کمیسیون اداره ی اسرای جنگی

بعد از افزایش تعداد اسرای عراقی و پیام حضرت امام خمینی(ره) در مورخ 12 دی 1361، شورای‌عالی دفاع در مورخ 13 دی 1361 ، تشکیل کمیسیون اداره اسرای عراقی را به تصویب رساند که ابتدا مسئولیت آن به عهده نخست وزیری وقت قرار داده شد و بعد از مدتی در اختیار دبیرخانه شورای‌عالی دفاع قرار گرفت و دبیر وقت شورای‌عالی دفاع، حاج آقا محمدعلی نظران مسئولیتش را بعهده گرفت، کمیسیون مزبور با دبیرخانه و 7 زیر‌مجموعه، کمیته‌های فرهنگی، بهداشت و درمان، کار، تشخیص و تفکیک، تبلیغات و روابط عمومی، دادگاه ویژه اسرا و کمیته تبادل با حضور اعضای تعیین شده از ستاد مشترک ارتش ج.ا.ا، نخست وزیری، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، وزارت امور خارجه، وزارت کشور، وزارت اطلاعات، ستاد تبلیغات جنگ و نماینده دفتر آیت‌اله حکیم و با تشکیل 38 اردوگاه در 23 شهرستان  به امور نگه‌داری اسرای تا زمان بازگشت کلیه اسرای عراقی و بعد از آن پرداخت.

خانواده اسرای عراقی

اقدام مهم جمهوری اسلامی ایران در خصوص نگه‌داری اسرای عراقی، دیدار اسرا با خانواده‌هایشان که این اقدام فراتر از قواعد کنوانسیون‌های ژنو بود ثبت گردد، این اقدام در هیچ جنگی در دنیا اتفاق نیفتاده است.کمیسیون اداره اسرای عراقی در تاریخ 27 بهمن 1361 اعلام کرد، این کمیسیون آمادگی پذیرش خانواده‌های اسرای عراقی را دارد و از اسرای عراقی خواست در نامه‎‌های خود به خانواده‌هایشان بنویسند که امکان ملاقات با آن‌ها فراهم است.جمع کل ملاقات‌های اسرای عراقی با خانواده‌هایشان در اردوگاه از سال 1361 تا 1381 به تعداد 11838 مورد می‌باشد و تعداد 322 مورد ملاقات خصوصی(همسر اسیر) انجام شد.

کمیسیون حمایت از اسرا و مفقودین ایرانی

از ابتدای دفاع مقدس تا اواخر سال 1360 تنها اداره جستجوی اسرا و مفقودین در جمعیت هلال احمر در رابطه با پیگیری وضعیت اسرا و مفقودین فعالیت می‌کرد، با توجه به افزایش اسرا و مفقودین ، بنا به پیشنهاد جمعیت هلال احمر به شورای‌عالی دفاع مبنی بر درخواست تشکیل مرجعی برای رسیدگی به امور اسرا و مفقودین، شورای مزبور در جلسه مورخ 18 مهر 1362 تشکیل کمیسیون حمایت از اسرا و مفقودین ایرانی را تصویب نمود که این کمیسیون با مسئولیت میدیر کل وقت روابط بین‌الملل جمعیت هلال احمر و با حضور نمایندگان مبادی ذیربط تشکیل گردید. در مهر‌ماه 1364 مسئولیت این کمیسیون به عهده آقای سید محمود رضا آقامیری قرار گرفت و متعاقب آن در جلسه مورخ 9 مهر 1366 شورای‌عالی دفاع تصویب کرد، کمیسیون زیر نظر دبیر وقت شورای‌عالی دفاع، حاج آقا محمدعلی نظران قرار گیرد و سرپرست آن هم‌چنان  آقای سید محمود رضا آقامیری می‌باشد.

وظایف کمیسیون حمایت از اسرا و مفقودین ایرانی

-  سیاستگذاری، تعیین خط مشی، باز‌گرداندن اسرای ایرانی و  پیکر مطهر اسرای شهید، تعیین وضعیت مفقودین، مشخص نمودن آخرین وضعیت پناهندگان(← پناهندگی) و ابلاغ مصوبات به اعضای کمیسیون برای اقدام لازم و نظارت و پیگیری براجرای آن.

-  آماده سازی و یکسان سازی فهرست‌های مختلف اسرا و مفقودین با همکاری اعضای کمیسیون و مبادی ذیربط.

-  آماده‌سازی دستور‌کار مذاکرات و شرکت فعال در مذاکرات با مقامات عراقی و کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و سازمان ملل متحد در پایتخت‌های دو کشور(تهران، بغداد و مرز خسروی-منذریه) سوئیس،ژنو و نیویورک.

-   انجام اقدام‌های مریوط به تبادل اسرای ایرانی(آزادگان سرافراز) با اسرای عراقی از تاریخ 26 خرداد 1360 تا 15 اردیبهشت 1382 که آخرین گروه اسرای عراقی به کشورشان بازگشتند.

سازمان‌ها و نهاد‌های عضو کمیسیون حمایت از اسرا و مفقودین ایرانی که در زمان‌های مختلف اضافه یا کسر شدند:

جمعیت هلال احمر(اداره جستجوی مفقودین)، نخست وزیری، اداره‌های یکم و دوم ستاد مشترک ارتش ج.ا.ا، ، بنیاد شهید انقلاب اسلامی، وزارت امور خارجه، وزارت کشور، وزارت اطلاعات، ستاد تبلیغات جنگ، سازمان ایثارگران نیرو‌های مسلح(زمینی، هوایی، دریایی، انتظامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ستاد مرکزی معراج شهدا.

دو کمیسیون اداره اسرای عراقی و کمیسیون حمایت از اسرا و مفقودین ایرانی بعد از انحلال شورای‌عالی دفاع از سال 1368 زیر نظر دفتر عمومی حفاظت اطلاعات فرماندهی معظم کل قوا قرار گرفت و از سال 1375 این دو کمیسیون در قالب یک مجموعه تحت عنوان کمیسیون‌های اسرا و مفقودین به فعالیت خود ادامه داد و از سال 1391 به همراه کلیه اسناد و مدارک به بنیاد حفظ نشر و ارزش‌های دفاع مقدس-سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس انتقال یافت. 

نامه نگاری

تعداد نامه‎‌های رَد‌وبَدل شده بین اسرای ایرانی و خانواده‌هایشان و به صورت عکس ثبت گردد.

• تعداد ارسال نامه‌های اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق به خانواده‌هایشان در ایران به تعداد 2189600 نامه.

• تعداد ارسال نامه‌های خانواده ‌ها به اسرای ایرانی در اردوگاه‌های عراق به تعداد 3434554 نامه.

•     جمعاً نامه هایی رَد‌وبَدل شده به تعداد 5624154  نامه.

نیز نگاه کنید به

• کمیسیون حمایت از اسرا و مفقودین ایرانی
• کمیسیون اداره ی اسرای عراقی
• نامه نگاری

کتابشناسی

مجید شاه حسینی