فرار ناموفق در اسارت
فرار واژه‌ای است که بدون اسارت و زندان معنایی ندارد. بی‌شک مفهوم عمیق فرار را کسی درک خواهد کرد که طعم تلخ اسارت را چشیده باشد. رزمندگان ایرانی جزو کسانی هستند که واژه فرار و ارتباط آن را با اسارت به‌خوبی درک کرده‌اند. آنها بیشتر روزها و شب‌های اول اسارت را در رؤیای فرار سپری کرده‌اند؛ به‌صورتی‌که بارها با این رؤیا به خواب رفته و با کابوس گرفتار شدن مجدد، از خواب بیدار شده‌اند.عراقی‌ها در اردوگاه ها، موانع متعدد ایمنی همچون سیم‌خاردار و دیوار بتونی به‌كار می‌بردند و اتاق‌های نگهبانی را در فاصله‌های خیلی کم برقرار کرده بودند كه باعث شده بود فرار اسیران، به کاری تقریباً ناممکن تبدیل شود.
فرار ناموفق
یکی از نخستین فرارهای ناموفق در اردوگاه رمادی 1 اتفاق افتاد. ازآنجاکه شب‌ها نگهبانان از اردوگاه خارج می‌شدند و برای نگهبانی به پشت سیم‌های خاردار می‌رفتند، اسرا آزادی عمل بیشتری داشتند و به‌همین‌منظور، چند تن از اسرا به فکر فرار افتادند. آنها با به‌دست آوردن اره شکسته‌ای، اقدام به بریدن میله‌های پنجره آسایشگاه کردند و شب فرار کردند، اما این فرار ناموفق بود و به دستگیری آنها منجر شد.
اردوگاه تکریت 15
اردوگاه تکریت 15 از سه سوله مخصوص تانک تشکیل شده بود و نزدیک به دو هزار نفر در آنجا نگه‌داری می‌شدند؛ به زخمی‌ها توجهی نمی‌کردند و اکثر اسرا، گرسنه و زخمی بودند تا اینکه چند نفر تصمیم به فرار گرفتند. آنها فکر می‌کردند که اگر در راه فرار شهید شوند، بهتر است تا به‌تدریج در اردوگاه به دست عراقی‌ها کشته شوند. یک شب از خواب‌آلودگی نگهبان سود بردند. خود را به آن‌طرف سیم‌خاردار رساندند. مدتی خسته و زخمی به راه خود ادامه دادند تا از اردوگاه دور شدند و به شهر سومار رسیدند. در تاریکی، خودرویی را که تویوتای اف دو عراقی بود، با احتیاط روشن کردند و راه افتادند. در آن ساعت از شب خودروهای نظامی زیادی در حال تردد بودند، به‌همین‌سبب کسی به آنها مشکوک نشد. تا جایی به حرکت خود ادامه دادند که مجبور به گذشتن از ایستگاه نگهبانی کنترل عراقی‌ها شدند. وقتی نگهبانان عراقی به عربی سؤالاتی از آنها کردند و نتوانستند جواب بدهند، شناخته شدند. در این مسیر ماشین‌های عراقی آنها را دنبال کردند و دوباره به اسارت درآوردند[۱].
در طول جنگ و اسارت از این نوع فرارهایی که منجر به مرگ یا دستگیری می‌شد، در اردوگاه‌های مختلف بسیار اتفاق افتاد. عده‌ای با ماشین حمل زباله، منبع آب و مانند آن اقدام به فرار کردند، ولی یا منجر به مرگ آنها شد یا به‌علت بلد نبودن مسیر و نداشتن امکانات، بعد از چند روز دستگیر می‌شدند. این فرارها تنها پیامدی که برای تمام اسرا در آسایشگاه داشت شکنجه، عذاب، مجروحیت و گاهی شهادت بود.
حقوق بین الملل
در اسناد مربوط به حقوق بین‌الملل، فرار برای اسیر یک حق طبیعی ذکر شده است. در کنوانسیون سوم ژنو ماده ۹۱ تا ۹۳ قوانینی درباره حقوق اسرا پس از فرار ذكر شده، چه منجر به آزادی و چه منجر به اسارت مجدد شود. اسیری که موفق به فرار شده است، در‌صورتی‌که دوباره در میدان جنگ اسیر شود، نباید به‌دلیل فرار مجازات شود (ماده ۹۱ کنوانسیون سوم ژنو). فرار ناموفق، که طی آن اسیر متواری دوباره دستگیر شود، از مجازات قضایی منع شده است (ماده ۹۲ کنوانسیون ژنو). حتی اگر اسیر جنگی در جریان فرار خود و برای تسهیل آن مرتکب تخلف یا جرائم دیگری شده باشد نیز مصون از تعقیب قضایی است؛ به شرطی که جرائم صرفاً به‌منظور تسهیل فرار باشد نه به انگیزه شخصی (ماده ۹۳ کنواکسیون سوم ژنو).
ازآنجاکه فرار یک اسیر بی‌لیاقتی عراقی‌ها به‌خصوص فرمانده اردوگاه به‌حساب می‌آمد و موجب دردسرهای بزرگی برای آنها می‌شد، عراقی‌ها در اردوگاه‌ها قوانین بین‌الملل را رعایت نمی‌کردند و به كوچك‌ترین بهانه‌ای هم تنبیه‌های سختی اعمال می‌کردند تا اسرای ایرانی ترسیده و فکر فرار به ذهنشان خطور نکند. حال اگر فراری حتی ناموفق صورت می‌گرفت، تبعات آن گریبان‌گیر همه می‌شد و روزها و ماه‌های طاقت‌فرسایی را برای ساکنین آن اردوگاه رقم می‌زد. همه را بازجویی و شکنجه می‌کردند که هم‌دستان احتمالی را پیدا و مجازات کنند.
پنجره و در آسایشگاه را می‌بستند و تا مدتی اجازه خروج به اسرا نمی‌دادند. حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین سید علی اکبر ابوترابی فرد با نظر به این پیامدها و بعد از تبیین و بازبینی مسائل، به‌طور ضمنی با فرار مخالفت کرد.
نیز نگاه کنید به
کتابشناسی
- ↑ احمدزاده، میکائیل (۱۳۸۷). اردوگاه ۱۵ تکریت. ارومیه: زلال کوثر.
پروین کاشانی زاده