذاری اطلاعات هر اردوگاه و هر گروه از آزادگان را زیر نظر گروه ناظر بر محتوای آن اردوگاه بر عهده داشته باشند.
تبصره: تعداد نویسندگان هر شبکه، به تناسب دواطلبان نویسندگی و گستردگی مطالب اردوگاه و با نظر گروه ناظر بر محتوا مربوطه می تواند افزایش یابد.
5. برگزاری جلسات
جلسات کمیته راهبری دانشنامه ویکی آزادگان می‌تواند هم به صورت حضوری و هم به صورت مجازی (از طریق یک گروه بحث و یا سایر قابلیت‌های فناورانه) برگزار شود.
5-1 با توجه به اینکه اعضاء ممکن است در شهرهای مختلف ایران و یا کشورهای دیگر حضور داشته باشند، جلسات حضوری را می‌توان در موارد خاص با حضور اعضاء ساکن تهران برگزار کرد و مباحث جلسه حضوری را از طریق فضای مجازی با سایر اعضاء دنبال نمود.
5-2 محل برگزاری جلسات حضوری و یا ساز و کار برگزاری جلسات مجازی توسط مسئول کمیته پس از رایزنی با اعضاء تعیین خواهد شد.
5-3 چنانچه هر یک از اعضای حقیقی کمیته بدون دلیل موجه در جلسات حضوری(بیش از سه جلسه) و یا در مباحث مجازی کمیته (به مدت یک ماه) شرکت نکند، پس از یک بار اخطار، از عضویت کمیته حذف خواهد شد.
این نظام‌نامه در پنج بند و پنج تبصره در تاریخ 1402/5/21 به تصویب هیئت مدیره موسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان رسید.
[1] . ماده 8 بند الف. اساسنامه موسسه فرهنگی هنری پیام آزادگان: "گرد آوری، ثبت و انتشار خاطرات، تاریخ و فرهنگ اسیران ایرانی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از جمله خاطرات و شرح حال روحانی مجاهد شهید حجه الاسلام و المسلمین سید علی اکبر ابوترابی فرد"