شست‌وشو و حمام: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی آزادگان
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''وضعیت شست‌وشو و [[حمام در اسارت|حمام]] [[اسرا|اسرای ایرانی]] در عراق'''


===وضعیت شست‌وشو و حمام اسرای ایرانی در عراق===
[[حمام در اسارت|حمام]] یا گرمابه محلی است که انسان‌ها برای شست‌وشوی اساسیِ تن، صورت و نیز غسل در اصطلاح اسلامی، از آن استفاده می‌کنند. [[حمام در اسارت|حمام]] کردن ازجمله نیازهایی است که بشر در طول زندگی به آن وابسته بوده است و می‌تواند سلامت مطلوب ذهن و بدن را تأمین کند؛ همچنین ایرانیان از دیرباز به حفظ نظافت بدن و شست‌وشوی همیشگی آن اهمیت فراوان می‌داده‌اند. در گذشته‌های دور، شست‌وشوی معمولی به‌صورت حاضر نبوده است. حمام‌ها بیشتر به‌صورت عمومی بودند. امروزه در منازل مسکونی مکانی اختصاصی و مجزّا به نام [[حمام در اسارت|حمام]] تعبیه شده است و افراد [[خانواده]] دیگر مجبور نیستند برای شست‌وشوی بدن خود از منزل خارج شوند.
حمام یا گرمابه محلی است که انسان‌ها برای شست‌وشوی اساسیِ تن، صورت و نیز غسل در اصطلاح اسلامی، از آن استفاده می‌کنند.


    حمام کردن ازجمله نیازهایی است که بشر در طول زندگی به آن وابسته بوده است و می‌تواند سلامت مطلوب ذهن و بدن را تأمين کند؛ همچنین ایرانیان از دیرباز به حفظ نظافت بدن و شست‌وشوی همیشگی آن اهميت فراوان می‌داده‌اند. در گذشته‌های دور، شست‌وشوی معمولی به‌صورت حاضر نبوده است. حمام‌ها بیشتر به‌صورت عمومی بودند. امروزه در منازل مسکونی مکانی اختصاصی و مجزّا به نام حمام تعبیه شده است و افراد خانواده دیگر مجبور نیستند برای شست‌وشوی بدن خود از منزل خارج شوند.
    از بزرگ‌ترین معضلات دوران [[اسارت و اسیران|اسارت]]، وضعیت بهداشتی وخیم [[اردوگاه|اردوگاه‌]]<nowiki/>ها بود. یکی از این مشکلات بهداشتی، که منجر به شیوع انواع بیماری‌های روحی و جسمی در میان [[اسرا]] می‌شد، مسئله [[حمام در اسارت|حمام]] آنان بود. ازآنجاکه نظافت بدن، ازجمله [[حمام در اسارت|حمام]] رفتن، اصلاح یا تراشیدن سر و صورت، استفاده از مواد شوینده و کوتاه کردن ناخن‌ها از مسائلی است که انسان بدان نیازمند است، [[اسرا]] نیز از این نیاز مهم بشر مستثنا نبودند. رژیم عراق از موضوع [[حمام در اسارت|حمام]] برای دست یافتن به اهداف خاصی ازجمله در هم شکستن روحیه [[مقاومت]] و پایداری [[اسرا]]، [[تنبیه در اسارت|تنبیه]] آنان و مسائلی از این دست استفاده می‌کرد و شیوه‌های متفاوتی را در این زمینه به‌کار می‌گرفت.


    از بزرگ‌ترین معضلات دوران اسارت، وضعیت بهداشتی وخیم اردوگاه‌ها بود. یکی از این مشکلات بهداشتی، که منجر به شیوع انواع بیماری‌های روحی و جسمی در میان اسرا می‌شد، مسئلة حمام آنان بود. ازآنجاکه نظافت بدن، ازجمله حمام رفتن، اصلاح یا تراشیدن سر و صورت، استفاده از مواد شوینده و کوتاه کردن ناخن‌ها از مسائلی است که انسان بدان نیازمند است، اسرا نیز از این نیاز مهم بشر مستثنا نبودند. رژیم عراق از موضوع حمام برای دست یافتن به اهداف خاصی ازجمله در هم شکستن روحیة مقاومت و پایداری اسرا، تنبیه آنان و مسائلي از اين دست استفاده می‌کرد و شیوه‌های متفاوتی را در این زمینه به‌کار می‌گرفت.
== انواع [[حمام در اسارت|حمام]] ==
===انواع حمام===
با توجّه به ساخت متفاوت بنای اردوگاه‌ها و زندان‌های محل نگه‌داری اسرای ایرانی، ساخت [[حمام در اسارت|حمام‌]]<nowiki/>ها نیز یکسان نبود. آن دسته از اسیران ایرانی که جزو [[اسرای مفقود|مفقودین]] محسوب می‌شدند، در اردوگاه‌هایی اسکان داده شده بودند که ازنظر بهداشت، به‌ویژه  شست‌وشو و [[حمام در اسارت|حمام]]، نسبت به اردوگاه‌های دیگر، وضعیت مناسبی نداشتند. در دیگر اردوگاه‌ها وضعیت [[حمام در اسارت|حمام]] به‌نسبت بهتر بود.
با توجّه به ساخت متفاوت بنای اردوگاه‌ها و زندان‌هاي محل نگه‌داري اسراي ايراني، ساخت حمام‌ها نیز یکسان نبود. آن دسته از اسیران ايراني که جزو مفقودین محسوب می‌شدند، در اردوگاه‌هايي اسکان داده شده بودند که ازنظر بهداشت، به‌ویژه  شست‌وشو و حمام، نسبت به اردوگاه‌های دیگر، وضعیت مناسبی نداشتند. در ديگر اردوگاه‌ها وضعیت حمام به‌نسبت بهتر بود.


    خاجی (1391) در شرح قفص چنین بیان کرده است که، در حیاط [[اردوگاه 14 تکریت]] (محوطة روباز)، حوضچه‌ای تعبیه شده بود و از لوله‌ای که [[آب]] شهر را تأمين می‌کرد، یک انشعاب گرفته شده و به داخل آن می‌ریخت. اسرا در مقابل این حوضچه استحمام می‌کردند. هر فرد می‌توانست با سه پیت (10 کیلویی) [[آب]] و به مدت 5 دقیقه استحمام کند. استحمام به‌صورت نوبتی بود و تقریباً 7 روز یک‌بار، نوبت به هر اسیر می‌رسید. در همين اردوگاه پشت هر آسایشگاه یک منبع [[آب]] وجود داشت که [[آب]] آن ازطریق انشعاب شهری (فقط شب‌ها، ساعت 12 تا 5 صبح جریان داشت) تأمين می‌شد، اسرا شب‌ها از [[آب]] اين منبع، در داخل آسایشگاه، برای استحمام استفاده می‌کردند.<ref>خاجی، علی (1391). شرح قفص. تهران: پیام آزادگان</ref>
    خاجی (1391) در [[شرح قفس(کتاب)|شرح قفص]] چنین بیان کرده است که، <blockquote>«در حیاط [[اردوگاه 14 تکریت]] (محوطه روباز)، حوضچه‌ای تعبیه شده بود و از لوله‌ای که [[آب]] شهر را تأمین می‌کرد، یک انشعاب گرفته شده و به داخل آن می‌ریخت. [[اسرا]] در مقابل این حوضچه استحمام می‌کردند. هر فرد می‌توانست با سه پیت (10 کیلویی) [[آب]] و به مدت 5 دقیقه [[حمام در اسارت|استحمام]] کند. [[حمام در اسارت|استحمام]] به‌صورت نوبتی بود و تقریباً 7 روز یک‌بار، نوبت به هر اسیر می‌رسید. در همین [[اردوگاه]] پشت هر آسایشگاه یک منبع [[آب]] وجود داشت که [[آب]] آن ازطریق انشعاب شهری (فقط شب‌ها، ساعت 12 تا 5 صبح جریان داشت) تأمین می‌شد، اسرا شب‌ها از [[آب]] این منبع، در داخل آسایشگاه، برای استحمام استفاده می‌کردند».<ref>خاجی، علی (1391). [[شرح قفس(کتاب)|شرح قفص]]. تهران: [https://www.mfpa.ir/fa/library پیام آزادگان]</ref></blockquote>    در بیشتر اردوگاه‌ها، [[اسرا]] مجبور بودند از [[آب]] سرد برای استحمام استفاده کنند. چون [[آب]] گرم نبود یا اگر هم وجود داشت، سهم هر اسیر مقدار بسیار کمی بود، همین امر موجب بروز بیماری‌هایی در اسرا می‌شد.


    در بیشتر اردوگاه‌ها، اسرا مجبور بودند از آب سرد برای استحمام استفاده کنند. چون [[آب]] گرم نبود یا اگر هم وجود داشت، سهم هر اسیر مقدار بسیار کمی بود، همین امر موجب بروز بیماری‌هایی در اسرا می‌شد.
    احمد یوسف‌زاده درباره زندان [[استخبارات]] بغداد بیان می‌کند که، <blockquote>«همه ما در اتاقی که به شکل نیم‌دایره بود، اقامت داشتیم. آنجا اصلاً [[حمام در اسارت|حمام]] نداشت. در طول مدت اسارتمان (حدود سه ماه)، فقط یک‌بار [[حمام در اسارت|حمام]] رفتیم؛ آن هم در یک دستشویی، با آفتابه بر روی خود [[آب]] سرد ریخته و خود را شست‌وشو می‌دادیم... بعد از [[استخبارات]] ما را به [[رمادی 1 ،اردوگاه(کمپ 6)|رمادی 1]] بردند. در طول زمانی‌كه آنجا بودیم یک اتاق حدوداً 3 در 6 وجود داشت که داخل آن روی دیوار، دورتادور، شیر و دوش‌هایی بود و اسیران در زمان آزادباش می‌توانستند از آن [[حمام در اسارت|حمام]] به‌صورت عمومی استفاده کنند. آب آن معمولاً سرد بود، به‌جز هفته‌ای یک‌بار که عراقی‌ها آبگرمکن‌ها را روشن می‌کردند. در مواقعی [[آب]] تا اندازه‌ای سرد بود که وقتی [[اسرا]] آن را روی خود می‌ریختند، از برخورد آب با بدن آنها که گرم بود بخاری متصاعد می‌شد. گاهی نیز از شدت سردی [[آب]]، صدای به هم خوردن دندان‌های [[اسرا]] شنیده می‌شد»<ref>یوسف‌زاده، احمد (1395). آن بیست‌وسه نفر، چ 42. تهران: سوره مهر .</ref>.</blockquote>    در [[اردوگاه موصل 2]] بین هر دو آسایشگاه، یک [[حمام در اسارت|حمام]] سه‌دوشه بود، ولی این [[حمام در اسارت|حمام‌]]<nowiki/>ها هم به‌دلیل کمبود نفت و در نهایت، نبود [[آب]] گرم وضعیتی بهتر از حمام‌های قبلی نداشت، تنها تفاوت آنها با [[حمام در اسارت|حمام]] قبلی این بود که عمومی نبودند. اما ازنظر [[امکانات]] و شرایط شبیه هم بودند. در موارد معدودی، از [[آب]] جمع‌شده باران بر روی زمین برای شست‌وشو و نظافت استفاده می‌شد.


    احمد یوسف‌زاده دربارة [[زندان استخبارات]] بغداد بیان می‌کند که، همة ما در اتاقی که به شکل نیم‌دایره بود، اقامت داشتیم. آنجا اصلاً حمام نداشت. در طول مدت اسارتمان (حدود سه ماه)، فقط یک‌بار حمام رفتیم؛ آن هم در یک دستشویی، با آفتابه بر روی خود آب سرد ریخته و خود را شست‌وشو مي‌دادیم... بعد از استخبارات ما را به [[رمادی 1]] بردند. در طول زماني‌كه آنجا بودیم یک اتاق حدوداً 3 در 6 وجود داشت که داخل آن روی دیوار، دورتادور، شیر و دوش‌هایی بود و اسیران در زمان آزادباش می‌توانستند از آن حمام به‌صورت عمومی استفاده کنند. آب آن معمولاً سرد بود، به‌جز هفته‌ای یک‌بار که عراقی‌ها آبگرمکن‌ها را روشن می‌کردند. در مواقعي [[آب]] تا اندازه‌ای سرد بود که وقتی اسرا آن را روی خود می‌ریختند، از برخورد آب با بدن آنها که گرم بود بخاری متصاعد می‌شد. گاهي نيز از شدت سردی [[آب]]، صدای به هم خوردن دندان‌های اسرا شنیده می‌شد<ref>یوسف‌زاده، احمد (1395). آن بیست‌وسه نفر، چ 42. تهران: سوره مهر .</ref>.
== شیوع بیماری‌ها ==
به‌علت نبودن حمام، [[آب]] گرم و نیز کمبود بهداشت، اکثر [[اسیران جنگ|اسیران]] دچار شپش و بیماری‌های پوستی مانند گال می‌شدند:<blockquote>«یک روز تمام [[اسرا]] را در آسایشگاه‌ها جمع کرده، دستور دادند که همگی لخت شوند و بدن خود را پودر د.د.ت بمالند.»<ref>عطایی، سیامک (1388). [[سفر به شهر آزادی]]. بررسی روایی، تحلیلی [[اسارت و اسیران|اسارت]]. تهران: [https://www.mfpa.ir/fa/library پیام آزادگان].</ref></blockquote>    رحمانیان (1390) می‌گوید:<blockquote>«... در  [[اردوگاه موصل 2]] همه زخمی بودیم؛ در پادگانی دور از شهر موصل، ازنظر بهداشت، وضع وخیمی پیدا کرده بودیم. پس از مدتی فهمیدیم که همه آلوده به شپش شده‌اند. عراقی‌ها ما را از بقیه جدا کردند. وقتی که دیگران بیرون بودند، ما داخل بودیم و ... عراقی‌ها به وخامت اوضاع پی بردند. فرمانده دستور داد که ما هر روز به [[حمام در اسارت|حمام]] برویم و برای دفع شپش به ما دارو دادند. فردای آن روز به‌جای [[حمام در اسارت|حمام]]، هفت هشت تا پماد آوردند و گفتند: همه باید سر تا پایشان را پماد بزنند!» ... وقتی چاره‌ای نیافتند، اجازه دادند که به [[حمام در اسارت|حمام]] برویم.»<ref>رحمانیان، عبدالمجید (1388). [[تنفس ممنوع(کتاب)|تنفس ممنوع]]، خاطرات [[بهداشت و درمان]] در [[اسارت و اسیران|اسارت]]. چ 2. تهران: [https://www.mfpa.ir/fa/library پیام آزادگان].</ref></blockquote>    [[معصومه آباد]] در مورد وضعیت [[حمام در اسارت|حمام]] در [[اردوگاه الانبار]] چنین می‌گوید: <blockquote>«گاهی رفتن به [[حمام در اسارت|حمام]] یک ماه تا چهل روز طول می‌کشید و طولانی شدن فاصله بین دو [[حمام در اسارت|حمام]]، ضیافت شپش‌ها را دلچسب‌تر و مصیبت ما را سنگین‌تر وغیرقابل تحمل‌تر می‌کرد.... قبلاً هم در [[زندان الرشید]] به این درد و بیماری گرفتار شده بودیم، اما قدوقواره شپش‌های الانبار با شپش‌های بغداد قابل مقایسه نبود.»<ref>[[آباد، معصومه]] (1393). [[من زنده ام|من زنده‌ام]]، چ 73. تهران: بروج.</ref></blockquote>


    در [[اردوگاه موصل 2]] بین هر دو آسایشگاه، یک حمام سه‌دوشه بود، ولی این حمام‌ها هم به‌دلیل کمبود نفت و در نهایت، نبود [[آب]] گرم وضعیتی بهتر از حمام‌های قبلی نداشت، تنها تفاوت آنها با حمام قبلی این بود که عمومی نبودند. اما ازنظر امکانات و شرایط شبیه هم بودند. در موارد معدودي، از [[آب]] جمع‌شدة باران بر روي زمين براي شست‌وشو و نظافت استفاده مي‌شد.
== شرایط حمام رفتن ==
===شیوع بیماری‌ها===
در بعضی از [[اردوگاه|اردوگاه‌]]<nowiki/>ها درباره حمام رفتنِ [[اسیران جنگ|اسیران]] سختگیری‌هایی می‌شد و قوانینی وجود داشت. البتّه شدّت آن در اردوگاه‌های مختلف، متفاوت بود. اگر فردی به این قوانین عمل نمی‌کرد، [[تنبیه در اسارت|تنبیه]] می‌شد. البته این محدودیت‌ها کم و زیاد می‌شد؛ گاهی حرف زدن در [[حمام در اسارت|حمام]] ممنوع بود و حضور بیشتر از پنج دقیقه در حمام امكان‌پذیر نبود. گاهی هم شستن لباس در [[حمام در اسارت|حمام]] ممنوع می‌شد.
به‌علت نبودن حمام، [[آب]] گرم و نیز کمبود بهداشت، اکثر اسیران دچار شپش و بیماری‌های پوستی مانند گال می‌شدند: «یک روز تمام اسرا را در آسایشگاه‌ها جمع کرده، دستور دادند که


همگی لخت شوند و بدن خود را پودر د.د.ت بمالند.»<ref>عطایی، سیامک (1388). سفر به شهر آزادی. بررسی روایی، تحلیلی اسارت. تهران: پیام آزادگان.</ref>
   نوبرانی (1391) در کتاب [[رنج و گنج(کتاب)|رنج و گنج]] گفته است که<blockquote>« چون اکثر [[اسیران جنگ|اسیران]] بیش از یک لباس نداشتند، مجبور بودند که لباس‌ها را زیر دوش با عجله شسته و همان‌طور خیس بپوشند و زیر آفتاب قدم بزنند تا لباس‌ها خشک شوند. بعداً اعلام کردند که فقط صبح‌ها بعد از شست‌وشوی ظروف می‌توانیم لباس بشوییم. گاهی‌وقت‌ها نوبت به ما نمی‌رسید و لباس‌ها را باید همان‌طور چرک برمی‌گرداندیم و می‌پوشیدیم... بعضی روزها هم [[آب]] قطع می‌شد و لباس‌ها با کف روی دستمان می‌ماند. جیره ما برای یک ماه یک بسته پودر برای ده نفر و یک صابون برای دو نفر بود». <ref>نوبرانی، امیر (1391). [[رنج و گنج(کتاب)|رنج و گنج]]. تهران: [https://www.mfpa.ir/fa/library پیام آزادگان].</ref></blockquote>


    رحمانیان (1390) مي‌گويد: «... در [[اردوگاه 2]] همه زخمی بودیم؛ در پادگانی دور از شهر موصل، ازنظر بهداشت، وضع وخیمی پیدا کرده بودیم. پس از مدتی فهمیدیم که همه آلوده به شپش شده‌اند. عراقی‌ها ما را از بقیه جدا کردند. وقتی که دیگران بیرون بودند، ما داخل بودیم و ... عراقی‌ها به وخامت اوضاع پی بردند. فرمانده دستور داد که ما هر روز به حمام برویم و برای دفع شپش به ما دارو دادند. فردای آن روز به‌جای حمام، هفت هشت تا پماد آوردند و گفتند: همه باید سر تا پایشان را پماد بزنند!» ... وقتی چاره‌ای نیافتند، اجازه دادند که به حمام برویم.»<ref>رحمانیان، عبدالمجید (1388). تنفس ممنوع، خاطرات بهداشت و درمان در اسارت. چ 2. تهران: پیام آزادگان.</ref>
== وضعیت حمام‌ها ==
حمام‌ها عموماً تاریک بود و برق و رختکن نداشت و [[اسرا]] مجبور بودند لباس‌ها و حوله خود را روی دیوارهای کوتاه سیمانی دوش‌ها قرار دهند.


    [[معصومه آباد]] در مورد وضعیت حمام در اردوگاه الانبار چنین می‌گوید: «گاهی رفتن به حمام یک ماه تا چهل روز طول می‌کشید و طولانی شدن فاصلة بین دو حمام، ضیافت شپش‌ها را دلچسب‌تر و مصیبت ما را سنگین‌تر وغیرقابل تحمل‌تر می‌کرد.... قبلاً هم در زندان الرشید به این درد و بیماری گرفتار شده بودیم، اما قدوقواره شپش‌های الانبار با شپش‌های بغداد قابل مقایسه نبود.»<ref>آباد، معصومه (1393). من زنده‌ام، چ 73. تهران: بروج.</ref>
== تلاش اسرا برای گرم کردن آب ==
===شرايط حمام رفتن===
[[اسرا]] برای تهیه [[آب]] گرم از شیوه‌های مختلفی استفاده می‌كردند؛ یکی از این شیوه‌ها گرم كردن [[آب]] به‌وسیله المنت بود. برای ساخت المنت، از سیم برقی که روکار کشیده شده بود و دو [[قاشق در اسارت|قاشق]] فلزی استفاده می‌کردند و مخفیانه در داخل آسایشگاه [[آب]] گرم می‌كردند.
در بعضی از اردوگاه‌ها دربارة حمام رفتنِ اسیران سختگیری‌هایی می‌شد و قوانینی وجود داشت. البتّه شدّت آن در اردوگاه‌های مختلف، متفاوت بود. اگر فردی به اين قوانين عمل نمی‌کرد، تنبیه می‌شد. البته این محدودیت‌ها کم و زیاد می‌شد؛ گاهي حرف زدن در حمام ممنوع بود و حضور بیشتر از پنج دقیقه در حمام امكان‌پذير نبود. گاهی هم شستن لباس در حمام ممنوع می‌شد.


== نیز نگاه كنید به ==


    نوبرانی (1391) در کتاب رنج و گنج گفته است که چون اکثر اسیران بیش از یک لباس نداشتند، مجبور بودند که لباس‌ها را زیر دوش با عجله شسته و همان‌طور خیس بپوشند و زیر آفتاب قدم بزنند تا لباس‌ها خشک شوند. بعداً اعلام کردند که فقط صبح‌ها بعد از شست‌وشوی ظروف می‌توانیم لباس بشوییم. گاهی‌وقت‌ها نوبت به ما نمی‌رسید و لباس‌ها را باید همان‌طور چرک برمی‌گرداندیم و می‌پوشیدیم... بعضی روزها هم [[آب]] قطع می‌شد و لباس‌ها با کف روی دستمان می‌ماند. جیرة ما برای یک ماه یک بسته پودر برای ده نفر و یک صابون برای دو نفر بود. <ref>نوبرانی، امیر (1391). رنج و گنج. تهران: پیام آزادگان.</ref>
* [[بهداشت و درمان]]
===وضعيت حمام‌ها===
حمام‌ها عموماً تاریک بود و برق و رختکن نداشت و اسرا مجبور بودند لباس‌ها و حولة خود را روی دیوارهای کوتاه سیمانی دوش‌ها قرار دهند.
===تلاش اسرا براي گرم کردن آب===
اسرا برای تهیة [[آب]] گرم از شیوه‌های مختلفی استفاده مي‌كردند؛ یکی از اين شیوه‌ها گرم كردن آب به‌وسيلة المنت بود. برای ساخت المنت، از سیم برقی که روکار کشیده شده بود و دو قاشق فلزی استفاده می‌کردند و مخفيانه در داخل آسايشگاه [[آب]] گرم مي‌كردند.


نيز نگاه كنيد به [[بهداشت و درمان]]
* [[آب]]


نیز نگاه کنید به [[آب]]
== کتابشناسی ==
===پاورقی===
<references />
<references />


==='''كتاب‌شناسي'''===
== '''برای مطالعه بیشتر''' ==
آباد، معصومه (1393). من زنده‌ام، چ 73. تهران: بروج.
آباد، معصومه (1393). [[من زنده ام|من زنده‌ام]]، چ 73. تهران: بروج.


جعفری، مجتبی (1393). جهنّم تکریت، چ 9. تهران: سوره مهر.
جعفری، مجتبی (1393). جهنّم تکریت، چ 9. تهران: سوره مهر.


خاجی، علی (1391). شرح قفص. تهران: پیام آزادگان
خاجی، علی (1391). [[شرح قفس(کتاب)|شرح قفص]]. تهران: [https://www.mfpa.ir/fa/library پیام آزادگان]


رحمانیان، عبدالمجید (1388). تنفس ممنوع، خاطرات بهداشت و درمان در اسارت. چ 2. تهران: پیام آزادگان.
رحمانیان، عبدالمجید (1388). [[تنفس ممنوع(کتاب)|تنفس ممنوع]]، خاطرات [[بهداشت و درمان]] در [[اسارت و اسیران|اسارت]]. چ 2. تهران: [https://www.mfpa.ir/fa/library پیام آزادگان].


سالمی‌نژاد، عبدالرضا (1386). دانستنی‌های آزادگان. چ 2. تهران: پیام آزادگان.
سالمی‌نژاد، عبدالرضا (1386). دانستنی‌های آزادگان. چ 2. تهران: [https://www.mfpa.ir/fa/library پیام آزادگان].


عطایی، سیامک (1388). سفر به شهر آزادی. بررسی روایی، تحلیلی اسارت. تهران: پیام آزادگان.
عطایی، سیامک (1388). سفر به شهر آزادی. بررسی روایی، تحلیلی اسارت. تهران: [https://www.mfpa.ir/fa/library پیام آزادگان].


نوبرانی، امیر (1391). رنج و گنج. تهران: پیام آزادگان.
نوبرانی، امیر (1391). [[رنج و گنج(کتاب)|رنج و گنج]]. تهران: [https://www.mfpa.ir/fa/library پیام آزادگان].


یوسف‌زاده، احمد (1395). آن بیست‌وسه نفر، چ 42. تهران: سوره مهر .
یوسف‌زاده، احمد (1395). [[آن بیست و سه نفر|آن بیست‌وسه نفر]]، چ 42. تهران: سوره مهر .


'''سهيلا علي‌ين'''
'''سهیلا علی‌ین'''
[[رده:شست‌وشو و حمام]]
[[رده:بهداشت فردی و جمعی]]
[[رده:حمام در اسارت]]
[[رده:اسارت و اسیران]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۰۰

وضعیت شست‌وشو و حمام اسرای ایرانی در عراق

حمام یا گرمابه محلی است که انسان‌ها برای شست‌وشوی اساسیِ تن، صورت و نیز غسل در اصطلاح اسلامی، از آن استفاده می‌کنند. حمام کردن ازجمله نیازهایی است که بشر در طول زندگی به آن وابسته بوده است و می‌تواند سلامت مطلوب ذهن و بدن را تأمین کند؛ همچنین ایرانیان از دیرباز به حفظ نظافت بدن و شست‌وشوی همیشگی آن اهمیت فراوان می‌داده‌اند. در گذشته‌های دور، شست‌وشوی معمولی به‌صورت حاضر نبوده است. حمام‌ها بیشتر به‌صورت عمومی بودند. امروزه در منازل مسکونی مکانی اختصاصی و مجزّا به نام حمام تعبیه شده است و افراد خانواده دیگر مجبور نیستند برای شست‌وشوی بدن خود از منزل خارج شوند.

    از بزرگ‌ترین معضلات دوران اسارت، وضعیت بهداشتی وخیم اردوگاه‌ها بود. یکی از این مشکلات بهداشتی، که منجر به شیوع انواع بیماری‌های روحی و جسمی در میان اسرا می‌شد، مسئله حمام آنان بود. ازآنجاکه نظافت بدن، ازجمله حمام رفتن، اصلاح یا تراشیدن سر و صورت، استفاده از مواد شوینده و کوتاه کردن ناخن‌ها از مسائلی است که انسان بدان نیازمند است، اسرا نیز از این نیاز مهم بشر مستثنا نبودند. رژیم عراق از موضوع حمام برای دست یافتن به اهداف خاصی ازجمله در هم شکستن روحیه مقاومت و پایداری اسرا، تنبیه آنان و مسائلی از این دست استفاده می‌کرد و شیوه‌های متفاوتی را در این زمینه به‌کار می‌گرفت.

انواع حمام

با توجّه به ساخت متفاوت بنای اردوگاه‌ها و زندان‌های محل نگه‌داری اسرای ایرانی، ساخت حمام‌ها نیز یکسان نبود. آن دسته از اسیران ایرانی که جزو مفقودین محسوب می‌شدند، در اردوگاه‌هایی اسکان داده شده بودند که ازنظر بهداشت، به‌ویژه  شست‌وشو و حمام، نسبت به اردوگاه‌های دیگر، وضعیت مناسبی نداشتند. در دیگر اردوگاه‌ها وضعیت حمام به‌نسبت بهتر بود.

    خاجی (1391) در شرح قفص چنین بیان کرده است که،

«در حیاط اردوگاه 14 تکریت (محوطه روباز)، حوضچه‌ای تعبیه شده بود و از لوله‌ای که آب شهر را تأمین می‌کرد، یک انشعاب گرفته شده و به داخل آن می‌ریخت. اسرا در مقابل این حوضچه استحمام می‌کردند. هر فرد می‌توانست با سه پیت (10 کیلویی) آب و به مدت 5 دقیقه استحمام کند. استحمام به‌صورت نوبتی بود و تقریباً 7 روز یک‌بار، نوبت به هر اسیر می‌رسید. در همین اردوگاه پشت هر آسایشگاه یک منبع آب وجود داشت که آب آن ازطریق انشعاب شهری (فقط شب‌ها، ساعت 12 تا 5 صبح جریان داشت) تأمین می‌شد، اسرا شب‌ها از آب این منبع، در داخل آسایشگاه، برای استحمام استفاده می‌کردند».[۱]

    در بیشتر اردوگاه‌ها، اسرا مجبور بودند از آب سرد برای استحمام استفاده کنند. چون آب گرم نبود یا اگر هم وجود داشت، سهم هر اسیر مقدار بسیار کمی بود، همین امر موجب بروز بیماری‌هایی در اسرا می‌شد.     احمد یوسف‌زاده درباره زندان استخبارات بغداد بیان می‌کند که،

«همه ما در اتاقی که به شکل نیم‌دایره بود، اقامت داشتیم. آنجا اصلاً حمام نداشت. در طول مدت اسارتمان (حدود سه ماه)، فقط یک‌بار حمام رفتیم؛ آن هم در یک دستشویی، با آفتابه بر روی خود آب سرد ریخته و خود را شست‌وشو می‌دادیم... بعد از استخبارات ما را به رمادی 1 بردند. در طول زمانی‌كه آنجا بودیم یک اتاق حدوداً 3 در 6 وجود داشت که داخل آن روی دیوار، دورتادور، شیر و دوش‌هایی بود و اسیران در زمان آزادباش می‌توانستند از آن حمام به‌صورت عمومی استفاده کنند. آب آن معمولاً سرد بود، به‌جز هفته‌ای یک‌بار که عراقی‌ها آبگرمکن‌ها را روشن می‌کردند. در مواقعی آب تا اندازه‌ای سرد بود که وقتی اسرا آن را روی خود می‌ریختند، از برخورد آب با بدن آنها که گرم بود بخاری متصاعد می‌شد. گاهی نیز از شدت سردی آب، صدای به هم خوردن دندان‌های اسرا شنیده می‌شد»[۲].

    در اردوگاه موصل 2 بین هر دو آسایشگاه، یک حمام سه‌دوشه بود، ولی این حمام‌ها هم به‌دلیل کمبود نفت و در نهایت، نبود آب گرم وضعیتی بهتر از حمام‌های قبلی نداشت، تنها تفاوت آنها با حمام قبلی این بود که عمومی نبودند. اما ازنظر امکانات و شرایط شبیه هم بودند. در موارد معدودی، از آب جمع‌شده باران بر روی زمین برای شست‌وشو و نظافت استفاده می‌شد.

شیوع بیماری‌ها

به‌علت نبودن حمام، آب گرم و نیز کمبود بهداشت، اکثر اسیران دچار شپش و بیماری‌های پوستی مانند گال می‌شدند:

«یک روز تمام اسرا را در آسایشگاه‌ها جمع کرده، دستور دادند که همگی لخت شوند و بدن خود را پودر د.د.ت بمالند.»[۳]

    رحمانیان (1390) می‌گوید:

«... در اردوگاه موصل 2 همه زخمی بودیم؛ در پادگانی دور از شهر موصل، ازنظر بهداشت، وضع وخیمی پیدا کرده بودیم. پس از مدتی فهمیدیم که همه آلوده به شپش شده‌اند. عراقی‌ها ما را از بقیه جدا کردند. وقتی که دیگران بیرون بودند، ما داخل بودیم و ... عراقی‌ها به وخامت اوضاع پی بردند. فرمانده دستور داد که ما هر روز به حمام برویم و برای دفع شپش به ما دارو دادند. فردای آن روز به‌جای حمام، هفت هشت تا پماد آوردند و گفتند: همه باید سر تا پایشان را پماد بزنند!» ... وقتی چاره‌ای نیافتند، اجازه دادند که به حمام برویم.»[۴]

    معصومه آباد در مورد وضعیت حمام در اردوگاه الانبار چنین می‌گوید:

«گاهی رفتن به حمام یک ماه تا چهل روز طول می‌کشید و طولانی شدن فاصله بین دو حمام، ضیافت شپش‌ها را دلچسب‌تر و مصیبت ما را سنگین‌تر وغیرقابل تحمل‌تر می‌کرد.... قبلاً هم در زندان الرشید به این درد و بیماری گرفتار شده بودیم، اما قدوقواره شپش‌های الانبار با شپش‌های بغداد قابل مقایسه نبود.»[۵]

شرایط حمام رفتن

در بعضی از اردوگاه‌ها درباره حمام رفتنِ اسیران سختگیری‌هایی می‌شد و قوانینی وجود داشت. البتّه شدّت آن در اردوگاه‌های مختلف، متفاوت بود. اگر فردی به این قوانین عمل نمی‌کرد، تنبیه می‌شد. البته این محدودیت‌ها کم و زیاد می‌شد؛ گاهی حرف زدن در حمام ممنوع بود و حضور بیشتر از پنج دقیقه در حمام امكان‌پذیر نبود. گاهی هم شستن لباس در حمام ممنوع می‌شد.

   نوبرانی (1391) در کتاب رنج و گنج گفته است که

« چون اکثر اسیران بیش از یک لباس نداشتند، مجبور بودند که لباس‌ها را زیر دوش با عجله شسته و همان‌طور خیس بپوشند و زیر آفتاب قدم بزنند تا لباس‌ها خشک شوند. بعداً اعلام کردند که فقط صبح‌ها بعد از شست‌وشوی ظروف می‌توانیم لباس بشوییم. گاهی‌وقت‌ها نوبت به ما نمی‌رسید و لباس‌ها را باید همان‌طور چرک برمی‌گرداندیم و می‌پوشیدیم... بعضی روزها هم آب قطع می‌شد و لباس‌ها با کف روی دستمان می‌ماند. جیره ما برای یک ماه یک بسته پودر برای ده نفر و یک صابون برای دو نفر بود». [۶]

وضعیت حمام‌ها

حمام‌ها عموماً تاریک بود و برق و رختکن نداشت و اسرا مجبور بودند لباس‌ها و حوله خود را روی دیوارهای کوتاه سیمانی دوش‌ها قرار دهند.

تلاش اسرا برای گرم کردن آب

اسرا برای تهیه آب گرم از شیوه‌های مختلفی استفاده می‌كردند؛ یکی از این شیوه‌ها گرم كردن آب به‌وسیله المنت بود. برای ساخت المنت، از سیم برقی که روکار کشیده شده بود و دو قاشق فلزی استفاده می‌کردند و مخفیانه در داخل آسایشگاه آب گرم می‌كردند.

نیز نگاه كنید به

کتابشناسی

  1. ↑ خاجی، علی (1391). شرح قفص. تهران: پیام آزادگان
  2. ↑ یوسف‌زاده، احمد (1395). آن بیست‌وسه نفر، چ 42. تهران: سوره مهر .
  3. ↑ عطایی، سیامک (1388). سفر به شهر آزادی. بررسی روایی، تحلیلی اسارت. تهران: پیام آزادگان.
  4. ↑ رحمانیان، عبدالمجید (1388). تنفس ممنوع، خاطرات بهداشت و درمان در اسارت. چ 2. تهران: پیام آزادگان.
  5. ↑ آباد، معصومه (1393). من زنده‌ام، چ 73. تهران: بروج.
  6. ↑ نوبرانی، امیر (1391). رنج و گنج. تهران: پیام آزادگان.

برای مطالعه بیشتر

آباد، معصومه (1393). من زنده‌ام، چ 73. تهران: بروج.

جعفری، مجتبی (1393). جهنّم تکریت، چ 9. تهران: سوره مهر.

خاجی، علی (1391). شرح قفص. تهران: پیام آزادگان

رحمانیان، عبدالمجید (1388). تنفس ممنوع، خاطرات بهداشت و درمان در اسارت. چ 2. تهران: پیام آزادگان.

سالمی‌نژاد، عبدالرضا (1386). دانستنی‌های آزادگان. چ 2. تهران: پیام آزادگان.

عطایی، سیامک (1388). سفر به شهر آزادی. بررسی روایی، تحلیلی اسارت. تهران: پیام آزادگان.

نوبرانی، امیر (1391). رنج و گنج. تهران: پیام آزادگان.

یوسف‌زاده، احمد (1395). آن بیست‌وسه نفر، چ 42. تهران: سوره مهر .

سهیلا علی‌ین

برگرفته از «https://fa.wikiazadegan.com/index.php?title=شست‌وشو_و_حمام&oldid=7528»